Σκεφτόμαστε κάτι δυσάρεστο ή ανησυχούμε για τη εξέλιξη μιας υπόθεσης και αυτομάτως το άγχος και τα αρνητικά συναισθήματα μας κατακλύζουν; Αρκεί μία σκέψη για να καταρρακώσει την ψυχολογία μας και να μας κάνει να νιώθουμε πολύ άσχημα για κάτι που ακόμη δεν έχει καν γίνει και που δεν ξέρουμε και αν θα γίνει ποτέ; Γιατί μας συμβαίνει αυτό και πώς μπορούμε να το αλλάξουμε;
Πολλές μπορεί να είναι οι αιτίες για τα δυσάρεστα συναισθήματα που νιώθουμε κάποιες φορές οι άνθρωποι στη ζωή μας, πιθανόν να φταίει ένα γεγονός που μας προκάλεσε λύπη ή ένα βίωμα που μας έχει καθορίσει. Μερικές φορές, όμως, μπορεί να φταίνε απλώς οι σκέψεις που κάνουμε. Τι εννοούμε ακριβώς με αυτό;
Η αρχαία σοφία επιβεβαιώνεται
Πριν από περισσότερα από 1.700 χρόνια, ο αρχαίος Έλληνας στωικός φιλόσοφος, Επίκτητος, πρότεινε μια ψυχολογική θεωρία, σχετικά με τα γεγονότα της ζωής που μας αναστατώνουν. Υποστήριξε ότι ακόμη και αν μιλάμε για δυσάρεστα συμβάντα, δεν είναι αυτά καθ’ αυτά που μας κάνουν να νιώθουμε άσχημα.
Αισθανόμαστε άσχημα, εξαιτίας των σκέψεων που κάνουμε γι’ αυτά τα γεγονότα. Δεν είναι λίγες οι φορές που σκεφτόμαστε αρνητικά για τον εαυτό μας, για παράδειγμα κάποιος μπορεί να σκέφτεται «δεν είμαι εμφανίσιμος και επιθυμητός, θα μείνω για πάντα μόνος, γιατί δεν με βρίσκει κανείς ελκυστικό και έτσι κανείς ποτέ δεν θα με αγαπήσει».
Αυτό είναι μία αυθαίρετη ακολουθία σκέψεων, που προκύπτει από την πρώτη αρνητική σκέψη που κάναμε για τον εαυτό μας. Πιστεύοντας ότι δεν είμαστε εμφανίσιμοι, έχοντας μια τέτοια εντύπωση για τον εαυτό μας, έχουμε ήδη κάνει μία αρνητική σκέψη για εμάς, η οποία έχει οδηγήσει σε μία σειρά αρνητικών σκέψεων, που κατέληξε στο ότι δεν θα βρούμε ποτέ την αγάπη.
Αυτό το αυθαίρετο συμπέρασμα μπορεί να μας προκαλέσει με τη σειρά του διάφορες άλλες σκέψεις σχετικά με το άτομό μας. Μπορεί να νομίζουμε ότι είμαστε, ας πούμε, ανεπαρκείς ή απωθητικοί και ότι θα μείνουμε μόνοι μας.
Αυτό μας οδηγεί στο να αναπτύξουμε αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό μας, ίσως και για τους άλλους και να αισθανόμαστε απογοητευμένοι και απελπισμένοι.
Αυτή η αμφιλεγόμενη ιδέα αποτέλεσε τη βάση για μία από τις πιο διάσημες και εφαρμοσμένες θεραπευτικές μεθόδους ψυχολογικής προσέγγισης, αυτή της Γνωστικής Συμπεριφορικής Θεραπείας (CBT), που αναπτύχθηκε από τους Δρ. Άλμπερτ Έλις και Άαρον Μπεκ.
Τι υποστηρίζει αυτή η μέθοδος; Ότι εάν αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, τότε μπορούμε να αλλάξουμε και τον τρόπο που αισθανόμαστε!
Γιατί νιώθουμε άσχημα; Τι λένε οι ερευνητές
Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2024 στο επιστημονικό περιοδικό MIR Mental Health, αναλύθηκαν δεδομένα από 290 χρήστες μιας εφαρμογής με το όνομα Feeling Great.
Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές μελέτες που βασίζονται σε ευρείες, αναδρομικές έρευνες, οι οποίες ρωτούν δηλαδή τους συμμετέχοντες «πώς ένιωσαν τις τελευταίες δύο εβδομάδες», η εφαρμογή αυτή μέτρησε τις αρνητικές σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήματα των χρηστών στο παρόν, χρησιμοποιώντας νέες, εξαιρετικά ευαίσθητες κλίμακες.
Παρακολουθώντας τις αλλαγές από στιγμή σε στιγμή, οι ερευνητές είχαν τη δυνατότητα να δοκιμάσουν πού οδηγεί η πίστη σε αρνητικές σκέψεις, για παράδειγμα αν η πίστη σε μία σκέψη του στυλ «είμαι αποτυχημένος/η» προκαλεί πραγματικά αρνητικά συναισθήματα ή αν συμβαίνει το αντίθετο.
Εντυπωσιακή είναι η επίδραση που έχει στα αρνητικά συναισθήματα των χρηστών η επιτυχής μείωση της πίστης σε μία αρνητική σκέψη στο 0%. Κατά μέσο όρο, το ένα τρίτο των χρηστών της εφαρμογής, πέτυχε τον συγκεκριμένο στόχο σε μόλις 80 λεπτά.
Η έρευνα έδειξε ότι χρήστες που μείωσαν την πίστη τους στην αρνητική σκέψη στο μηδέν, βίωσαν κατά μέσο όρο μείωση 87% σε επτά αρνητικά συναισθήματα, κατά την πρώτη τους συνεδρία με την εφαρμογή.
Τελικά οι σκέψεις καθορίζουν το πώς νιώθουμε;
Βέβαια, είναι αμφιλεγόμενο αν οι σκέψεις μείωσαν τα συναισθήματα ή το αντίστροφο, μιας και θα μπορούσαν να ισχύουν και τα δύο. Συγκεκριμένα, οι πιθανότητες, με βάση τις οποίες έγιναν τα πράγματα, είναι τέσσερις και θα μπορούσε κάποιος να πει ότι είναι αληθής οποιαδήποτε από αυτές:
- Οι αρνητικές σκέψεις προκαλούν τα αρνητικά συναισθήματα.
- Τα αρνητικά συναισθήματα προκαλούν τις αρνητικές σκέψεις.
- Οι σκέψεις και τα συναισθήματα επηρεάζουν το ένα το άλλο σε έναν γρήγορο κυκλικό ανατροφοδοτικό κύκλο.
- Οι αρνητικές σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήματα δεν επηρεάζουν το ένα το άλλο. Αντ’ αυτού, ένα άγνωστο τρίτο στοιχείο επηρεάζει και τα δύο ταυτόχρονα.
Οι ερευνητές, όμως, κατέληξαν στα παρακάτω συμπεράσματα:
- Η πίστη στις αρνητικές σκέψεις έχει ισχυρές, άμεσες και γρήγορες αιτίες στα αρνητικά συναισθήματα.
- Τα αρνητικά συναισθήματα δεν προκαλούν σημαντικά τις αρνητικές σκέψεις, κάτι που υποδεικνύει ότι τα συναισθήματα είναι κυρίως συνέπειες και όχι αιτίες των αρνητικών σκέψεων.
- Δεν βρέθηκαν στοιχεία για έναν κυκλικό ανατροφοδοτικό κύκλο ή ένα κρυφό τρίτο στοιχείο.
Με άλλα λόγια, τα δεδομένα της έρευνας υποστηρίζουν σθεναρά την κεντρική υπόθεση της Γνωστικής Συμπεριφορικής Θεραπείας, σύμφωνα με την οποία οι σκέψεις διαμορφώνουν τα συναισθήματα πολύ περισσότερο από ό,τι τα συναισθήματα διαμορφώνουν τις σκέψεις.
Την επόμενη φορά, λοιπόν, ας κάνουμε μια προσπάθεια να μεταβάλλουμε την αρνητική μας σκέψη, για κάτι που μας ανησυχεί και ίσως να φτιάξουμε την ψυχολογίας μας και να νιώσουμε λίγο καλύτερα!
