Με τον όρο θεωρία συνωμοσίας χαρακτηρίζεται κάθε θεωρία σύμφωνα με την οποία κάποιο γεγονός ή μια σειρά από γεγονότα ερμηνεύονται ως αποτέλεσμα συνωμοτικής και οργανωμένης δράσης ενός ατόμου ή ομάδας ανθρώπων ή μυστικών υπηρεσιών ή πολιτικών παρατάξεων καθώς και κυβερνήσεων. Οι θεωρίες συνωμοσίας αποτελούν εναλλακτικές απαντήσεις σχετικά με κάποιο θέμα, αντί των επίσημων κυβερνητικών ερμηνειών, οι οποίες εκλαμβάνονται ως προσπάθεια συγκάλυψης και παραπληροφόρησης. Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης για να χαρακτηρίσει κάθε αναπόδεικτη μέχρι σήμερα ερμηνεία για κάποια γεγονότα.
Μέρος της κοινής γνώμης, που βαίνει αυξανόμενο, τείνει να υιοθετεί συνωμοσιολογικές θεωρίες για την ερμηνεία αγνώστων και μη επαρκών επιστημονικά τεκμηριωμένων φαινομένων. Ωστόσο, τώρα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Birmingham και το Πανεπιστήμιο Staffordshire υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι υιοθετούν αυτές τις θεωρίες περισσότερο από… πείσμα, παρά από άγνοια!
Θεωρίες συνωμοσίας από πείσμα
Σύμφωνα με τη μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στο Journal of Social Issues, οι θεωρίες συνωμοσίας δεν είναι μόνο αποτέλεσμα παραπληροφόρησης. Συνήθως προκύπτουν σε περιόδους αβεβαιότητας ή απειλής.
Η ερευνητική ομάδα εξηγούν ότι όταν οι άνθρωποι αισθάνονται μειονεκτικά, χρησιμοποιούν αυτές τις θεωρίες για να απορρίψουν την επιστημονική γνώση και να αμφισβητήσουν, συμβολικά, τους εξουσιαστές.
Η πανδημική συνθήκη των τελευταίων ετών έφερε στο φως περισσότερο από ποτέ το πόσο συνυφασμένα είναι τα βιοηθικά διλήμματα με τη ζωή μας. Ένα κύριο ζήτημα που αναδύθηκε μέσα από την COVID-19 είναι το γιατί ένα τμήμα της κοινωνίας δεν φαίνεται να εμπιστεύεται την επιστήμη.
Καθοριστικό ρόλο σε αυτό μπορεί να έχει παίξει το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας η κοινωνία έβλεπε επί καθημερινής βάσης την πρόοδο της επιστήμης σε πραγματικό χρόνο.
Η επιστήμη δεν είναι αλάνθαστη, και τα επιστημονικά δεδομένα μπορεί να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου. Γι’ αυτό και ορισμένοι άνθρωποι ενδέχεται να έχουν προκαταλήψεις ή προσωπικές πεποιθήσεις που συγκρούονται με επιστημονικά δεδομένα. Οι αλλαγές, αν και αποδεικνύουν την πρόοδο της επιστημονικής μεθόδου, μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση ή αμφιβολία, κάτι που είναι ακόμη εντονότερο κατά τη διάρκεια κρίσεων δημόσιας υγείας.
Η μεγάλη κρίση της εμπιστοσύνης προς την επιστήμη και δη προς τους επιστήμονες της δημόσιας υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήρθε ως συνέπεια της πολιτικής αναταραχής που επικρατούσε. Ως αποτέλεσμα, κάποιοι μπορεί να βλέπουν την επιστήμη ως εργαλείο για οικονομικά συμφέροντα ή πολιτική επιρροή.
Επιπλέον, η εξάπλωση παραπληροφόρησης και συνωμοσιολογιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να ενισχύσει τη δυσπιστία. Η επιστήμη συχνά απαιτεί εξειδικευμένη γνώση για να κατανοήσει κανείς τα αποτελέσματα και τις θεωρίες της. Αν κάποιος δεν έχει την απαραίτητη εκπαίδευση ή πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες, μπορεί να νιώθει ανασφάλεια.
