Ζούμε στην ψηφιακή εποχή, την εποχή με τα εκατομμύρια βίντεο στο YouTube, τα memes και τα reels στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που μεταξύ άλλων εμπεριέχουν και σάτιρα, που σύμφωνα με νέα επιστημονική μελέτη, μπορεί να είναι πιο επιζήμια για την φήμη των ανθρώπων από την άμεση κριτική.
Αυτό διότι η φαινομενικά αθώα σάτιρα μπορεί να αποανθρωποποιήσει το άτομο, υποβιβάζοντάς το σε καρικατούρα, σύμφωνα με την μελέτη από την American Psychological Association, που δημοσιεύθηκε στο Journal of Experimental Psychology: General.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν την σάτιρα ως χιουμοριστική, η απανθρωποποίηση όμως υπάρχει ως ένα βαθμό και περιλαμβάνει πράγματα όπως το να ξεχνάμε ότι οι άλλοι έχουν σύνθετα συναισθήματα», δήλωσε η επικεφαλής ερευνήτρια Δρ Hooria Jazaieri, PhD, επίκουρη καθηγήτρια διοίκησης στο Πανεπιστήμιο Santa Clara.
«Μπορούμε να πάρουμε ένα μικρό κομμάτι χιουμοριστικής κριτικής και να κάνουμε γενικεύσεις για άλλες πτυχές ενός ατόμου, οι οποίες μπορεί να ισχύουν ή και όχι στην πραγματικότητα».
Τι έδειξε σειρά πειραμάτων για την κριτική και την σάτιρα
Σε ένα πείραμα, 1.311 συμμετέχοντες παρακολούθησαν βίντεο στο YouTube που ήταν είτε σατιρικά είτε επικριτικά για κάποιους διάσημους αθλητές, μουσικούς, τηλεοπτικές προσωπικότητες ή επιχειρηματίες.
Οι συμμετέχοντες που είδαν είτε τα σατιρικά είτε τα επικριτικά βίντεο τα θεώρησαν εξίσου επικριτικά αλλά οι θεατές των σατιρικών βίντεο είχαν πιο αρνητικές εντυπώσεις για τη φήμη των ατόμων. Ένα παρόμοιο πείραμα με 373 συμμετέχοντες και memes αντί για βίντεο, είχε παρόμοια αποτελέσματα, σύμφωνα με τους ερευνητές.
Σε ένα άλλο πείραμα, 299 συμμετέχοντες είδαν ένα σατιρικό meme, ένα επικριτικό meme ή απλώς μια φωτογραφία του προπονητή ποδοσφαίρου Ζοζέ Μουρίνιο, ο οποίος είχε απολυθεί αρκετές φορές από διάφορες ομάδες. Τόσο το σατιρικό όσο και το επικριτικό meme ήταν πιο επιζήμια από τη φωτογραφία, αλλά οι συμμετέχοντες που είδαν το σατιρικό meme είχαν τις πιο αρνητικές εντυπώσεις για τον Μουρίνιο.
Ενώ η σάτιρα συχνά απευθύνεται σε διασημότητες, μπορεί να είναι εξίσου επιζήμια για τη φήμη λιγότερο γνωστών ή ακόμη και φανταστικών ανθρώπων, επισημαίνεται στην μελέτη.
Συγκεκριμένα, ένα άλλο πείραμα που αντικατέστησε το όνομα και τη φωτογραφία του Μουρίνιο με έναν φανταστικό χαρακτήρα στα ίδια meme φάνηκε να έχει παρόμοια ευρήματα, με τα σατιρικά memes να είναι τα πιο επιβλαβή για την φήμη τους.
Σε ένα τελευταίο πείραμα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν οι συμμετέχοντες φαντάζονταν μια σύντομη θετική αλληλεπίδραση με τους στόχους της σάτιρας ή της κριτικής, οι αρνητικές εντυπώσεις μπορεί να μειώνονταν.
Η συμβολή του χιούμορ στην κοινωνία
«Το χιούμορ, το γέλιο, ακόμη και η κριτική έχουν θετικά οφέλη και εξυπηρετούν σημαντικές λειτουργίες στην κοινωνία», δηλώνουν οι ερευνητές. «Ας ελπίσουμε όμως, ότι όταν κάνουμε σάτιρα δεν απανθρωποποιούμε ή κάνουμε υποθέσεις που δεν ισχύουν για ένα άτομο».
Οι ερευνητές επέλεξαν να επικεντρωθούν σε προσωπικότητες εκτός της πολιτικής για να διευρύνουν το πεδίο της έρευνας για τη σάτιρα.
Προηγούμενες μελέτες σχετικά με τη σάτιρα έχουν επικεντρωθεί κυρίως σε πολιτικά πρόσωπα και έχουν φτάσει σε ανάμεικτα συμπεράσματα, με ορισμένες μελέτες να υποστηρίζουν ότι η σάτιρα δεν είναι επιζήμια, ενώ άλλες να αναφέρουν ότι είναι επιβλαβής για τη φήμη των πολιτικών.
Η παρούσα μελέτη επικεντρώθηκε σε βίντεο και memes, οπότε τα ευρήματα ενδέχεται να μην επεκτείνονται στη σάτιρα που εκφράζεται μόνο σε κείμενο ή ήχο, όπως άρθρα ή podcasts.
