Όταν το στρες παίρνει τον έλεγχο του σώματός μας

Το στρες επηρεάζει το σώμα μας μέσω πολύπλοκων φυσιολογικών μηχανισμών, ενεργοποιώντας τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (HPA) και το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αλλαγές σε διάφορα συστήματα του οργανισμού:

1. Καρδιαγγειακό σύστημα

Βραχυπρόθεσμα:

• Αύξηση καρδιακού ρυθμού και αρτηριακής πίεσης.
• Αγγειοσυστολή (στενότερα αγγεία) για καλύτερη ροή αίματος προς ζωτικά όργανα.

Μακροπρόθεσμα:

• Αυξημένος κίνδυνος υπέρτασης, αρρυθμιών και εμφράγματος.
• Φλεγμονή στα αγγεία, συμβάλλοντας στην αθηροσκλήρωση.

2. Νευρικό σύστημα

Βραχυπρόθεσμα:

• Ενίσχυση της εγρήγορσης και της ταχύτητας αντίδρασης.
• Απελευθέρωση αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης για αύξηση της ετοιμότητας.

Μακροπρόθεσμα:

• Χρόνια κόπωση λόγω υπερδιέγερσης του νευρικού συστήματος.
• Δυσκολία στη συγκέντρωση και στη λήψη αποφάσεων.
• Αυξημένος κίνδυνος νευροεκφυλιστικών ασθενειών (π.χ. Αλτσχάιμερ).

3. Ανοσοποιητικό σύστημα

Βραχυπρόθεσμα:

• Ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού για ταχύτερη αντίδραση σε απειλές.

Μακροπρόθεσμα:

• Καταστολή του ανοσοποιητικού, αυξάνοντας την ευαισθησία σε λοιμώξεις.
• Ενίσχυση φλεγμονωδών διαδικασιών, συμβάλλοντας σε αυτοάνοσα νοσήματα.

4. Μυοσκελετικό σύστημα

Βραχυπρόθεσμα:

• Σύσπαση μυών για άμεση ετοιμότητα δράσης (fight-or-flight).

Μακροπρόθεσμα:

• Χρόνιοι μυϊκοί πόνοι, ιδιαίτερα στον αυχένα, τους ώμους και την πλάτη.
• Πονοκέφαλοι και ημικρανίες λόγω έντασης.

5. Πεπτικό σύστημα

Βραχυπρόθεσμα:

• Αναστολή της πέψης για εξοικονόμηση ενέργειας σε καταστάσεις στρες.

Μακροπρόθεσμα:

• Γαστρεντερικές διαταραχές (καούρες, ευερέθιστο έντερο, έλκη).
• Δυσλειτουργία του μεταβολισμού, αυξάνοντας τον κίνδυνο παχυσαρκίας ή απώλειας βάρους.

6. Ορμονικό σύστημα και ύπνος

Βραχυπρόθεσμα:

• Αύξηση της κορτιζόλης για ενέργεια και ετοιμότητα.

Μακροπρόθεσμα:

• Διαταραχές ύπνου (αϋπνία ή υπνηλία).
• Ορμονικές ανισορροπίες, επηρεάζοντας τη γονιμότητα και τον κύκλο της περιόδου.

Το χρόνιο στρες είναι μια κατάσταση παρατεταμένης ψυχολογικής και σωματικής έντασης που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία και την ποιότητα ζωής.

Πιθανά αίτια 

• Επαγγελματικές πιέσεις (υπερβολικός φόρτος εργασίας, τοξικό εργασιακό περιβάλλον).
• Οικογενειακές υποχρεώσεις (προβλήματα στις σχέσεις, φροντίδα παιδιών ή ηλικιωμένων).
• Οικονομικές δυσκολίες.
• Προσωπικές ανησυχίες (ανασφάλεια, αρνητικές σκέψεις, χαμηλή αυτοεκτίμηση).
• Σωματικά προβλήματα ή χρόνια νοσήματα.

«Το στρες μικραίνει τη ζωή»

Υπογραμμίζουν οι ειδικοί, τονίζοντας ότι το χρόνιο άγχος αφήνει ανεξίτηλο αποτύπωμα όχι μόνο στην ψυχική, αλλά και στη σωματική υγεία μας. Όταν, μάλιστα, επιμένει, επί μεγάλο χρονικό διάστημα, πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες εμφάνισης άσθματος, έλκους, εμφράγματος και εγκεφαλικού.

Σύμφωνα με προηγούμενη μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences, οι συμμετέχοντες που ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα στρες είχαν και πιο γηρασμένο ανοσοποιητικό σύστημα.

Ειδικοί σε θέματα γεροντολογίας από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια, υποστηρίζουν ότι καθώς γερνάει το ανοσοποιητικό σύστημα, παύει η συντονισμένη αντίδρασή του έναντι των νέων απειλών. Αυτό συμβαίνει επειδή παράγει διαφορετικούς τύπους ανοσοκυττάρων, σε διαφορετικές αναλογίες από ό,τι στις νεότερες ηλικίες. Ταυτόχρονα, τα πιο γερασμένα ανοσοκύτταρα κυριαρχούν επί των νεότερων, που έχουν περισσότερες δυνατότητες, περιορίζοντας την ισχύ της αντίδρασής του.

Τρόποι διαχείρισης:

1. Βελτίωση τρόπου ζωής
   • Τακτική σωματική άσκηση.
   • Ισορροπημένη διατροφή.
   • Ποιοτικός ύπνος.
2. Διαχείριση σκέψεων και συναισθημάτων
   • Τεχνικές χαλάρωσης (διαλογισμός, αναπνοές, γιόγκα).
   • Θετική σκέψη και αυτογνωσία.
3. Οργάνωση και προτεραιότητες
   • Ρεαλιστικός προγραμματισμός και διαχείριση χρόνου.
   • Αποφυγή αναβλητικότητας.
4. Κοινωνική υποστήριξη
   • Συζήτηση με φίλους ή οικογένεια.
   • Ζήτηση βοήθειας όταν χρειάζεται.
5. Επαγγελματική υποστήριξη
   • Συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία εάν το στρες γίνεται ανυπόφορο.