Πώς γεννιέται αυτή η σπίθα της έμπνευσης και της καινοτομίας και από πού πηγάζει η δημιουργικότητα; Μπορεί πραγματικά να εκπαιδευτεί; Και κυρίως, σε τι οφείλεται αυτή η μυστηριώδης διαδικασία που συχνά συνδέουμε με μια ξαφνική αναλαμπή ιδιοφυΐας;
Σε έναν κόσμο που αποθεώνει την απόδοση, το να αφιερώνεται μια ημέρα στη διαφορετική σκέψη είναι σχεδόν μια πράξη αντίστασης. Και αν το εκμεταλλευτούμε για να εξερευνήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν δημιουργούμε, τα αποτελέσματα θα είναι εντυπωσιακά.
Η δημιουργικότητα δεν είναι έμφυτο ταλέντο αλλά επίκτητο
Πολλές νευροεπιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η δημιουργικότητα βασίζεται στον συντονισμό τριών διαφορετικών εγκεφαλικών δικτύων.
Το πρώτο, γνωστό ως «δίκτυο προεπιλεγμένης λειτουργίας», ενεργοποιείται όταν ο νους βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας, ονειροπόλησης ή ενδοσκόπησης. Παίζει βασικό ρόλο στην παραγωγή αυθόρμητων ιδεών.
Το δεύτερο, το «εκτελεστικό δίκτυο ελέγχου», παρεμβαίνει για να οργανώσει, να φιλτράρει και να δομήσει αυτές τις ιδέες.
Τέλος, το τρίτο, το «δίκτυο σημασίας» λειτουργεί σαν φρουρός, κατευθύνοντας την προσοχή σε όσα θεωρούνται πιο σημαντικά.
Πρόσφατη μελέτη εξηγεί ότι η ταυτόχρονη ενεργοποίηση και ο συντονισμός του δικτύου προεπιλεγμένης λειτουργίας και του εκτελεστικού δικτύου ελέγχου είναι κρίσιμα για την παραγωγή δημιουργικών απαντήσεων. Απόδειξη ότι η δημιουργικότητα δεν εντοπίζεται σε μία μόνο περιοχή του εγκεφάλου.
Η δημιουργικότητα είναι μια δύναμη που καλλιεργείται
Η δημιουργικότητα είναι ένας μυς που μπορούμε να τον γυμνάσουμε. Η γνωστική ψυχολογία τονίζει ότι μια δημιουργική ιδέα γεννιέται μέσα από τη σύγκρουση κοινών απαντήσεων, που ανασύρονται γρήγορα από τη μνήμη, με πιο πρωτότυπες σκέψεις, που συχνά είναι λιγότερο προσβάσιμες.
Για να ξεφύγει κανείς από τα «αυτόματα» μοτίβα σκέψης, απαιτείται σημαντική πνευματική «γυμναστική». Χρειάζεται να υπερβούμε τα αυθόρμητα στερεότυπα, να αποστασιοποιηθούμε από γρήγορες κρίσεις και να τολμήσουμε να εξερευνήσουμε άγνωστα μονοπάτια.
Αγκαλιάζουμε την πλήξη για να ενισχύσουμε τη δημιουργικότητα
Συχνά, είναι στις στιγμές του που δεν κάνουμε τίποτα, στη γνωστή ταβανοθεραπεία, που ανθίζει η δημιουργική σκέψη. Όταν αφήνουμε το μυαλό να περιπλανηθεί, χωρίς συνεχή ερεθίσματα, αρχίζουν να «φυτρώνουν» καινούριες ιδέες.
Για να ξαναζωνέψουμε επομένως τη δημιουργικότητά μας, είναι ζωτικής σημασίας να αποσυνδεθούμε. Να κάνουμε παύσεις, να αποδεχτούμε τη σιωπή και την αργή ροή του χρόνου. Να επιστρέψουμε σε απλές, σχεδόν διαλογιστικές δραστηριότητες, όπως το περπάτημα, το σχέδιο, την κηπουρική ή τον στοχασμό.
Με άλλα λόγια, το να μη κάνουμε τίποτα είναι μερικές φορές ο καλύτερος τρόπος για να αναδυθεί κάτι νέο.
Κινητήριος μοχλός ο κοινωνικός περίγυρος
Κι όμως ένα περιβάλλον που εμπνέει, η υποστηρικτική παρουσία άλλων, ένα συναισθηματικά ασφαλές κλίμα ή ακόμα και μια δόση υγιούς ανταγωνισμού στον εργασιακό τομέα μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση δημιουργικών ιδεών.
Ειδικοί επισημαίνουν πως αν και κοινωνικά εμπόδια, όπως ο φόβος της κριτικής, μπορούν να αναστείλουν τη δημιουργικότητα, συγκεκριμένα συλλογικά περιβάλλοντα την ενθαρρύνουν. Ο συχνές αλληλεπιδράσεις, η δυναμική της ομάδας, η ποικιλομορφία των απόψεων είναι ισχυρά κίνητρα που τρέφουν τη φαντασία.
Πυρήνας όλων αυτών, όμως, παραμένει η εσωτερική παρακίνηση. Αυτή η αυθεντική χαρά της δημιουργίας που ξεκινά από μέσα μας, χωρίς σκοπό ή αντάλλαγμα, απλώς για την απόλαυση του να δημιουργούμε. Αυτή είναι το πιο εύφορο έδαφος για να ανθίσουν νέες ιδέες.
