H Εξέλιξη πρέπει να είχε κέφια όταν δημιούργησε τα παραδείσια πτηνά, αυτή την οικογένεια αξιοθαύμαστων πουλιών που ζουν στην Αυστραλία, την Παπούα Νέα Γουινέα και την Ινδονησία.
Διάσημα για τα εντυπωσιακά χρώματα και τις περίτεχνες τελετουργίες ζευγαρώματος, τα πτηνά αυτά αποδεικνύονται τώρα ακόμα εντυπωσιακότερα: τα φτερά τους εκπέμπουν φως.
Η άγνωστη ως σήμερα λάμψη ανακαλύφθηκε σε ταριχευμένα δείγματα του 19ου αιώνα, τα οποία παρά την ηλικία τους δεν έχουν χάσει την ιδιότητα του βιοφθορισμού –του φαινομένου κατά το οποίο ένα υλικό απορροφά φως σε μικρά μήκη κύματος και το επανεκπέμπει σε μεγαλύτερα –με άλλα λόγια, όταν απορροφά ένα χρώμα και εκπέμπει ένα διαφορετικό.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αποκαλύπτει η νέα μελέτη, τα φτερά των παραδείσιων πτηνών απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου, αόρατη στα δικά τους ή τα δικά μας μάτια, και εκπέμπουν ένα ζωηρό πρασινοκίτρινο φως.
Αρσενικό αυτοκρατορικό πουλί του παραδείσου, Paradisaea Guilielmi (Rene Martin/American Museum of Natural History
Το φαινόμενο του βιοφθορισμού έχει παρατηρηθεί σε πολλές ομάδες ζώων, μέχρι πρόσφατα όμως κανείς δεν είχε δοκιμάσει να εξετάσει τα πτηνά.
«Παρόλο που μέχρι σήμερα έχουν περιγραφεί πάνω από 10.000 είδη πτηνών, με πολυάριθμες μελέτες να καταγράφουν το λαμπερό τους φτέρωμα, τις περίτεχνες επιδείξεις ζευγαρώματος και την άριστη όρασή της, λίγες έχουν εξετάσει την παρουσία βιοφθορισμού» σχολίασε ο Τζον Σπαρκς του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας.
Χρησιμοποιώντας ειδικό φωτογραφικό εξοπλισμό με υπεριώδη και μπλε φώτα, ο Σπαρκς και οι συνεργάτες του καταγράφουν το φαινόμενο σε 37 από τα 45 είδη που εξετάστηκαν. Τα αναπάντεχα ευρήματα παρουσιάζονται στην επιθεώρηση Royal Society Open Science.
Σε προηγούμενες εργασίες του, ο Σπαρκς είχε καταγράψει το φαινόμενο του βιοφθορισμού σε εκατοντάδες είδη ζώων, από καρχαρίες μέχρι χελώνες και κοράλλια.
Οκτώ από τα είδη παραδείσιων πτηνών που εξετάζει η μελέτη (Rene Marton et al 2025)
Σε πολλά από αυτά τα είδη, ο βιοφθορισμός λειτουργεί ως εργαλείο άμυνας ή επικοινωνίας. Σε άλλες περιπτώσεις δεν δείχνει να εξυπηρετεί κάποια λειτουργία, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τα ανθρώπινα δόντια που φθορίζουν στο υπεριώδες.
Τι συμβαίνει στην περίπτωση των παραδείσιων πτηνών; Σίγουρη απάντηση δεν υπάρχει, ωστόσο οι ερευνητές εκτιμούν ότι τα ζωηρά φώτα στα φτερά χρησιμεύουν στις τελετουργίες ζευγαρώματος.
Ένας λόγος είναι ότι ο εντονότερος βιοφθορισμός των αρσενικών, τα οποία φέρουν τα πολύχρωμα, εντυπωσιακά φτερά που έκαναν διάσημα τα παραδείσια πτηνά. Τα αρσενικά φθορίζουν στο ράμφος, τα πόδια και τον λαιμό, ενώ στα θηλυκά ο βιοφθορισμός περιορίζεται στο στήθος και την κοιλιά.
Επιπλέον, βιοφθορισμός δεν παρατηρήθηκε σε τέσσερα μονογαμικά είδη παραδείσιων πτηνών, ένδειξη ότι χρησιμεύει στην προσέλκυση συντρόφων.
«Τα πτηνά αυτά ζουν κοντά στον ισημερινό όπου υπάρχει άφθονο ηλιακό φως όλο τον χρόνο. Ζουν σε δάση όπου ο φωτισμός επηρεάζεται από τις διαφορές στο φύλλωμα των δέντρων και τα σήματα του βιοφθορισμού μπορεί να γίνονται πιο έντονα» είπε η Έμιλι Καρ, διδακτορική φοιτήτρια του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας.
Με άλλα λόγια, ο βιοφθορισμός αυξάνει το κονράστ και τραβά περισσότερο την προσοχή.
Από τον Βαγγέλη Πρατικάκη
