Υπάρχουν κάποια πράγματα τα οποία τα έχουμε συνδυάσει τόσο έντονα στο μυαλό μας, που αδυνατούμε να σκεφτούμε το ένα χωρίς το άλλο – σε αυτή την κατηγορία ανήκουν η σειρά «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ» και η Μεγάλη Εβδομάδα. Το έργο που έδωσε το «πρόσωπο» που όλοι έχουμε στο μυαλό μας για τον υιό του Θεού, μας κρατάει παρέα από το 1977 μέχρι λίγο πριν την εκκλησία και την Ανάσταση. Μετά τον ρόλο αυτό παίρνει η μαγειρίτσα και το αρνί, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία.
Στα δικά μας, το έπος του Φράνκο Τζεφιρέλι είναι μέρος της ελληνικής παράδοσης εδώ και δεκαετίες, έχει αποθεωθεί από κριτικούς και δημιουργούς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει τα λάθη του – η αφήγησή του δεν είναι αρκετά κοντά στις Γραφές. Ο λόγος φαίνεται να κρύβεται πίσω από την πλοκή και την αφηγηματική ροή της ταινίας.
Το αποτέλεσμα ήταν ένα σωρό ανακρίβειες, αν και ο Τζεφιρέλι ήταν ιδιαιτέρως θρήσκος, αλλά και επελέγη για τη σκηνοθεσία της μίνι σειράς από τον ίδιο τον τότε ποντίφικα, Πάπα Παύλο τον 6ο.
Ιούδας αλά Τζεφιρέλι
Σύμφωνα με τις γραφές, ο Ιούδας, πρόκειται περί μιας περίπτωσης ατόμου που υπολείπεται πάσης φύσης ηθικής. Ο Ιούδας περιγράφεται ως έναν κλέφτη χωρίς φραγμούς, με σκοπό και μόνο το ίδιον συμφέρον στο βαθμό που έκλεψε ακόμα και το πουγκί ενός μαθητή του Ιησού (κατά Ιωάννη 12:6) και πρόδωσε τον Δάσκαλό του απλώς για τα χρήματα (κατά Λουκά 22:5).
Εν αντιθέσει, στο έργο του Τζεφιρέλι ο Ιούδας αποδίδεται ως παρεξηγημένο πολιτικό πρόσωπο που, σε πολλές σκηνές, συνωμοτεί με τους Ζηλωτές για χάρη της εβραϊκής απελευθέρωσης με τρόπο που θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως έντιμος.
Οι ανύπαρκτοι χαρακτήρες
«Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ» παρουσιάζει ένα σωρό χαρακτήρες οι οποίοι δεν υπάρχουν – ούτε στις Γραφές, αλλά ούτε και σε άλλα ιστορικά τεκμήρια – με τον Ζεράχ (Ιαν Χολμ) να διαδραματίζει κομβικό ρόλο στην πλοκή. Ένας ρόλος που στην πραγματικότητα είναι αδύνατο να έχει επηρεάσει έστω και λίγο τον ρου της ιστορίας, καθότι δεν υπήρξε ποτέ.
Ο Ζεράχ εμφανίζεται ως ο βασικός κακός. Είναι αυτός που παίρνει το βάρος της ευθύνης της προδοσίας του Ιούδα στις «πλάτες» το, καθώς ως πηγή του κακού δίνει το κίνητρο στον «άπιστο» μαθητή για να διαπράξει την προδοσία: Τον πείθει ότι η παρουσία στο Σανχεντρίν, το ανώτερο δικαστικό όργανο των Ιουδαίων, θα δώσει στον Ιησού την ευκαιρία να αποδείξει ποιος πραγματικά είναι. Ο Ζεράχ χρησιμοποιείται επίσης για τη δημιουργία ενός κύριου κακού όταν ο Ιησούς αντιμετωπίζει προσωπικά το ιερατείο του ναού, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της εκδίωξης των εμπόρων από το ναό αλλά και τη σκηνή της σύλληψης στη Γεσθημανή. Άλλοι επινοημένοι χαρακτήρες είναι οι Κουίντιλους, Γεούντα και Άμος.
Bar mitzvah πριν το bar mitzvah
Στη Βίβλο, η μόνη αναφορά στην παιδική ηλικία του Ιησού γίνεται στο ταξίδι του προς τον ναό της Ιερουσαλήμ, όταν είναι 12 χρονών.
Στο έπος του Τζεφιρέλι όμως, ο νεαρός Ιησούς εμφανίζεται στο bar mitzvah, το οποίο διακόπτεται από επιδρομή Ρωμαίων στρατιωτών που ψάχνουν για προμήθειες. Ο Τζεφιρέλι το συμπεριέλαβε εκούσια, αν και το bar mitzvah δεν υπήρχε σαν διαδικασία εκείνη την εποχή.
Εδώ θα λέγεσαι Μαρία
Μια άλλη ανακρίβεια του Τζεφιρέλι είναι η ταύτιση τριών διαφορετικών γυναικών σε μία. Η Μαρία η Μαγδαλινή και η Μαρία της Βηθανίας ταυτίζονται στο πρόσωπο μιας πόρνης που πλένει τα πόδια του Ιησού Χριστού.
Η Μαρία Μαγδαληνή σύμφωνα με τη Βίβλο είναι η γυναίκα με τα επτά δαιμόνια την οποία θεραπεύει ο Ιησούς και σε καμία περίπτωση δεν είναι πόρνη. Ενώ, η Μαρία της Βηθανίας είναι μια από τις αδερφές του Λαζάρου (κατά Ιωάννη 11:2).
Ο Νικόδημος άργησε
Στην ταινία, ο Νικόδημος επισκέπτεται τον Ιησού απόγευμα και όχι μέσα στη νύχτα όπως αναφέρεται στο κατά Ιωάννη 3:3.
Σίμων ή Πέτρος;
Στον «Ιησού από τη Ναζαρέτ», ο Απόστολος Ανδρέας συστήνει στον Ιησού τον μετέπειτα μαθητή του λέγοντας «από εδώ ο αδερφός μου, Σίμων Πέτρος». Όμως το «Πέτρος» είναι το όνομα που έδωσε ο ίδιος ο Ιησούς αργότερα στον Σίμωνα (κατά Ιωάννη 1:42, κατά Ματθαίο 16:18) αφού τον γνώρισε καλά και όχι το αρχικό του όνομα.
Ο άπιστος Θωμάς
Ο Απόστολος Θωμάς, πριν από το κάλεσμά του, εμφανίζεται ως υπηρέτης του Jairus, του ηγέτης της συναγωγής, του οποίου την 12χρονη κόρη ο Ιησούς ανασταίνει από τους νεκρούς. Σε καμία από τις αναφορές των Eυαγγελίων στη συγκεκριμένη ανάσταση, ο Θωμάς δεν περιγράφεται ως υπηρέτης του Jairus. Φαίνεται πως η συγκεκριμένη προσθήκη είχε σαν στόχο να εμφανίσει βολικά τον Θωμά ως «άπιστο» όταν είπε πως η νεκρή κόρη του Jairus «απλά κοιμάται».
Εδώ αργύρια, εκεί αργύρια
Στη Βίβλο, αναφέρεται ότι ο Ιούδας έλαβε 30 αργύρια για να προδώσει τον Ιησού. Μετανιωμένος στη συνέχεια επιστρέψει το ασήμι πίσω στους ιερείς (κατά Ματθαίον 27:3 – 5).
Στην ταινία του Τζεφιρέλι, ο Ιούδας παίρνει τα αργύρια σαν «ευχαριστώ» από τον ανύπαρκτο στις Γραφές Ζεράχ. Δεν τα επιστρέφει ποτέ, ενώ τελικά τα αργύρια εμφανίζονται πεταμένα στο έδαφος κάτω από το άψυχο κορμί του Ιούδα που έχει κρεμαστεί σε δέντρο.
*Από την Ευγενία Κοτρώτσιου
