Το πότε ακριβώς οι πρόγονοί μας ανέπτυξαν την ικανότητα ομιλίας παραμένει ένα μυστήριο! Πολλά έχουν ειπωθεί για την ηλικία που έχει η ομιλία μας, η φοβερή μας αυτή «υπερδύναμη» ως όντα, ωστόσο δεν υπάρχει κάποιος ακριβής τρόπος για να γνωρίζουμε πότε ξεκινήσαμε να μιλάμε.
Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησαν επιστήμονες στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης, η οποία και δημοσιεύτηκε το 2025 στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers in Psychology, οι άνθρωποι κατείχαν τη δυνατότητα να μιλούν εδώ και πάνω από 135.000 χρόνια, πολύ νωρίτερα δηλαδή από ό,τι αναφέρουν άλλες εκτιμήσεις.
Η ερευνητική ομάδα αντιμετώπισε αυτό το «αιώνιο» ερώτημα με μια εκπληκτικά νέα προσέγγιση. Προσπάθησε να εντοπίσει πότε η γλώσσα πρέπει να εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην εξελικτική μας ιστορία.
Το αίνιγμα της γλώσσας και της ομιλίας
Σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, οι σύγχρονοι ανθρώπινοι πληθυσμοί σήμερα έχουν πλήρως αναπτυγμένες γλωσσικές ικανότητες. Οι περίπου 7.000 γλώσσες που μιλιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο μοιράζονται εκπληκτικές δομικές ομοιότητες όσον αφορά στον τρόπο που είναι χτισμένες.
Οι ήχοι τους, η γραμματική τους και τα συστήματα νοημάτων τους, ακολουθούν παρόμοια μοτίβα ανεξαρτήτως γεωγραφίας ή πολιτισμού.
Αυτή η καθολικότητα αποκαλύπτει κάτι σημαντικό. Ο μηχανισμός που ευθύνεται για τη γλώσσα πρέπει να υπήρχε στις κοινωνίες των προγόνων μας από πολύ – πολύ παλαιότερα από όσο νομίζαμε, σίγουρα πριν από τη διαίρεση των πληθυσμών.
Πληθυσμιακή διαίρεση και ομιλία, τι λένε οι ερευνητές
Στην περίπτωση που η γλώσσα και η ομιλία είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται μετά από τη διάσπαση των πληθυσμών, θα περιμέναμε να υπάρχουν κάποιες ανθρώπινες ομάδες σήμερα χωρίς γλώσσα ή με θεμελιωδώς διαφορετικά συστήματα επικοινωνίας. Κανένα από τα δύο σενάρια δεν ισχύει.
Συγκεκριμένα, έγινε ανάλυση σε 15 διαφορετικές γενετικές μελέτες, που δημοσιεύθηκαν μεταξύ 2007 και 2023, οι οποίες κατηγοριοποιήθηκαν ανάλογα με τους γενετικούς δείκτες που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτές.
Μερικές εξέτασαν το DNA που μεταβιβάζεται μέσω της μητέρας μας, άλλες μελέτησαν το DNA που μεταβιβάζεται μέσω του πατέρα μας, ενώ οι πιο ολοκληρωμένες αναλύθηκαν μέσω συγκρίσεων ολόκληρων γονιδιωμάτων.
Οι περισσότερες μελέτες χρησιμοποίησαν στατιστικές μεθόδους για να προσδιορίσουν πότε οι πληθυσμοί διασπάστηκαν, με τις πιο προηγμένες να χρησιμοποιούν τεχνικές που εξετάζουν μοτίβα γενετικής παραλλαγής.
Τα γενετικά στοιχεία δείχνουν ότι οι άνθρωποι Κόιζαν της Νότιας Αφρικής αντιπροσωπεύουν την πρώτη πληθυσμιακή διαίρεση του ανθρώπινου είδους.
Συνδυάζοντας τα παραπάνω, η μελέτη καταλήγει ότι αυτή η αρχική διαίρεση συνέβη περίπου πριν από 135.000 χρόνια, οπότε πριν από αυτή τοποθετείται και η αρχή της γλώσσας και της ομιλίας, ως σύστημα επικοινωνίας.
Από τη γλώσσα στον πολιτισμό
Αν η γλωσσική ικανότητα υπήρχε πριν από 135.000 χρόνια και οι συμπεριφορές που βασίζονται σε σύμβολα, δηλαδή οι ενέργειες ή δραστηριότητες που ενσωματώνουν την ικανότητα να χρησιμοποιούμε σύμβολα για να εκφράσουμε έννοιες, ιδέες ή συναισθήματα, έκαναν την εμφάνισή τους πριν από 100.000 χρόνια, τότε τι μεσολάβησε αυτά τα 35.000 χρόνια;
Αυτό το διάστημα των σχεδόν 35.000 ετών μπορεί να αντιπροσωπεύει μια κρίσιμη περίοδο, κατά την οποία οι πρώιμοι άνθρωποι ανέπτυξαν τις γλωσσικές τους ικανότητες.
Αποδείξεις για αυτή την καινοτόμα εποχή που οδήγησε από τη γλώσσα στην ανάπτυξη του πολιτισμού, αποτελούν χαραγμένες ζωγραφιές στη σπηλιά Μπλόμπος στη Νότια Αφρική, που χρονολογούνται περίπου πριν από 77.000 χρόνια, θαλάσσια κοχύλια που χρησιμοποιούνταν ως προσωπικά στολίδια και γεωμετρικά σχέδια χαραγμένα σε αυγά στρουθοκαμήλου που βρέθηκαν σε τοποθεσίες όπως τα καταφύγια Ντίπκλουφ και Κλίπντριφτ.
Ενώ οι Νεάντερταλ εμφάνισαν περιστασιακά παρόμοιες συμπεριφορές, μόνο ο Homo Sapiens υιοθέτησε κανονικά αυτές τις νέες συνήθειες.
