Τι προκαλεί καρκίνο; Το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας είναι ο τρόπος ζωής: κάπνισμα, αλκοόλ, παχυσαρκία κ.λπ. Μετά έρχονται τα γονίδια, η κακή τύχη και … το άγχος.
Μπορεί το άγχος και η επίδρασή του στην ανάπτυξη καρκίνου να μην έχει αναλυθεί επαρκώς, όμως μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο JAMA, διερεύνησε μια σειρά από στρεσογόνους παράγοντες συγκρίνοντάς τους με τους ανάλογους βιοδείκτες που δείχνουν την επίδραση του άγχους στο ανοσοποιητικό σύστημα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται οι ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη κακοήθων κυττάρων.
Στη μελέτη μετείχαν 121 γυναίκες (οι 65 λευκές) με καρκίνο μαστού πρώτων σταδίων (1 και 2), μέσης ηλικίας 56 ετών.
Η έρευνα μελέτησε 92 βιοδείκτες στο αίμα, στον καρκίνο και στον ιστό γύρω από αυτόν. Οι βιοδείκτες αυτοί αφορούσαν τις επιδράσεις του άγχους σε τέσσερις τομείς: καθημερινό στρες (από την καθημερινότητα, την εργασία, την οικογένεια κ.λπ.), τις φυλετικές διακρίσεις, την κοινωνική απομόνωση και την έλλειψη «γειτονιάς» με την έννοια των κοινωνικών σχέσεων και της υποστήριξης που μπορεί κανείς να χρειαστεί από τον διπλανό του.
Αυτές οι τέσσερις πηγές άγχους συνδέθηκαν με τρείς επιδράσεις στον οργανισμό: την ανοσολογική λειτουργία, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού στην περιοχή γύρω από τον όγκο και τη βιολογία του ίδιου του όγκου.
Όπως σημειώνουν οι ειδικοί, τα αυξημένα επίπεδα στρες καταστρέφουν το ανοσοποιητικό σύστημα με τρόπους που βελτιώνουν δραστικά το περιβάλλον για τα καρκινικά κύτταρα. Η αντίδραση στο άγχος στην περίπτωση αυτή, είναι περίπλοκη. Το άγχος αυξάνει τη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος, γεγονός που θα μπορούσε να θεωρηθεί καλό, καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα δεν καταπολεμά μόνο βακτήρια και ιούς, αλλά εντοπίζει επίσης και τα κύτταρα που δεν συμπεριφέρονται σωστά στο σώμα μας και τα σκοτώνει πριν προλάβουν αυτά να μας σκοτώσουν.
Υπερλειτουργία του ανοσοποιητικού
Όμως ο τρόπος με τον οποίο το άγχος αυξάνει τη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος, δεν βοηθά στην πρόληψη του καρκίνου.
Το περισσότερο άγχος οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα παραγόντων όπως οι αγγειοποιητίνες, οι οποίες είναι ουσίες που προάγουν την ανάπτυξη των αιμοφόρων αγγείων στους ιστούς. Η στόχευση των αγγειοποιητινών είναι βασικός πυλώνας της θεραπείας του καρκίνου, επειδή οι όγκοι χρειάζονται αιμοφόρα αγγεία για να διατηρήσουν την ανάπτυξή τους, επομένως το γεγονός ότι το άγχος αυξάνει την παραγωγή αγγειοποιητινών προάγει την ανάπτυξη των όγκων.
Επιπλέον, το ανοσοποιητικό, τοπικά, στο «μικροπεριβάλλον» γύρω από τον όγκο, εμφανίζει κι αυτό αλλαγές. Οι ερευνητές εξέτασαν το RNA που παράγεται από τα κοντινά κύτταρα. Διαπίστωσαν ότι ενώ ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως τα μακροφάγα Μ1, αυξάνονται, το ίδιο συμβαίνει και με τα μακροφάγα Μ2, τα οποία στην καταστέλλουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι τα κύτταρα που αναλαμβάνουν την εξάλειψη των καρκινικών κυττάρων – δηλαδή τα «κύτταρα – φυσικοί φονείς» και τα βοηθητικά Τ-κύτταρα – αφοπλίζονται.
Και μετάλλαξη στους όγκους
Όσον αφορά όμως τους ίδιους τους όγκους, τα υψηλότερα επίπεδα στρες οδηγούν και τους όγκους σε μετάλλαξη, γεγονός που σημαίνει περισσότερα γενετικά λάθη στον ίδιο τον όγκο. Και μπορεί αυτό να είναι «δίκοπο μαχαίρι» γιατί υψηλότερη επιβάρυνση μεταλλάξεων μπορεί να σημαίνει έναν πιο επιθετικό καρκίνο, όμως ταυτόχρονα οι καρκίνοι μπορεί να είναι πιο ευαίσθητοι στις νεότερες ανοσοθεραπείες με αναστολείς του ανοσοποιητικού σημείου ελέγχου.
Οι επιδράσεις αυτές ήταν πιο έντονες στις μαύρες σε σύγκριση με τις λευκές γυναίκες, γεγονός που μπορεί να παρέχει κάποια εξήγηση για το γιατί η συχνότητα εμφάνισης και η σοβαρότητα του καρκίνου του μαστού είναι υψηλότερες σε αυτόν τον πληθυσμό.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν πως παρότι οι φυλετικές διακρίσεις, η κοινωνική απομόνωση και η έλλειψη «γειτονιάς», είχαν σημαντική σύνδεση με ορισμένους προκαρκινικούς δείκτες, το απλό παρατεταμένο καθημερινό άγχος είχε την πιο σταθερή σχέση σε όλους τους τομείς. Ούτως ή άλλως, φυλετικές διακρίσεις, κοινωνική απομόνωση και έλλειψη κοινωνικών σχέσεων με τους γείτονες, αυξάνουν τα επίπεδα άγχους, και πιθανότατα γι΄ αυτό έχουν τόσο αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.
*Από την Άννα Παπαδομαρκάκη
