Οταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με ξαφνικό στρες, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, που καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο θα αντιδράσουμε –με μάχη ή με φυγή δηλαδή–, δρα γρήγορα, αλλά παροδικά, μέχρι να περάσει η απειλή. Έτσι, η καρδιά μας χτυπά γρήγορα, οι παλάμες μας ιδρώνουν και το στόμα μας στεγνώνει. Όλα αυτά μας συμβαίνουν για να βρεθούμε σε εγρήγορση και να μπορέσουμε να διαχειριστούμε ικανοποιητικά μια επείγουσα κατάσταση. Όταν όμως ταλαιπωρούμαστε από χρόνιο στρες –αν, για παράδειγμα, αντιμετωπίζουμε μια μακροχρόνια ασθένεια με απρόβλεπτη έκβαση και ξαφνικές αλλαγές που μας ασκεί και ψυχολογική και σωματική πίεση–, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα μπορεί να ενεργοποιείται για παρατεταμένες περιόδους σε χαμηλά επίπεδα. Ο οργανισμός μας δεν προσαρμόζεται καλά στο χρόνιο στρες και τότε είναι που το αυτόνομο νευρικό σύστημα –μέρος του οποίου είναι το συμπαθητικό νευρικό σύστημα– είναι ικανό να μας βλάψει προκαλώντας, λόγου χάρη, υψηλή αρτηριακή πίεση ή ταχυπαλμίες.
Στρες: Η σημασία της κληρονομικότητας και της ανατροφής
Μπορεί να φαίνεται περίεργο, αλλά το πόσο καλά μπορούμε να αντεπεξερχόμαστε στο στρες και να ξεπερνάμε τα αρνητικά βιώματα εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από τη γενετική μας προδιάθεση, καθώς και από τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μεγαλώσει. Οι ειδικοί εξηγούν ότι τα παιδιά που αποκομίζουν πολλές και διαφορετικές εμπειρίες, ζουν μια φυσιολογική ζωή, χωρίς να είναι υπερπροστατευμένα ή «καλομαθημένα», αλλά έχοντας όρια και κανόνες, και εκτίθενται σε μικρές ποσότητες στρες –οι οποίες μπορεί να προκύψουν από μια δυσκολία με τους φίλους τους, μια αποτυχία στο σχολείο, μια ίωση κ.ά.– είναι πιο έτοιμα να ελέγχουν το άγχος στην ενήλικη ζωή τους. Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιδιά μας να κουραστούν, να βρουν λύσεις, να δυσκολευτούν ή να στενοχωρηθούν γιατί όλα αυτά θα τα κάνουν ανθεκτικότερα ψυχικά.
Τι μπορούμε να κάνουμε
Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε τους στρεσογόνους παράγοντες. Ωστόσο, αν αυτό μας δυσκολέψει, καθώς συχνά η πραγματικότητα είναι διαφορετική από τις ενδείξεις που έχουμε και τις υποθέσεις που κάνουμε, είναι σκόπιμο να ζητήσουμε τη συμβουλή ενός επαγγελματία στον τομέα της ψυχικής υγείας. Σε κάθε περίπτωση, οι ειδικοί συμφωνούν ότι για να καταφέρουμε να μειώσουμε τις επιπτώσεις του άγχους στη ζωή μας, αλλά και για να διαχειριστούμε περιόδους κατά τις οποίες αισθανόμαστε πολύ ανήσυχοι, χρειάζεται να προσέχουμε τη σωματική και την πνευματική υγεία μας εξίσου. Γι’ αυτό, λοιπόν, φροντίζουμε να ξεκουραζόμαστε αρκετά, να κάνουμε αερόβια γυμναστική και διαλογισμό, να προσέχουμε τη διατροφή μας, να ακούμε μουσική ή να απολαμβάνουμε την τέχνη σε όποια μορφή μάς αρέσει, να διατηρούμε κοινωνικές σχέσεις και ένα υποστηρικτικό δίκτυο από οικογένεια και φίλους, να κοιμόμαστε καλά και να καταφεύγουμε στη βοήθεια των ειδικών ψυχικής υγείας όταν νιώθουμε ότι έχουμε την ανάγκη τους.
Anti-stress tips
1 Eστιάζουμε στο εδώ και το τώρα και δεν αναλωνόμαστε προσπαθώντας να μαντέψουμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στο μέλλον και τι θα μπορούμε να κάνουμε για αυτά.
2 Αποδεχόμαστε –ακόμα κι αν δεν είναι εύκολο– ότι οι δυσκολίες και οι στενοχώριες αποτελούν κι αυτές μέρος της ζωής. Το άγχος μπορεί να προέλθει και από τη σιωπηλή εμμονή ότι αυτό που συμβαίνει δεν θα έπρεπε να συμβαίνει. Αυτή η εσωτερική αντίσταση δημιουργεί επιπλέον ένταση στα προβλήματα που πρέπει να λύσουμε.
3 Κοιμόμαστε καλά.
4 Εξετάζουμε την ορθότητα των σκέψεων που μας κατακλύζουν. Για παράδειγμα, αν έχουμε υπερβολικό άγχος για μια εργασία ή ένα project που πρέπει να ολοκληρώσουμε, ας αναρωτηθούμε αν έχουμε τη σωστή προθεσμία στο μυαλό μας.
5 Αποφεύγουμε να αναζητάμε στήριγμα σε συμπεριφορές όπως η κατανάλωση αλκοόλ ή υπερβολικού φαγητού, το κάπνισμα κ.λπ. Αν και μπορεί να μας φαίνονται ανακουφιστικές, δεν είναι. Αντίθετα, επιδεινώνουν την ήδη αρνητική διάθεσή μας.
6 Συγχωρούμε. Έχει αποδειχθεί ότι η δύναμη της συγχώρησης επιδρά ρυθμιστικά στο άγχος. Όσοι συγχωρούν, τόσο τον εαυτό τους όσο και τους άλλους, έχουν πολύ λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν ψυχική ασθένεια.
7 Εστιάζουμε σε αυτά που κάνουμε καλά.
8 Μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τα ανησυχητικά σημάδια του στρες. Αυτό σημαίνει ότι γινόμαστε ευερέθιστοι, δυσκολευόμαστε να συγκεντρωθούμε στη δουλειά μας, αμελούμε τις υποχρεώσεις μας και κάνουμε συνεχώς τις ίδιες σκέψεις. Επιπλέον, μπορεί να έχουμε και σωματικά συμπτώματα, όπως ταχυκαρδία, υψηλή αρτηριακή πίεση, δυσκολία στην αναπνοή κ.ά.
9 Ξαναθυμόμαστε τις αρχές μας. Μελέτες έχουν δείξει ότι όσοι σκέφτονται τις ηθικές αξίες τους πριν από ένα στρεσογόνο γεγονός το βιώνουν λιγότερο αρνητικά και παρουσιάζουν σημαντική μείωση της ορμόνης του στρες, της κορτιζόλης.
10 Γυμναζόμαστε και εκτονωνόμαστε συστηματικά.
11 Νιώθουμε ευγνωμοσύνη. Σύμφωνα με μελέτες, είναι χρήσιμο να παραμένουμε ευγνώμονες καθημερινά, ειδικά όταν αντιμετωπίζουμε συναισθήματα που μας αναστατώνουν.
12 Βγαίνουμε βόλτες στην εξοχή, διαβάζουμε ένα ωραίο βιβλίο, βλέπουμε μια ταινία, ζωγραφίζουμε, ασχολούμαστε με τα φυτά μας, πλέκουμε… Κάνουμε δηλαδή κάτι που μας ευχαριστεί.
Ευχαριστούμε τη δρα Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγο με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική, για τη συνεργασία
*Βιβλιογραφία:
Γιώργος Π. Χρούσος, «Το στρες στη ζωή μας», 2024, εκδόσεις Παπαδόπουλος, Αθήνα
