Οι προκλήσεις της σύγχρονης ζωής φαίνεται να απαιτούν νέες ορολογίες. Ο «ψηφιακός-κοινωνικός διαβήτης» αποτελεί μια έννοια που προσφέρει ένα πλαίσιο για να κατανοήσουμε γιατί νιώθουμε συναισθηματικά καταβεβλημένοι σε μια εποχή πρωτοφανούς συνδεσιμότητας. Δεν φταίει ότι είμαστε μόνοι, αλλά ότι μάλλον κάνουμε υπερβολική χρήση της σύνδεσης με έναν τρόπο που ο εγκέφαλός μας δεν αντέχει να επεξεργαστεί.
Μήπως ήρθε η στιγμή να αναθεωρήσουμε τις συναναστροφές και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις στον ψηφιακό κόσμο; Δεν είναι άλλωστε κάθε ειδοποίηση στο κινητό μας σημαντική. Δεν είναι κάθε follower και ένας ακόμα φίλος μας. Και βέβαια, δεν είναι κάθε σχόλιο, επικοινωνία.
Social: Η… ζάχαρη της ψυχής
Η σύνδεση είναι τόσο απαραίτητη για την ψυχολογική μας επιβίωση όσο η γλυκόζη για το φυσικό μας σώμα. Η συναισθηματική επαφή, η αμοιβαία αναγνώριση και η φυσική παρουσία είναι η ζωτική μας ενέργεια από αρχαιοτάτων χρόνων. Αλλά στην σύγχρονη εποχή, είμαστε αντιμέτωποι με μια ατελείωτη ροή σχολίων, μηνυμάτων, αντιδράσεων, “like”, ακολούθων, φίλτρων.
Όπως η ζάχαρη σε μικρές ποσότητες μπορεί να είναι και ωφέλιμη, έτσι και η κοινωνική σύνδεση χρειάζεται μέτρο. Η «πάρα πολύ, πολύ γρήγορα και σε υπερβολικά επεξεργασμένη μορφή» σύνδεση, λειτουργεί αντιστρόφως. Η ψυχολογική κατάσταση που προκύπτει από την… υπερκατανάλωση της κοινωνικής σύνδεσης μέσω των ψηφιακών πλατφορμών, μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματική δυσλειτουργία, μειωμένη αυτοεκτίμηση, επιφανειακές σχέσεις και ένα συνεχώς διευρυνόμενο κοινωνικό χάσμα.
Τι είναι ο ψηφιακός-κοινωνικός διαβήτης
Ο ψηφιακός- κοινωνικός διαβήτης δεν αποτελεί προφανώς μια αναγνωρισμένη ιατρική ορολογία- διάγνωση. Περιγράφει πιο απλά ωστόσο τι μπορεί να προκαλέσει η υπερβολική διαθεσιμότητα και η υπερδιέγερση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Δεν προκαλείται προφανώς από την απομόνωση ή την αποσύνδεση, αλλά, από την υπερβολική σύνδεση με λάθος τρόπο.
Η οικειότητα κάποτε απαιτούσε χρόνο, παρουσία και συναισθηματικό ρίσκο ενώ οι ψηφιακές πλατφόρμες σήμερα προσφέρουν άμεση πρόσβαση χωρίς ευαλωτότητα. Οι κοινωνικές ανάγκες καλύπτονται με γρήγορες, «ζαχαρούχες» δόσεις: “like” αντί για επαφή με τα μάτια, emoji αντί για ενσυναίσθηση, σχόλια αντί για συνομιλία.
Το αποτέλεσμα; Αυξήσεις στο… συναισθηματικό σάκχαρο ακολουθούμενες από ψυχολογικές καταρρεύσεις άγχους.
Οι άνθρωποι που υποφέρουν από αυτή τη μορφή «διαβήτη» μπορεί να φαίνονται συνεχώς συνδεδεμένοι, αλλά συχνά αναφέρουν:
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Ψυχαναγκαστική σύγκριση με τις «καλές» ζωές των άλλων
- Έντονα συμπεριφορικά μοτίβα ελέγχου (σκρολάρισμα, ανανέωση, ανταπόκριση κ.λπ.)
- Επιφανειακές σχέσεις
- Αυξημένη δυσπιστία
Η υφαρπαγή του κοινωνικού εγκεφάλου…
Ο εγκέφαλός μας εξελίχθηκε σε περιβάλλοντα όπου τα κοινωνικά σήματα απαιτούσαν από εμάς να ερμηνεύσουμε τις εκφράσεις του προσώπου, τον τόνο της φωνής και πολλά άλλα στοιχεία σε πραγματικό χρόνο. Ωστόσο, το σημερινό περιβάλλον των κοινωνικών μέσων πλημμυρίζει τον εγκέφαλο με σήματα. Το σύστημα ντοπαμίνης ενεργοποιείται αυτόματα όταν λαμβάνουμε “like” ή μηνύματα, όπως ακριβώς συμβαίνει με τη ζάχαρη ή το σεξ. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μπορεί να οδηγήσει στην ανάγκη για πιο έντονα ερεθίσματα έτσι ώστε να νιώσουμε το οτιδήποτε.
Επιπλέον, η χρόνια ψηφιακή έκθεση επηρεάζει τον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνος για τον έλεγχο των παρορμήσεων και τη στοχαστική σκέψη, και υπερενεργοποιεί την αμυγδαλή, αυξάνοντας την ευαισθησία στις απειλές. Αυτό συμβάλλει σε κοινωνικό άγχος, συναισθηματική αντίδραση και απόλυτη σκέψη που περιλαμβάνει μόνο άσπρο-μαύρο.
Οι ψηφιακές πλατφόρμες προάγουν αυτό που ο Αμερικανός ψυχολόγος και ψυχαναλυτής Φίλιπ Μπρόμπεργκ θα αποκαλούσε «καταστάσεις του εαυτού χωρίς πλαίσιο», στιγμιότυπα του εαυτού που είναι επιμελημένα, εκτελεστικά και συχνά αποσυνδεδεμένα από την ενσωματωμένη εμπειρία. Αντί για συντονισμό, αποκτούμε κοινό. Αντί για διάλογο, κάνουμε «μετάδοση». Ο εαυτός μας γίνεται ένα brand και οι υπόλοιποι άνθρωποι, καθρέφτες. Ως αποτέλεσμα, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αντέξουμε την πραγματική οικειότητα. Όταν η σύνδεση είναι πάντα διαθέσιμη, παύει να φαίνεται σημαντική. Οι άνθρωποι αναφέρουμε συχνά ότι είμαστε περιτριγυρισμένοι από άλλους και παρ’ όλα αυτά, νιώθουμε έντονα μόνοι.
Επιπλέον, ενώ το διαδίκτυο υποσχόταν παγκόσμια σύνδεση, στην πράξη φαίνεται πως ενισχύει τη σύγκριση και την οργή αντί για την περιέργεια ή την ενσυναίσθηση. Γινόμαστε σταδιακά πιο ακραίοι στις απόψεις μας, λιγότερο ανεκτικοί στην αμφισημία και πιο συναισθηματικά αντιδραστικοί. Με άλλα λόγια, αντί να γεφυρώνει τα χάσματα, η υπερσύνδεση τείνει να τα διευρύνει.
Διαχειρίσιμος ο «ψηφιακός διαβήτης»;
Δεν χρειάζεται να κόψουμε τελείως τη… ζάχαρη, δηλαδή όλες τις συνδέσεις, αλλά τη μορφή και τη δόση τους:
- Προγραμματίστε συγκεκριμένες στιγμές για σύνδεση και μοναξιά.
- Επικεντρωθείτε σε λίγες συναισθηματικά ασφαλείς, ειλικρινείς σχέσεις.
- Αναζητήστε πραγματικές εμπειρίες σύνδεσης- ραντεβού, επαφή με τα μάτια, φυσική εγγύτητα.
- Μοιραστείτε την πραγματικότητα και δημιουργήστε χώρο για να το κάνουν και οι άλλοι.
- Επιβραδύνετε και αναλογιστείτε τις απόψεις των άλλων αντί να αντιδράτε αμέσως με απόρριψη ή κριτική.
