Ήταν ο πρώτος Ιησουίτης και λατινοαμερικανός ποντίφικας. Ο Πάπας Φραγκίσκος, που γεννήθηκε πριν από 88 χρόνια ως Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο στην Αργεντινή, απεβίωσε τη Δευτέρα του Πάσχα στο Βατικανό.
Αποτέλεσε μια ιδιαίτερη περίπτωση ποντίφικα, καθώς συγκρούστηκε έντονα με συντηρητικούς κύκλους στην προσπάθειά του να κάνει τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία πιο συμπεριληπτική και δεν σταμάτησε να μιλά και να υποστηρίζει τους μετανάστες, τους περιθωριοποιημένους και την ανάγκη να προστατέψουμε τον πλανήτη.
Ο θάνατος του Πάπα ανακοινώθηκε από το Βατικανό στο X, μια ημέρα αφότου ο Φραγκίσκος, μάχιμος μέχρι το τέλος, εμφανίστηκε στο αναπηρικό του καροτσάκι – καθώς νοσηλευόταν επί μέρες λόγω βαριάς κρίσης πνευμονίας – για να ευλογήσει τους πιστούς στην πλατεία του Αγίου Πέτρου την Κυριακή του Πάσχα. Λίγο μετά συναντήθηκε με τον αμερικανό αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς και αντάλλαξαν πασχαλινές ευχές – χωρίς κανείς από τους δύο να αναφερθεί στη δημόσια αντιπαράθεση που είχαν προ καιρού όταν ο Πάπας επέκρινε τα σχέδια της κυβέρνησης Τραμπ για μαζικές απελάσεις μεταναστών.
Κατά τη διάρκεια της δωδεκάχρονης παπικής του θητείας, ο Φραγκίσκος υπήρξε παράγοντας αλλαγής, έχοντας κληρονομήσει ένα Βατικανό σε αταξία το 2013 μετά την αναπάντεχη παραίτηση του προκατόχου του, Βενέδικτου XVI, σημαιοφόρου του ρωμαιοκαθολικού συντηρητισμού. Ο Φραγκίσκος έστρεψε την εκκλησία σε άλλη κατεύθυνση, ανανεώνοντας την ηγεσία της με επισκόπους που μοιράζονταν την ποιμαντική προσέγγισή του για «ανοιχτές θύρες» σε όλους, ιδιαίτερα τους φτωχούς, τους μετανάστες και τους αδύναμους.
La spes contra spem
Γεννημένος στις 17 Δεκεμβρίου 1936 στο Μπουένος Αϊρες, ο Πάπας Φραγκίσκος εγκαινίασε μια νέα εποχή ηγεσίας στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία όταν εξελέγη το 2013. Ως ο πρώτος Πάπας από το δυτικό ημισφαίριο, ο πρώτος από τη Νότια Αμερική και ο πρώτος από το τάγμα των Ιησουιτών, ο Φραγκίσκος εισήγαγε πολλές μεταρρυθμίσεις εστιάζοντας μάλιστα σε ένα προφίλ ταπεινοφροσύνης.
Στα πλέον σημαντικά επιτεύγματά του περιλαμβάνεται η παπική εγκύκλιος Laudato si («Δόξα σε Σένα» 2015), για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και την υποστήριξη μιας υπεύθυνης περιβαλλοντικής διαχείρισης. Επίσης ξεχώρισαν οι προσπάθειές του για την προώθηση της ενότητας μεταξύ Καθολικών, μη Καθολικών και μη Χριστιανών και η ιστορική συγγνώμη του στους επιζώντες του σκανδάλου σεξουαλικής κακοποίησης από καθολικούς ιερείς.
Στο μήνυμά του για την Παγκόσμια Μέρα Ασθενών στις 11 Φεβρουαρίου, ο Πάπας Φραγκίσκος καλούσε τους πιστούς να γίνουν «προσκυνητές της ελπίδας». Ηταν άλλωστε αυτή «η ελπίδα ενάντια σε κάθε ελπίδα» (la spes contra spem), όπως ανέφερε ο ιερέας της κλινικής Gemelli όπου νοσηλεύθηκε τον τελευταίο καιρό ο Πάπας Φραγκίσκος, που έδινε δύναμη και κουράγιο στους πιστούς να προσεύχονται για ένα θαύμα για την υγεία του.
Ποιος ήταν
Ο Πάπας Φραγκίσκος ανέλαβε το τιμόνι της Καθολικής Εκκλησίας όταν αυτή βρισκόταν σε σταυροδρόμι. Στις αρχές του 21ου αιώνα οι Ρωμαιοκαθολικοί αποτελούσαν περισσότερο από το 1/6 του παγκόσμιου πληθυσμού, πολλοί από αυτούς στη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Ωστόσο, τα σκάνδαλα, ιδιαίτερα σκάνδαλα σεξουαλικής κακοποίησης που πρωτοεμφανίστηκαν τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, υπονόμευσαν το ανάστημα της εκκλησίας, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Στις πρώτες δημόσιες ομιλίες του και στην πρώτη δημόσια λειτουργία του, ο Φραγκίσκος απηύθυνε έκκληση για πνευματική ανανέωση μέσα στην εκκλησία, κατανόηση των δεινών των φτωχών και καταδίκασε αυστηρά τις δυνάμεις που απέτρεψαν την εκκλησία από τη διακονία της και την έθεσαν σε κίνδυνο να γίνει μια «άθλια ΜΚΟ». Προσέγγισε επίσης τους «πολιτικούς» του αντιπάλους καλώντας τους στην πρώτη του παπική ομιλία αν και εξόργισε ορισμένους παραδοσιακούς, εμφανιζόμενος σε εκείνη την περίσταση με έναν απλό χιτώνα και όχι με τα πιο παραδοσιακά παπικά ενδύματα.
Αργότερα, το 2013 έκανε ένα τολμηρό βήμα διορίζοντας ένα συμβούλιο οκτώ καρδιναλίων για να τον συμβουλεύουν για την εκκλησιαστική πολιτική. Η παρατήρησή του εκείνη τη χρονιά ότι ο Χριστός μας είχε «λυτρώσει όλους», ακόμη και τους μη Καθολικούς, ερμηνεύτηκε ευρέως από τα μέσα ενημέρωσης ως μήνυμα προσέγγισης και καλής θέλησης προς τους άθεους και τους αγνωστικιστές, αν και εκπρόσωπος του Βατικανού αργότερα ισχυρίστηκε ότι ο Φραγκίσκος είχε παρερμηνευτεί.
Από την πρώτη του μέρα στο αξίωμα, ο κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, επέλεξε να ονομαστεί Φραγκίσκος από τον άγιο των φτωχών, τον Αγιο Φραγκίσκο της Ασίζης. Η κριτική που του ασκήθηκε προερχόταν κυρίως από τη συντηρητική πτέρυγα της ρωμαϊκής Κουρία, του κεντρικού διοικητικού οργάνου της Καθολικής Εκκλησίας.
*Νατάσα Μπαστέα, Κατερίνα Τζαβάρα
