Γνωρίζατε ότι ο εγκέφαλος επωφελείται κάνοντας δύσκολα πράγματα; Νέα έρευνα δείχνει ότι μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλό μας ώστε να εκτιμά την προσπάθεια και όχι μόνο τα αποτελέσματα.
Η προσπάθεια να φέρουμε εις πέρας δύσκολες προκλήσεις απαιτεί σωματική και πνευματική προσήλωση, καθώς και πειθαρχία. Πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να αφιερώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους σε δραστηριότητες που εξασκούν το μυαλό, όπως τα σταυρόλεξα, τα παζλ ή ακόμα και τα video games.
Αυτή μας η τάση να επιδιώκουμε δύσκολα πράγματα που μπορεί και να μας βγάζουν εκτός της ζώνης ασφαλείας μας, είναι αυτό που οι ερευνητές ονομάζουν «το παράδοξο της προσπάθειας». Παρόλο που η έντονη προσπάθεια μπορεί να είναι απαιτητική, πολλοί άνθρωποι αναγνωρίζουν την αξία και την ικανοποίηση που προσφέρει.
Ο«νόμος της ελάχιστης προσπάθειας»
Ιστορικά, όταν μας δίνονται δύο γνωστικές εργασίες προς επιλογή, οι άνθρωποι συνήθως προτιμούν την πιο εύκολη και είναι διατεθειμένοι να δεχτούν μικρότερες ανταμοιβές για να αποφύγουν την πιο απαιτητική. Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε μάλιστα ότι οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να υποστούν «σωματική κόπωση» για να αποφύγουν γνωστικά απαιτητικές εργασίες.
Η πνευματική προσπάθεια έχει επίσης σωματικό κόστος, με το συμπαθητικό νευρικό μας σύστημα, που είναι υπεύθυνο για την αντίδραση «μάχη ή φυγή», ενεργοποιείται και η καρδιά μας χτυπάει πιο δυνατά.
Οι ειδικοί αναφέρουν ότι η προσπάθεια απλώς βιώνεται άσχημα και τείνουμε να την αποφεύγουμε. Ωστόσο, ταυτόχρονα, υπάρχει κάτι στην πίεση του εαυτού μας που φαίνεται να είναι και πολύτιμο και ευχάριστο.
Ο εγκέφαλος “ανυπομονεί” για την ανταμοιβή
Ένας προφανής λόγος για να καταβάλουμε προσπάθεια είναι το τελικό προϊόν, στον πραγματικό κόσμο, όσο πιο σκληρά δουλεύεις, τόσα περισσότερα οφέλη τείνεις να αποκτάς.
Οι νευροαπεικονιστικές μέθοδοι δείχνουν ότι μια περιοχή του εγκεφάλου που παίζει καθοριστικό ρόλο στην επεξεργασία των ανταμοιβών, ενεργοποιείται πιο έντονα όταν πετυχαίνουμε κάτι με μεγαλύτερη προσπάθεια παρά με μικρότερη.
Αλλά γιατί εκτιμούμε την επίπονη προσπάθεια; Μια μελέτη υποδεικνύει ότι η απάντηση μπορεί να κρύβεται στην ίδια την προσπάθεια. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ανταμοιβή της προσπάθειας — και όχι του αποτελέσματος — έκανε τους ανθρώπους να αναζητούν πιο δύσκολες εργασίες αργότερα, ακόμη κι αν δεν λάμβαναν επιπλέον ανταμοιβές.
Πιο αναλυτικά, στο πρώτο πείραμα της έρευνας, παρακολουθούνταν 121 άτομα και πιο συγκεκριμένα η δραστηριότητα του καρδιοαγγειακού τους συστήματος ως φυσικό μέτρο του πόσο σκληρά δούλευε ο εγκέφαλός τους σε μια τυπική εργασία μνήμης.
Μια ομάδα συμμετεχόντων ανταμείφθηκε με βάση την ποσότητα της προσπάθειας που κατέβαλαν. Μια άλλη ομάδα ανταμείφθηκε με τυχαία ποσά χρημάτων, ανεξάρτητα από την προσπάθειά τους.
Στη συνέχεια, οι ίδιοι συμμετέχοντες έπρεπε να ολοκληρώσουν μια διαφορετική γνωστική πρόκληση, λύνοντας μαθηματικά προβλήματα, και είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν τη δυσκολία τους. Το κρίσιμο σημείο είναι ότι οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν ότι δεν θα πληρωθούν για αυτή τη φάση του πειράματος.
Παρά την έλλειψη εξωτερικής ανταμοιβής, οι συμμετέχοντες που είχαν προηγουμένως ανταμειφθεί για την προσπάθειά τους αποφάσισαν να ασχοληθούν με πιο δύσκολα μαθηματικά προβλήματα σε σχέση με τους συμμετέχοντες που έλαβαν τυχαίες ανταμοιβές.
Το δεύτερο σύνολο πειραμάτων, που διεξήχθη διαδικτυακά με σχεδόν 1.500 συμμετέχοντες, βρήκε παρόμοιο αποτέλεσμα: Και πάλι, οι συμμετέχοντες που είχαν προηγουμένως ανταμειφθεί για την καταβολή περισσότερης γνωστικής προσπάθειας διάλεξαν να λύσουν πιο απαιτητικά μαθηματικά προβλήματα χωρίς εξωτερική ανταμοιβή.
Ο εγκέφαλος “γυμνάζεται” μέσα από την προσπάθεια
Η μελέτη επομένως υποδεικνύει ότι μπορούμε να μάθουμε να απολαμβάνουμε το ταξίδι, ανεξάρτητα από τον προορισμό. Η προσπάθεια καθ’ εαυτή μπορεί να είναι ανταποδοτική.
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να πηγαίνουμε πάντα στο μέγιστο σε όλους τους τομείς της ζωής μας, η υπερκόπωση, η εξάντληση και οι πιθανοί τραυματισμοί δεν είναι υγιείς ή επιθυμητές καταστάσεις.
Η αναγνώριση όμως της αξίας στην προσπάθεια είναι ο λόγος που μπορούμε να σκαρφαλώνουμε βουνά και να ανακαλύπτουμε εκείνη την κρυφή αποθεματική δύναμη κατά τη διάρκεια ενός αγώνα ή κοντά σε μια προθεσμία στην δουλειά.
