Σε όλους έχει συμβεί. Παρακολουθείτε προσεκτικά ένα meeting ή μια συζήτηση, μέχρι που ξαφνικά συνειδητοποιείτε ότι δεν έχετε ακούσει λέξη τα τελευταία πέντε λεπτά, επειδή ο νους σας… «ταξιδεύει». Μοιραία, προσπαθείτε να συγκεντρωθείτε ξανά, ίσως να νιώθετε και λίγες ενοχές. Εξάλλου, η προσοχή είναι θεμελιώδης για την μάθηση; Ή μήπως όχι;
Για δεκαετίες αντιμετωπίζουμε την περιπλάνηση του νου ως εχθρό της παραγωγικότητας και της μάθησης. Τώρα νέα έρευνα ανατρέπει όσα γνωρίζαμε, επισημαίνοντας ότι μπορεί τελικά να μας βοηθά περισσότερο, ενισχύοντας ενεργά την ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε λεπτά μοτίβα στον κόσμο γύρω μας.
Σύμφωνα με τη μελέτη, η οποία διεξήχθη από ερευνητές διαφόρων ευρωπαϊκών ιδρυμάτων και δημοσιεύθηκε στο Journal of Neuroscience, όταν το μυαλό των συμμετεχόντων περιπλανιόταν κατά τη διάρκεια μιας εργασίας στον υπολογιστή, γίνονταν καλύτεροι στον εντοπισμό κρυμμένων στατιστικών μοτίβων, ακόμη και αν δεν προσπαθούσαν συνειδητά να τα βρουν.
«Η περιπλάνηση του νου, που καταλαμβάνει το 30-50% του χρόνου που είμαστε ξύπνιοι, παραμένει ένα αινιγματικό φαινόμενο στη γνωστική νευροεπιστήμη», σημείωσαν οι ερευνητές.
Πώς μας επηρεάζει ο «αφηρημένος» νους;
Για να φτάσουν σε αυτά τα ευρήματα, οι ερευνητές συνεργάστηκαν με 37 συμμετέχοντες, κυρίως γυναίκες (30 από τους 37) με μέσο όρο ηλικίας τα 22 έτη. Κάθε συμμετέχων εκτελούσε μια ειδική εργασία στον υπολογιστή που είχε σχεδιαστεί για να μετρά τόσο την τάση του νου να «ταξιδεύει» όσο και την ικανότητα των συμμετεχόντων να αντιλαμβάνονται λεπτά στατιστικά μοτίβα χωρίς να το συνειδητοποιούν.
Κατά τη διάρκεια της άσκησης, οι ερευνητές παρακολούθησαν την εγκεφαλική δραστηριότητα των συμμετεχόντων ενώ τους διέκοπταν περιοδικά για να τους ρωτήσουν αν ήταν συγκεντρωμένοι στην εργασία ή αν σκέφτονταν κάτι εντελώς διαφορετικό.
Κατά την ανάλυση των αποτελεσμάτων, η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε ότι οι συμμετέχοντες μπορούσαν να εντοπίσουν καλύτερα μοτίβα τις περιόδους που ανέφεραν ότι το μυαλό τους είχε «περιπλανηθεί». Αυτό το όφελος ήταν ισχυρότερο για την ακούσια περιπλάνηση του νου (όταν οι σκέψεις απομακρύνονται αυθόρμητα) παρά για την εσκεμμένη ονειροπόληση.
Η περιπλάνηση του νου ως «μίνι κατάσταση ύπνου»
Οι μετρήσεις της εγκεφαλικής δραστηριότητας ανέδειξαν μια νέα πτυχή. Κατά τη διάρκεια περιόδων περιπλάνησης του νου, ιδιαίτερα στην αρχή της μαθησιακής διαδικασίας, οι συμμετέχοντες παρουσίασαν αυξημένα αργά εγκεφαλικά κύματα, μοτίβα παρόμοια με εκείνα που παρατηρούνται κατά τη διάρκεια ορισμένων καταστάσεων ύπνου.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτά τα μοτίβα εγκεφαλικών κυμάτων είχαν επίκεντρο τις περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την αισθητηριακή και κινητική επεξεργασία.
Η περιπλάνηση του νου μπορεί να λειτουργεί ως ένα είδος «μίνι κατάστασης ύπνου» ενώ είμαστε ξύπνιοι, αναφέρουν. Ακριβώς όπως ο ύπνος συμβάλλει στην ενίσχυση των νευρωνικών συνδέσεων και στην εδραίωση των αναμνήσεων, αυτές οι σύντομες νοητικές περιπλανήσεις μπορεί να δίνουν στον εγκέφαλο την ευκαιρία να επεξεργαστεί και να ενισχύσει τα νεοσχηματισμένα μοτίβα που έχουμε αρχίσει να ανιχνεύουμε.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η περιπλάνηση έρχεται χωρίς κόστος. Οι συμμετέχοντες εξακολουθούσαν να κάνουν συνολικά περισσότερα λάθη σε περιόδους περιπλάνησης του μυαλού. Η άμεση απόδοση μειώθηκε όμως, η κατανόηση των υποκείμενων μοτίβων βελτιώθηκε, δημιουργώντας ένα αντιστάθμισμα μεταξύ της άμεσης ακρίβειας και της βαθύτερης μάθησης.
