Καθώς μεγαλώνουμε, η υγεία του εγκεφάλου μας μπορεί να φθίνει προοδευτικά και γινόμαστε πιο ευάλωτοι στην ανάπτυξη νευροεκφυλιστικών ασθενειών, όπως η άνοια. Η άνοια, όπως και άλλες προοδευτικές νευρολογικές καταστάσεις, μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη μνήμη, τις ικανότητες σκέψης και την καθημερινή λειτουργικότητα, μειώνοντας την ποιότητα της ζωής μας.
Πολλές μελέτες ψυχολογίας και νευρολογίας έχουν αποπειραθεί να εντοπίσουν βιολογικούς δείκτες και παράγοντες του τρόπου ζωής που πιθανώς συμβάλλουν στην ανάπτυξη άνοιας. Ωστόσο, η συμβολή των ψυχολογικών χαρακτηριστικών (π.χ. γνωρίσματα, συναισθηματική ευημερία κλπ.) στη βλάβη των νοητικών λειτουργιών παραμένει λιγότερο κατανοητή.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, το University College London (UCL), το Πανεπιστήμιο της Νορμανδίας και άλλα ερευνητικά ιδρύματα σε όλη την Ευρώπη, επιχείρησαν πρόσφατα να καλύψουν αυτό το κενό στη βιβλιογραφία, προσπαθώντας να προσδιορίσουν αν συγκεκριμένα σύνολα ψυχολογικών χαρακτηριστικών σχετίζονται με την εγκεφαλική υγεία στην ενήλικη ζωή και την τρίτη ηλικία. Η μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Mental Health, εντόπισε τρία βασικά ψυχολογικά προφίλ που συνδέονται με διαφορετικές συνέπειες στη γνωστική και ψυχική υγεία μεγαλώνοντας.
«Τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά συνδέονται με κινδύνους αλλά μπορούν να αποτελούν και προστατευτικούς παράγοντες ως προς την άνοια», ανέφεραν χαρακτηριστικά οι ερευνητές. «Για να προσδιορίσουμε αν αυτά τα χαρακτηριστικά συνδυάζονται σε ψυχολογικά προφίλ και αν αυτά τα προφίλ σχετίζονται διαφορετικά με τη γήρανση, διεξήγαμε μια έρευνα σε δύο ανεξάρτητες ομάδες μέσης και μεγαλύτερης ηλικίας, η οποία συμπληρώθηκε από μακροχρόνιες αναλύσεις στην πρώτη ομάδα».
Οι επιστήμονες ακολούθησαν μια προσέγγιση επικεντρωμένη στο άτομο, μια μέθοδο ανάλυσης που σχεδιάστηκε για να ομαδοποιεί τα άτομα με βάση κοινά χαρακτηριστικά, προκειμένου να αναλύσουν τις απαντήσεις ερωτηματολογίων από 750 άτομα μέσης ηλικίας και 282 ηλικιωμένους. Τελικά, κατάφεραν να εντοπίσουν τρία κύρια ψυχολογικά προφίλ.
Οι συμμετέχοντες ερευνήθηκαν ξανά 2–3 χρόνια αργότερα, για να προσδιοριστεί αν η ψυχική τους υγεία και η λειτουργία του εγκεφάλου τους παρουσίαζαν αλλαγές. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα τρία διακριτά προφίλ που εντόπισαν συνδέονταν με διαφορετικά επίπεδα πτώσης της γνωστικής και εγκεφαλικής λειτουργίας.
«Χρησιμοποιώντας μια προσέγγιση επικεντρωμένη στο άτομο, αναδείχθηκαν τρία προφίλ και στις δύο ομάδες: το προφίλ 1 συνδέθηκε με χαμηλά προστατευτικά χαρακτηριστικά, το προφίλ 2 με υψηλά χαρακτηριστικά κινδύνου και το προφίλ 3 με πολύ ισχυρά χαρακτηριστικά», ανέφεραν οι ερευνητές.
Συνολικά, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά, όπως η τάση για ανησυχία, o νευρωτισμός (η τάση να βιώνει κάποιος έντονα αρνητικά συναισθήματα, όπως άγχος, θλίψη, ενοχές και ανασφάλεια) η αυτοανάλυση, η εξωστρέφεια κλπ., συνδέονται με τον βαθμό στον οποίο η ψυχική και εγκεφαλική υγεία των ανθρώπων επηρεάζεται με τη γήρανση.
Τα 3 βασικά ψυχολογικά προφίλ- Πώς επηρεάζει το καθένα μνήμη και ψυχική υγεία;
Το πρώτο προφίλ, που χαρακτηρίζεται από κάποια ανησυχία και νευρωτισμό σε συνδυασμό με έλλειψη εξωστρέφειας, ευσυνειδησίας και σκοπού στη ζωή, συνδέθηκε με τον μεγαλύτερο βαθμό γνωστικής υποχώρησης και αραίωσης του φλοιού του εγκεφάλου. Το δεύτερο προφίλ, το οποίο χαρακτηριζόταν από υψηλά επίπεδα περισυλλογής, ανησυχίας και νευρωτισμού, καθώς και αυτοανάλυσης και πολύ λίγη εξωστρέφεια και ευσυνειδησία, συνδέθηκε με τα χειρότερα αποτελέσματα στην ψυχική υγεία και την χειρότερη ποιότητα ύπνου.
Το τρίτο προφίλ χαρακτηριζόταν από κάποιο σκεπτικισμό, αλλά χαμηλά επίπεδα ανησυχίας και νευρωτισμού, καθώς και υψηλά επίπεδα αυτοανάλυσης, εξωστρέφειας, ευσυνειδησίας και σκοπού στη ζωή. Αυτό το προφίλ συνδέθηκε με τα καλύτερα αποτελέσματα στην γνωστική και ψυχική υγεία στην παρακολούθηση (δηλαδή όταν οι συμμετέχοντες ερευνήθηκαν ξανά λίγα χρόνια αργότερα).
Τα αποτελέσματα αυτά προσφέρουν μια νέα κατανόηση ως προς τους ψυχολογικούς παράγοντες που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην μείωση της λειτουργίας του εγκεφάλου και στην κακή ψυχική υγεία στα μεταγενέστερα στάδια της ζωής.
«Στο μέλλον, αυτό μπορεί να ανοίξει το δρόμο για περαιτέρω έρευνες που επικεντρώνονται στα ψυχολογικά προφίλ και τη σημασία τους στις νευρολογικές διαταραχές που σχετίζονται με τη γήρανση. Εντοπίσαμε διαφοροποιημένα μοτίβα συσχετίσεων ανάλογα με το προφίλ, γεγονός που επισημαίνει την ανάγκη για ολοκληρωμένες ψυχολογικές αξιολογήσεις στην έρευνα πρόληψης της άνοιας, ώστε να εντοπιστούν πιο εξατομικευμένες στρατηγικές όσον αφορά αλλαγές στη συμπεριφορά», δήλωσαν οι επιστήμονες.
