Όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο, θα πρέπει να θυμόμαστε τι έγραφαν οι προηγούμενες σελίδες για να μπορέσουμε να καταλάβουμε αυτές που ακολουθούν. Όταν συζητάμε, θα πρέπει να θυμόμαστε τι μας είπαν λίγο πριν οι συνομιλητές μας για να είμαστε σε θέση να τους απαντήσουμε και να έχουμε έναν ουσιαστικό διάλογο. Η ικανότητα να θυμόμαστε διάφορα πράγματα για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα είναι καθοριστική για να μπορούμε να φέρνουμε εις πέρας τις ποικίλες δραστηριότητες της καθημερινής μας ζωής.
Στη μνήμη μας οφείλουμε την πρόοδό μας, τις αναμνήσεις μας, την ίδια μας την ύπαρξη. Χωρίς αυτή, η μάθηση θα ήταν αδύνατη, το παρελθόν μας ανύπαρκτο, τα παρόν ακατανόητο και το μέλλον αβέβαιο.
Για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε και να δημιουργούμε μέχρι τα βαθιά μας γεράματα, είναι ανάγκη να διατηρήσουμε τη μνήμη μας σε καλή κατάσταση. Kαθώς λοιπόν μεγαλώνουμε, οι γνωστικές μας ικανότητες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ποιότητα ζωής και την ανεξαρτησία μας. Ικανότητες όπως η μάθηση, η λήψη αποφάσεων, οι γλωσσικές δεξιότητες και η μνήμη επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τα γονίδιά μας.
Υπάρχουν όμως ορισμένες συνήθειες που όχι μόνο θωρακίζουν την πνευματική μας οξύτητα, αλλά μπορούν επίσης να βελτιώσουν τη διάθεσή μας και να κρατήσουν το σώμα μας σε φόρμα, αποτελώντας μια καλή και στέρεα βάση για τη συνολική μας ευημερία.
Η καλύτερη προπόνηση για το μυαλό
Παίζουμε
Τα παιχνίδια που απαιτούν σκέψη είναι ένας υπέροχος τρόπος για να προκαλέσουμε τον εγκέφαλό μας. Το sudoku, τα σταυρόλεξα, τα παζλ, ακόμα και ορισμένα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να βελτιώσουν την ταχύτητα και τη μνήμη του εγκεφάλου μας. Αυτά τα παιχνίδια βασίζονται στη λογική, στις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, στα μαθηματικά και σε πολλά άλλα, ενώ παράλληλα είναι διασκεδαστικά. Δεν χάνουμε λοιπόν ευκαιρία να επιδοθούμε, είτε μόνοι μας είτε με παρέα, σε ασκήσεις και παιχνίδια μνήμης, παρατηρητικότητας και γνώσεων. Η επίλυση σταυρόλεξων, για παράδειγμα, οξύνει ιδιαίτερα τη μνήμη.
Ιδέα: Σκεφτόμαστε μια λέξη με 6-10 γράμματα, τη γράφουμε σε ένα χαρτί και θυμόμαστε άλλες λέξεις με γράμματα που περιέχει αυτή που σκεφτήκαμε αρχικά. Μέσα σε ένα λεπτό προσπαθούμε να βρούμε 18-20 λέξεις.
Λέμε ιστορίες
Είναι ένας τρόπος να εδραιώνουμε τις αναμνήσεις μας, να ερμηνεύουμε τα γεγονότα και να μοιραζόμαστε στιγμές. Εξασκούμαστε λοιπόν στην αφήγηση των ιστοριών μας, νέων και παλιών, έτσι ώστε να είναι ενδιαφέρουσες και διασκεδαστικές.
Διαβάζουμε κάτι διαφορετικό
Τα βιβλία είναι γεμάτα ενδιαφέροντες χαρακτήρες, πληροφορίες και γεγονότα. Δοκιμάζουμε λοιπόν να αφήσουμε για λίγο το αγαπημένο μας είδος αναγνώσματος και να πειραματιστούμε με ένα άλλο. Αν προτιμάμε συνήθως βιβλία ιστορίας, επιλέγουμε ένα μυθιστόρημα. Διαβάζουμε ξένους συγγραφείς, κλασικούς κ.λπ. Έτσι, θα δώσουμε στον εγκέφαλό μας την ευκαιρία να προπονηθεί σκεπτόμενος διαφορετικές χρονικές περιόδους, πολιτισμούς και λαούς.
Τρώμε μεσογειακά
Η ισορροπημένη διατροφή είναι κομβικής σημασίας για πολλούς λόγους, συμπεριλαμβανομένου του ισχυρού εγκεφάλου. Οι ειδικοί συνιστούν τη μεσογειακή διατροφή και όχι τυχαία, αφού, όπως αναφέρουν μελέτες, μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ. Για να τα καταφέρουμε, συμπεριλαμβάνουμε στη διατροφή μας λαχανικά και φρούτα, ξηρούς καρπούς, όσπρια, ψάρια πλούσια σε ω-3 λιπαρά και εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο. Ταυτόχρονα είναι σημαντικό να περιορίσουμε τη ζάχαρη, τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες και τα επεξεργασμένα τρόφιμα.
Ξεκινάμε μαθήματα
Η καλύτερη γυμναστική για τη μνήμη θεωρείται ότι είναι η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας και αυτό γιατί τα στοιχεία που καλούμαστε να μάθουμε είναι τόσο πολλά και η προσπάθεια που καταβάλλουμε τόσο έντονη που καταφέρνει να κινητοποιεί τη μνήμη και να την κρατά σε εγρήγορση. Ποτέ δεν είναι αργά να μάθουμε μία ακόμα ξένη γλώσσα ή –γιατί όχι;– ένα μουσικό όργανο. Η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου αποτελεί μια πολύ καλή άσκηση του νου, αφού απαιτεί συνδυασμό πολλών λειτουργιών του εγκεφάλου, όπως της μνήμης, της μάθησης, της κίνησης, του συναισθήματος, της ακοής και της δημιουργικότητας. Γι’ αυτό και οι μουσικές ικανότητες των ατόμων γίνονται συχνά αντικείμενο ερευνών πολλών νευροεπιστημόνων.
Δεν κάνουμε αρνητικές σκέψεις
Όταν ο νους είναι απασχολημένος με ανησυχίες και καταθλιπτικές σκέψεις, η μνήμη αποδιοργανώνεται. Η έλλειψη ελπίδας και αυτοπεποίθησης ή το αίσθημα ανικανότητας είναι αρνητικές συμπεριφορές που της δημιουργούν προβλήματα. Χωρίς άγχος και θλιβερές σκέψεις, η χωρητικότητα της μνήμης μας είναι απεριόριστη.
Δεν απομονωνόμαστε
Ένας άνθρωπος που ζει μόνος, κινείται στερεότυπα μέσα στο σπίτι, δεν έχει ενδιαφέροντα, η ζωή του είναι μονότονη, δεν οξύνει τη μνήμη του με καινούρια μηνύματα και δεν βάζει συχνά το μυαλό του να σκέφτεται ενδέχεται να παρουσιάσει σταδιακά εξασθένηση της μνήμης. Γι’ αυτό όσο πιο συχνά μιλάμε στο τηλέφωνο, όσο πιο τακτικά βγαίνουμε με φίλους και συγγενείς για να διασκεδάσουμε και να ανταλλάξουμε απόψεις τόσο καλύτερη μνήμη θα έχουμε. Η έντονη κοινωνική ζωή φαίνεται πως βοηθά να διατηρούνται σε καλό επίπεδο οι εγκεφαλικές μας λειτουργίες. Η διαδικασία της συνομιλίας αφυπνίζει τη μνήμη.
Παρεκκλίνουμε από τη ρουτίνα μας
Οι άνθρωποι είμαστε πλάσματα της συνήθειας. Έχουμε χόμπι και ασχολίες που θα μπορούσαμε να κάνουμε επί ώρες, επί μήνες, επί χρόνια. Αλλά όσο περισσότερο κάτι γίνεται «δεύτερη φύση» μας τόσο λιγότερο καλείται να δουλέψει ο εγκέφαλός μας για την εκτέλεσή του. Για να τον βοηθήσουμε πραγματικά να παραμείνει νέος, ας τον αμφισβητήσουμε. Δοκιμάζουμε ένα διαφορετικό δρόμο για το σουπερμάρκετ, χρησιμοποιούμε το αντίθετο χέρι μας για να ανοίξουμε τις πόρτες και ξεκινάμε ένα καινούριο χόμπι. Όλα αυτά θα τον αναγκάσουν να ξυπνήσει από τις παγιωμένες συνήθειές του και να δώσει προσοχή ξανά.
Ισορροπούμε
Η συναισθηματική ισορροπία προστατεύει τη μνήμη μας από τις δυσμενείς επιδράσεις του στρες. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα υψηλά επίπεδα των ορμονών του στρες φθείρουν τα κύτταρα του εγκεφάλου και βλάπτουν τον ιππόκαμπο (σημαντικό όργανο που ρυθμίζει τη μνήμη). Το αίσθημα ότι είμαστε ψυχολογικά καλά επιβραδύνει την παραγωγή αυτών των ορμονών. Γι’ αυτό καλό θα ήταν να εφαρμόζουμε ανά διαστήματα κάποιες ασκήσεις χαλάρωσης και αναπνοής.
Ο εγκέφαλος θέλει… καλοπέραση
Θα εκπλαγούμε μαθαίνοντας ότι μερικά από τα πράγματα που κάνουμε για διασκέδαση, συμπεριλαμβανομένης της παρέας με τα αγαπημένα μας πρόσωπα, μπορούν να ενισχύσουν τη γνωστική ικανότητα. Δραστηριότητες αναψυχής, όπως η ενασχόληση με ένα μουσικό όργανο ή το παιχνίδι με χαρτιά, «γυμνάζουν» τον εγκέφαλο, καθώς εξασκούν τη συγκέντρωσή μας και την ανάκληση της μνήμης. Ακόμα και η ακρόαση της αγαπημένης μας playlist μπορεί να μας βοηθήσει, καθώς όσο ακούμε μουσική «ενεργοποιούμε» τη μνήμη αναγνώρισης, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο «Frontiers in Psychology». Επιπλέον, η ύπαρξη θετικών κοινωνικών σχέσεων συνδέεται με καλύτερη γνωστική απόδοση και σημαντικά μειωμένη γνωστική εξασθένιση στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Σώμα σε κίνηση, εγκέφαλος σε αρμονία
Όταν βάζουμε τη γυμναστική στη ζωή μας, τότε δεν βελτιώνουμε μόνο τη φυσική μας κατάσταση αλλά κάνουμε και ένα σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της εύρυθμης εγκεφαλικής μας λειτουργίας. Σύμφωνα με ερευνητική ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο «Journal of Physiology», η φυσική δραστηριότητα με συνέπεια συνδέεται με την αύξηση του μεγέθους του ιππόκαμπου, ενός τμήματος του εγκεφάλου μας που παίζει καθοριστικό ρόλο στη μνήμη. Είτε προτιμάμε να χορεύουμε είτε να κάνουμε ποδήλατο, να κολυμπάμε ή να συμμετέχουμε σε ένα ομαδικό άθλημα, βελτιώνουμε τόσο τις κινητικές όσο και τις γνωστικές μας ικανότητες.
