Πόσες φορές έχει τύχει σε όλους μας να έχουμε «σκάσει» από το φαγητό αλλά να υπάρχει πάντα εκείνος ο περίφημος… χώρος στο στομάχι μας για επιδόρπιο. Αυτό ακριβώς το «στομάχι του επιδορπίου» που έχει την έδρα του στον εγκέφαλό μας αναζήτησαν ερευνητές του Ινστιτούτου Max Planck για την Ερευνα στον Μεταβολισμό, όπως ανέφεραν στο επιστημονικό περιοδικό «Science».
Οι «ένοχοι» νευρώνες POMC
Οι ερευνητές διεξήγαγαν πειράματα σε ποντίκια και ανακάλυψαν ότι ακόμη και πειραματόζωα που ήταν χορτασμένα μόλις έβλεπαν ζάχαρη δεν μπορούσαν να αντισταθούν. Μελέτη στον εγκέφαλο των ζώων έδειξε ότι μια ομάδα νευρικών κυττάρων – οι αποκαλούμενοι νευρώνες POMC – ήταν η υπεύθυνη για αυτή την ακόρεστη όρεξη για γλυκό.
Το φυσικό οπιοειδές και το αίσθημα επιβράβευσης
Οταν τα ποντίκια ήταν… σκασμένα από το φαγητό αλλά παρόλα αυτά κατανάλωναν ζάχαρη, τα συγκεκριμένα νευρικά κύτταρα εξέλυαν μόρια σήμανσης που ενεργοποιούσαν τον κορεσμό αλλά και ένα από τα ενδογενή οπιοειδή του οργανισμού, τη β-ενδορφίνη. Η β-ενδορφίνη δρούσε σε άλλα νευρικά κύτταρα με υποδοχείς οπιοειδών και δημιουργούσε ένα αίσθημα επιβράβευσης, το οποίο έκανε τα ζώα να καταναλώνουν ζάχαρη ακόμη και μετά τον κορεσμό.
Μάλιστα αυτό το μονοπάτι των οπιοειδών ενεργοποιείτο στον εγκέφαλο μόνο όταν τα ποντίκια έτρωγαν επιπλέον ζάχαρη, όχι όμως όταν έτρωγαν κανονική ή λιπαρή τροφή. Οταν οι ερευνητές μπλόκαραν αυτό το μονοπάτι τα πειραματόζωα σταμάτησαν να τρώνε επιπλέον ζάχαρη. Ηταν χαρακτηριστικό ότι αυτή η επίδραση παρατηρήθηκε μόνο σε πειραματόζωα που είχαν πριν καταναλώσει τροφή μέχρι να φθάσουν σε κορεσμό. Στα πεινασμένα ζώα η αναστολή δράσης της β-ενδορφίνης δεν είχε καμία επίδραση.
Ηταν επίσης άκρως ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο μηχανισμός αυτός ενεργοποιείτο πριν καν γευτούν τα ποντίκια τη ζάχαρη – ήταν αρκετό και μόνο το να τη δουν. Επιπροσθέτως το φυσικό οπιοειδές εκλυόταν ακόμη και στον εγκέφαλο ποντικιών που δεν είχαν γευτεί ποτέ πριν ζάχαρη!
Αμέσως μόλις το πρώτο ζαχαρούχο διάλυμα μπήκε στο στόμα των ποντικιών, εκλύθηκε β-ενδορφίνη στην «περιοχή του στομάχου του επιδορπίου» και όσο περισσότερη ζάχαρη καταναλωνόταν τόσο περισσότερη β-ενδορφίνη εκλυόταν.
Από τα ποντίκια στον άνθρωπο
Οι επιστήμονες διεξήγαγαν επίσης απεικονίσεις του εγκεφάλου σε εθελοντές που έλαβαν ένα ζαχαρούχο διάλυμα μέσω ενός σωλήνα. Ανακάλυψαν ότι στους ανθρώπους ενεργοποιήθηκε η ίδια ακριβώς περιοχή του εγκεφάλου με εκείνη που ενεργοποιήθηκε και στα ποντίκια. Σε αυτή την περιοχή στον ανθρώπινο εγκέφαλο υπάρχουν πολλοί υποδοχείς οπιοειδών κοντά στους νευρώνες του κορεσμού – όπως ακριβώς συμβαίνει και στα ποντίκια.
Η εξελικτική εξήγηση
«Από εξελικτικής απόψεως αυτό είναι λογικό: η ζάχαρη είναι σπάνια στη φύση αλλά παρέχει γρήγορα ενέργεια. Ο εγκέφαλος είναι προγραμματισμένος να ελέγχει την πρόσληψη ζάχαρης οποτεδήποτε αυτή είναι διαθέσιμη» εξήγησε ο Χένινγκ Φενσελάου, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας στο Ινστιτούτο Max Planck για την Ερευνα στον Μεταβολισμό.
Προς νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις για την παχυσαρκία
Τα νέα ευρήματα αναμένεται να είναι σημαντικά σε ό,τι αφορά νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις ενάντια στην παχυσαρκία. «Υπάρχουν ήδη φάρμακα που μπλοκάρουν τους υποδοχείς οπιοειδών στον εγκέφαλο, ωστόσο η απώλεια βάρους που επιτυγχάνεται είναι μικρότερη σε σύγκριση με τα ενέσιμα φάρμακα που καταστέλλουν την όρεξη. Πιστεύουμε ότι ένας συνδυασμός των νέων ευρημάτων με τα ήδη υπάρχοντα φάρμακα ή με άλλες θεραπείες θα μπορούσε να είναι πολύ χρήσιμος. Ωστόσο χρειάζεται να διεξάγουμε περαιτέρω μελέτες» κατέληξε ο δρ Φενσελάου.
*Από την Θεοδώρα Ν. Τσώλη
