Όταν οι ακτινολόγοι εξετάζουν τις ιατρικές απεικονίσεις των ασθενών, αναζητούν λεπτές ανωμαλίες που μπορεί να υποδεικνύουν κάποια ασθένεια. Ο εγκέφαλός τους έχει συνηθίσει να παρατηρεί τις λεπτομέρειες. Σύμφωνα με νέα έρευνα, αυτή η εξειδίκευσή τους, τούς έχει χαρίσει ένα πλεονέκτημα: να μην τους ξεγελούν οι οπτικές ψευδαισθήσεις, που «παίζουν» με το μυαλό των περισσότερων ανθρώπων!

Υπάρχουν κάποιες εικόνες, ορισμένες από τις οποίες κυκλοφορούν και στο διαδίκτυο ακόμη και σε σχετικά τεστ, που ρωτούν τον χρήστη τι βλέπει και είναι αμφισβητήσιμο τι ακριβώς απεικονίζουν.

Ανάλογα με την οπτική και την επεξεργασία που θα κάνει πάνω στη συγκεκριμένη εικόνα ο εγκέφαλος του καθενός, ο ένας μπορεί να δει κάτι τελείως διαφορετικό από τον άλλο.

Η εξειδικευμένη εκπαίδευση των ακτινολόγων να παρατηρούν καλύτερα και να διακρίνουν τις λεπτομέρειες, τους έχει ευνοήσει σε σχέση με τους υπόλοιπους στο να μην εξαπατώνται από τέτοιου είδους οπτικές ψευδαισθήσεις.

Πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος ενός ειδικού;

Σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Scientific Reports, αμφισβητείται ό,τι νομίζαμε για τον τρόπο λειτουργίας της εξειδίκευσης στον εγκέφαλο.

Στο πλαίσιο της μελέτης, ερευνητές από αρκετά βρετανικά πανεπιστήμια διαπίστωσαν ότι οι ειδικοί στην ιατρική απεικόνιση ήταν σημαντικά λιγότερο ευάλωτοι σε κλασικές οπτικές ψευδαισθήσεις, σε σύγκριση με ανθρώπους χωρίς τέτοια εκπαίδευση.

Για δεκαετίες, οι επιστήμονες πίστευαν ότι η οπτική εξειδίκευση ήταν περιορισμένη και ότι η ικανότητα σε μια οπτική εργασία, όπως είναι αυτή που σχετίζεται με την ακτινολογία, δεν θα βοηθούσε σε άλλους τομείς.

Για παράδειγμα, ναι μεν γνωρίζαμε ότι ένας ακτινολόγος μπορεί να διακρίνει εξαιρετικά όγκους στους πνεύμονες, αλλά αυτό δεν σήμαινε απαραίτητα ότι θα είχε οποιοδήποτε οπτικό πλεονέκτημα εκτός της ειδικότητάς του.

Η νέα αυτή έρευνα, λοιπόν, υποδεικνύει το αντίθετο.

Καλύτερη απόδοση στην κατανόηση

Η μελέτη δοκίμασε ακτινολόγους, ακτινολόγους – τεχνικούς και εκπαιδευόμενους στην ακτινολογία, σε σύγκριση με φοιτητές ψυχολογίας και ιατρικής σε τέσσερις κλασικές οπτικές ψευδαισθήσεις.

Κατά μέσο όρο, οι ειδικοί είχαν δουλέψει με ιατρικές εικόνες για περίπου 12 χρόνια και έβλεπαν περίπου 79 ιατρικές εικόνες καθημερινά.

Οι ψευδαισθήσεις περιλάμβαναν την ψευδαίσθηση του Έμπινγχαουζ, όπου οι ίδιοι κύκλοι φαίνονται διαφορετικού μεγέθους όταν περιβάλλονται από μεγαλύτερους ή μικρότερους κύκλους, την ψευδαίσθηση του Πόντσο, όπου οι ίδιες γραμμές φαίνονται διαφορετικού μήκους όταν τοποθετούνται μεταξύ συγκλινόντων γραμμών, την ψευδαίσθηση του Μίλερ-Λάιερ, όπου γραμμές με διαφορετικά άκρα βελών φαίνονται άνισες και την ψευδαίσθηση των επιπέδων του Σέπαρντ, όπου τα ίσα ορθογώνια φαίνονται διαφορετικά όταν περιστρέφονται.

Οι ειδικοί στην ιατρική απεικόνιση ξεπέρασαν τους άλλους συμμετέχοντες στο πείραμα σε τρεις από τις τέσσερις παραπάνω ψευδαισθήσεις.

Ήταν πολύ λιγότερο ευάλωτοι στις ψευδαισθήσεις Έμπινγχαουζ, Πόντσο και Μίλερ-Λάιερ, ενώ και οι δύο ομάδες ξεγελάστηκαν εξίσου από την ψευδαίσθηση των επιπέδων του Σέπαρντ.

Εγκέφαλος και οπτικές ψευδαισθήσεις

Οι οπτικές ψευδαισθήσεις εκμεταλλεύονται τον τρόπο που ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται τις οπτικές πληροφορίες.

Οι περισσότεροι από εμάς ενσωματώνουμε το περιβάλλον όταν κρίνουμε το μέγεθος ή την απόσταση, κάτι που συνήθως μας εξυπηρετεί στον πραγματικό κόσμο, αλλά μας απογοητεύει με αυτές τις οπτικές ψευδαισθήσεις.

Με κάποιο τρόπο, οι ειδικοί στην ιατρική απεικόνιση έχουν αναπτύξει την ικανότητα να κρίνουν το μέγεθος ακριβέστερα, ανεξαρτήτως παραπλανητικού οπτικού περιβάλλοντος.

Εξειδίκευση και εγκέφαλος

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή η ικανότητα προκύπτει από τα χρόνια εξέτασης ιατρικών εικόνων. Με βάση τα συμπεράσματα της μελέτης, η χρόνια ιατρική εκπαίδευση αναδιαμορφώνει την οπτική αντίληψη.

Οι ακτινολόγοι μαθαίνουν να επικεντρώνονται έντονα σε σημαντικές περιοχές, παραβλέποντας τα αποσπασματικά στοιχεία του φόντου. Πρέπει να εντοπίζουν μικρές ανωμαλίες σε οπτικά σύνθετες εικόνες, όπως ένας μικρός όγκος κρυμμένος σε έναν ιστό, ή ένα υποτυπώδες κάταγμα, που είναι σχεδόν αόρατο.

Τα δεδομένα δείχνουν ότι η εντατική εκπαίδευση αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αυτοί οι επαγγελματίες επεξεργάζονται τις οπτικές πληροφορίες.

Καθώς αναπτύσσουν την εξειδίκευσή τους, ενδέχεται να γίνονται καλύτεροι στο να φιλτράρουν τον οπτικό «θόρυβο» και να επικεντρώνονται σε λεπτομέρειες, κάτι που τους βοηθά να βλέπουν μέσα από τις ψευδαισθήσεις που ξεγελούν τους περισσότερους ανθρώπους.

Η συγκεκριμένη διαφορά δεν υπήρχε όταν συγκρίνονταν οι φοιτητές ακτινολογίας με τους φοιτητές ψυχολογίας, υποδεικνύοντας ότι το πλεονέκτημα δεν είναι κάτι που έχει κάποιος εκ γενετής, αλλά αναπτύσσεται μέσω επαγγελματικής εμπειρίας.

Αυτό υπογραμμίζει βέβαια και την αξιοθαύμαστη προσαρμοστικότητα που έχει ο ανθρώπινος εγκέφαλος.