Κρυμμένος στα τοιχώματα του πεπτικού βρίσκεται ο «δεύτερος εγκέφαλος» του σώματός μας! Στο έντερό μας υπάρχουν περίπου 100 εκατομμύρια νευρώνες που βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία με τον εγκέφαλο μέσω του άξονα εντέρου-εγκεφάλου (gut-brain axis). Το έντερο είναι το μεγαλύτερο αισθητήριο όργανο του σώματός μας και γνωρίζει από πρώτο χέρι τι κατάσταση επικρατεί μέσα μας. Γι’ αυτό και τα συναισθήματα μάς… κάθονται στο στομάχι. Μάλιστα, το πεπτικό απελευθερώνει το 90% της σεροτονίνης του σώματος, η οποία ρυθμίζει τη διάθεση και επηρεάζει την όρεξη, τα συναισθήματα, την κίνηση, τη συμπεριφορά και τις λειτουργίες του νευρικού συστήματος.
Η σχέση μικροβιώματος – στρες είναι αμφίδρομη, δηλαδή, τόσο το στρες επηρεάζει τη διαμόρφωση της σύνθεσης της εντερικής μας μικροχλωρίδας όσο και η σύνθεσή της, και κυρίως οι αλλαγές σε αυτήν, επηρεάζουν τη διάθεσή μας και την απόκριση στο στρες. Όταν υπάρχει δυσβίωση στην εντερική μας μικροχλωρίδα, δηλαδή ανισορροπία στα βακτήρια του εντέρου, αυτό είναι πολύ πιθανό να επηρεάσει τη λειτουργία του άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – επινεφριδίων (HPA axis), που είναι το σύστημα το οποίο ρυθμίζει την απόκριση του σώματος στο στρες. Δηλαδή, κάποιες ουσίες που παράγονται από τα βακτήρια του εντέρου και χρησιμεύουν σε πλήθος λειτουργιών του οργανισμού μπορεί να παράγονται σε μεγαλύτερες ή μικρότερες ποσότητες από τις φυσιολογικές, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να δίνεται το σήμα σε αυτό τον άξονα να εκκρίνει περισσότερη κορτιζόλη, την «ορμόνη του στρες».
Η διαδρομή μιας εξαιρετικά σημαντικής ανακάλυψης
Η σύνδεση εντέρου και ψυχικής διάθεσης είναι σχετικά πρόσφατη ανακάλυψη, καθώς η αρχή έγινε μόλις πριν από είκοσι χρόνια, όταν Ιάπωνες ερευνητές παρατήρησαν ότι τα ποντίκια τα οποία είχαν μεγαλώσει σε ένα αποστειρωμένο περιβάλλον, άρα είχαν φτωχό μικροβίωμα, εμφάνιζαν πιο έντονη απόκριση σε στρεσογόνα ερεθίσματα σε σύγκριση με τα ποντίκια που είχαν φυσιολογικό μικροβίωμα. Αυτό το αποτέλεσμα τους οδήγησε στο συμπέρασμα ότι μάλλον οι μικροοργανισμοί του εντέρου συνδέονται με την ανάπτυξη στρεσογόνων καταστάσεων. Έπειτα από μια δεκαετία εντατικών δοκιμών σε πειραματόζωα, ακολούθησε η έρευνα και στους ανθρώπους.
Το εύρημα της πρώτης σχετικής μελέτης ήταν ότι σε άτομα με κατάθλιψη ορισμένα ωφέλιμα γένη βακτηρίων όπως τα firmicutes και τα actinobacteria ήταν μειωμένα, ενώ κάποια άλλα γένη βακτηρίων, όπως τα bacteroidetes και τα proteobacteria, των οποίων η παρουσία σε μεγαλύτερες ποσότητες από τις φυσιολογικές συνδέεται με φλεγμονώδεις καταστάσεις, ήταν αυξημένα σε σχέση με υγιή άτομα. Η μελέτη αυτή άνοιξε το δρόμο για περαιτέρω έρευνα για την αποκωδικοποίηση της σύνδεσης μεταξύ εντερικού μικροβιώματος και ψυχικής υγείας, ενθαρρύνοντας τη διερεύνηση των δυνατοτήτων θεραπευτικής παρέμβασης μέσω της τροποποίησης του εντερικού μικροβιώματος και στους ανθρώπους.
Τώρα, επιστήμονες από τη Σχολή Ιατρικής Duke-NUS και το Εθνικό Ινστιτούτο Νευροεπιστήμης στη Σιγκαπούρη ξεκίνησαν να εξετάζουν το ρόλο που παίζουν τα μικρόβια στη συμπεριφορά που σχετίζεται με το άγχος. Η μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό EMBO Molecular Medicine, υποδηλώνει ότι οι μεταβολίτες των μικροβίων – συγκεκριμένα οι ινδόλες – παίζουν άμεσο ρόλο στη ρύθμιση της εγκεφαλικής δραστηριότητας που σχετίζεται με το άγχος.
Περαιτέρω έρευνα έδειξε ότι η αυξημένη αγχώδης συμπεριφορά σχετίζεται με ενισχυμένη δραστηριότητα σε μια περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στην επεξεργασία συναισθημάτων, όπως ο φόβος και το άγχος, την basolateral amygdala (BLA). Αυτό συσχετίστηκε με εξειδικευμένες πρωτεΐνες εντός των εγκεφαλικών κυττάρων γνωστές ως κανάλια SK2, τα οποία σχετίζονται με την αγχώδη συμπεριφορά. Σε συνθήκες όπου το σώμα και ο εγκέφαλος εκτίθενται σε μεταβολίτες ζωντανών μικροβίων, τα κανάλια SK2 λειτουργούν σαν συμπλέκτης, αποτρέποντας την υπερβολική διέγερση των νευρώνων.
«Αυτά τα ευρήματα υποδεικνύουν τη δυνατότητα ανακούφισης του άγχους μέσω της στόχευσης του άξονα εντέρου-εγκεφάλου, πιθανώς χρησιμοποιώντας εξατομικευμένες θεραπείες με βάση τα προβιοτικά ή τις ινδόλες», επισημαινούν οι συγγραφείς της μελέτης.
