Η ανάπτυξη ενός πολλά υποσχόμενου νέου ενέσιμου φαρμάκου που προλαμβάνει τη μόλυνση από τον ιό HIV χαρακτηρίζεται από το ακαδημαϊκό περιοδικό Science ως «το επίτευγμα της χρονιάς» για το 2024.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2023 καταγράφηκαν περίπου 39,9 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως που ζουν με HIV, εκ των οποίων το 77% (30,7 εκατομμύρια) λαμβάνουν αντιρετροϊκή θεραπεία. Παρ’ όλα αυτά το 2023, 630.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λόγω νοσημάτων που σχετίζονται με το AIDS, με το ένα στα οκτώ θύματα αυτών των θανάτων να είναι παιδί, αναδεικνύοντας την επείγουσα ανάγκη για βελτιωμένη πρόσβαση σε θεραπεία και πρόληψη, ιδιαίτερα για τις πιο ευάλωτες ομάδες.

Παρά τις εξελίξεις δεκαετιών ο HIV εξακολουθεί να μολύνει περισσότερα από ένα εκατομμύριο άτομα ετησίως: Οι νέες μολύνσεις το 2023 (1,3 εκατομμύρια) ήταν οι λιγότερες εδώ και δεκαετίες, ωστόσο, ο αριθμός αυτός υπερβαίνει κατά πολύ τον στόχο των 370.000 ή λιγότερων νέων λοιμώξεων έως το 2025.

Το νέο φάρμακο προσφέρει ελπίδα παρέχοντας έξι μήνες προστασίας έπειτα από κάθε ένεση.

Τι ακριβώς είναι ο HIV;

Ο HIV (Human Immunodeficiency Virus – Ιός Ανοσοανεπάρκειας του Ανθρώπου) είναι ο ιός που προκαλεί το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Acquired Immune Deficiency Syndrome – AIDS). Δρα καταστρέφοντας κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα CD4+ T λεμφοκύτταρα, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του οργανισμού από λοιμώξεις και άλλα νοσήματα.

Μπορεί να μεταδοθεί μέσω της χωρίς προφυλακτικό σεξουαλικής επαφής (πρωκτική, κολπική, στοματική) ή μέσω της από κοινού χρήσης αιχμηρών αντικειμένων (ξυραφάκια, βελόνες, σύριγγες) με HIV οροθετικό άτομο και από μία HIV οροθετική μητέρα στο νεογνό κατά τη διάρκεια της κύησης, του τοκετού και του θηλασμού.
Ο ιός δεν μεταδίδεται μέσω της καθημερινής κοινωνικής επαφής (χειραψία, αγκαλιά, φιλί στο μάγουλο), των κουνουπιών ή άλλων εντόμων, της από κοινού χρήσης οικιακών σκευών, του σάλιου, των δακρύων, του ιδρώτα, του αέρα ή του νερού.

Πόσο αποτελεσματικό είναι το νέο φάρμακο;

Οι κλινικές δοκιμές έδειξαν την αξιοσημείωτη αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, παρέχοντας 100% προστασία σε έφηβες και γυναίκες στην Αφρική και 99,9% σε ομάδες διαφορετικών φύλων σε όλες τις ηπείρους.

Η επιτυχία του οφείλεται σε πρωτοποριακή έρευνα σχετικά με την πρωτεΐνη καψίδιο του HIV, η οποία προστατεύει το γενετικό υλικό του ιού. Κάνοντας άκαμπτη αυτή την πρωτεΐνη, το φάρμακο εμποδίζει βασικά στάδια της αντιγραφής του ιού. Σημειώνεται ότι αυτός ο μηχανισμός θα μπορούσε να εμπνεύσει θεραπείες και για άλλες ιογενείς ασθένειες.

Η ταχεία και ευρύτερη πρόσβαση στην προληπτική αγωγή πριν από την έκθεση στον HIV θα μπορούσε να μειώσει δραστικά τον αριθμό των νέων λοιμώξεων από HIV.

Ωστόσο, την ώρα που η κανονιστική έγκριση του φαρμάκου αναμένεται μέχρι το 2025, υπογραμμίζεται ότι η πραγματική και παγκόσμια επιτυχία του εξαρτάται από την οικονομική προσιτότητα, τις συμφωνίες παραγωγής του και τις ισχυρές υποδομές υγείας.

Το τέλος μιας πανδημίας;

Πριν από δύο δεκαετίες, η παγκόσμια πανδημία του AIDS φαινόταν ασταμάτητη.

Ο όρος AIDS αναφέρεται στο τελευταίο στάδιο της HIV λοίμωξης, κατά το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε το HIV οροθετικό άτομο είναι επιρρεπές σε διάφορα νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.

Ο χρόνος μεταξύ μόλυνσης από τον ιό και εκδήλωσης του AIDS ποικίλει από άτομο σε άτομο, ενώ η έγκαιρη χορήγηση συνδυασμού αντιρετροϊκών φαρμάκων υψηλής δραστικότητας (Highly Active Antiretroviral Therapy – HAART), επιβραδύνει σημαντικά την εξέλιξη του νοσήματος και μειώνει σε μεγάλο βαθμό τη θνητότητα. Σήμερα, η HIV λοίμωξη θεωρείται χρόνια νόσος, υπό την προϋπόθεση ότι ο/η ασθενής λαμβάνει συστηματικά τη θεραπεία του.

Τα τελευταία δεδομένα υπογραμμίζουν ότι η πανδημία του AIDS μπορεί να τερματιστεί εάν ακολουθηθούν πολιτικές με γνώμονα την επιστήμη, την καταπολέμηση του στίγματος και των διακρίσεων, την υποστήριξη της κοινωνίας των πολιτών και τη σημαντική οικονομική επένδυση στην αντιμετώπιση του ιού.