Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν. Μια περίοδος χαράς, ζεστασιάς και ανταλλαγής δώρων. Παρά τις δυσκολίες που όλοι μας αντιμετωπίζουμε, αυτή την εποχή συνήθως δεν σκεφτόμαστε τόσο τις σπατάλες καθώς υπερτερεί το αίσθημα να προσφέρουμε στους αγαπημένους μας κάτι, να απολαύσουμε το εορταστικό τραπέζι και να αποβάλλουμε τις σκέψεις περί οικονομικών που μας απασχολεί ολοχρονίς. Άλλωστε, έχουμε και την Black Friday να παίζει παντού, επομένως, θέλουμε δε θέλουμε, όλο και κάτι θα μας τραβήξει το μάτι.
Στη χώρα μας εν τω μεταξύ, μιας και η Black Friday δεν αφορά μονάχα μια ημέρα αλλά εβδομάδες, δεν ξέρω για εσάς, εγώ πάντως όλο και πιο πολύ σκρολάρω τα βράδια αναζητώντας την τέλεια προσφορά. Παράλληλα, κάθε φορά που βρίσκω αυτό που θέλω, διστάζω… Άραγε, εξοικονομώ πράγματι χρήματα ή πέφτω θύμα του έξυπνου μάρκετινγκ; Παρόλα αυτά, κάτι τελικά θα αγοράσω. Αν κυνηγάτε ευκαιρίες αλλά έχετε μια αντίστοιχη σύγκρουση μεταξύ λογικής και συναισθήματος, τότε σίγουρα με νιώθετε!
Τι ακριβώς άραγε μας συμβαίνει την Black Friday; Γιατί μας είναι τόσο δύσκολο να της αντισταθούμε;
Black Friday: Η συγκίνηση και ο φόβος της απώλειας
Η Black Friday (όπως η Cyber Monday και γενικά οι περίοδοι των εκπτώσεων), έχει έναν μοναδικό τρόπο να πυροδοτεί αντιδράσεις που μάλλον είναι βαθιά ριζωμένες στην ανθρώπινη ψυχολογία. Έχει τη δύναμη να κάνει εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο να συμπεριφερόμαστε σαν να είναι θέμα ζωής και θανάτου να αρπάξουμε την έκπτωση.
Φανταστείτε το εξής: κοιτάτε ένα smartwatch περιορισμένης έκδοσης και έχουν απομείνει μόνο «δύο σε απόθεμα». Η καρδιά σας χτυπάει δυνατά και κάνετε κλικ στο «προσθήκη στο καλάθι» πιο γρήγορα από ό,τι μπορείτε να σκεφτείτε. Υπάρχει ένας συνδυασμός ενθουσιασμού και άγχους που φαίνεται καλά σχεδιασμένος. Οι προειδοποιήσεις για χαμηλά αποθέματα και τα χρονόμετρα αντίστροφης μέτρησης δημιουργούν μια επείγουσα ανάγκη, πυροδοτώντας τον φόβο μας να χάσουμε κάτι (FOMO). Χρησιμοποιούμε τον όρο “FOMO” (Fear of Missing Out) για να αναφερθούμε στον φόβο που μπορεί να αισθανθεί κανείς όταν νιώθει ότι δεν συμμετέχει στα πιο πρόσφατα trends. Πρόκειται για μια ψυχολογική απόκριση που έχει τις ρίζες της στην αποστροφή για την απώλεια. Περιγράφει πώς ο πόνος της απώλειας μιας ευκαιρίας είναι πολύ πιο ισχυρός από τη χαρά του να κερδίσεις κάτι.
Όταν αντιλαμβανόμαστε κάτι ως σπάνιο, η επιθυμία μας να το αποκτήσουμε, εντείνεται. Αυτή η επείγουσα ανάγκη οδηγεί συχνά σε παρορμητικές αποφάσεις αγοράς, καθώς φοβόμαστε ότι η καθυστέρηση μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη απώλεια.
Η Black Friday επηρεάζει επίσης την επιθυμία μας να νιώσουμε νικητές. Κάνοντας ένα καλό deal είναι σαν να κερδίζεις ένα παιχνίδι, ένα συναίσθημα που ενισχύεται από την εορταστική ατμόσφαιρα και την ανταγωνιστική δυναμική.
Black Friday: Αν όλοι το αγοράζουν, θα αξίζει τον κόπο…
Κατά τη διάρκεια της «Μαύρης Παρασκευής», η θέα των πολυσύχναστων καταστημάτων και των αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που παρουσιάζουν αγορές, μας κάνει να θεωρούμε πως αφού συμμετέχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι, οι προσφορές πρέπει να αξίζουν τον κόπο. Αυτή η συλλογική συμπεριφορά ενισχύει την απόφασή μας να συμμετάσχουμε κι εμείς, ακόμα κι αν δεν είχαμε προγραμματίσει να ψωνίσουμε αρχικά.
Άλλωστε, βλέποντας τις αρχικές τιμές δίπλα σε αυτές των εκπτώσεων, ακόμα κι αν η τελική τιμή δεν αποτελεί μια καλή συμφωνία, «αναγκαζόμαστε» να κάνουμε μια αγορά που διαφορετικά θα μπορούσαμε να παραλείψουμε καθώς η αντίθεση κάνει την έκπτωση να φαίνεται πιο σημαντική.
Λήψη αποφάσεων με βάση το συναίσθημα
Δεκαετίες έρευνας αποκαλύπτουν ότι τα συναισθήματά μας μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στις αγοραστικές μας αποφάσεις. Η εορταστική ατμόσφαιρα της Black Friday γεμάτη με στολίδια και χριστουγεννιάτικα τραγούδια, προκαλεί έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Αυτά τα συναισθήματα μπορούν να υπερισχύσουν της ορθολογικής σκέψης, οδηγώντας μας να κάνουμε αγορές με γνώμονα τον ενθουσιασμό και όχι τις πραγματικές μας ανάγκες. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε το γνωστό σε όλους μας shopping therapy.
Συνειδητή κατανάλωση: Πώς θα τα καταφέρουμε;
Καθώς η αδρεναλίνη ξεθωριάζει και ξετυλίγουμε τις αποστολές από τα ψώνια της Black Friday, τότε ίσως σκεφτούμε: Χρειαζόμασταν πραγματικά αυτό το επιπλέον gadget; Άξιζε η έκπτωση το άγχος;
Η Black Friday μας θυμίζει μια αλήθεια: τα συναισθήματα και όχι η λογική, συχνά καθοδηγούν τις αποφάσεις μας. Φέτος, μπορούμε να υιοθετήσουμε μια διαφορετική προσέγγιση. Η αλήθεια είναι πως προσωπικά, μάλλον έβαλα κάτι παραπάνω στο καλάθι… Αυτό όμως δεν σημαίνει πως εσείς δεν μπορείτε να προγραμματίσετε τις αγορές σας με πιο στρατηγικό τρόπο. Όσο δύσκολο κι αν είναι κάποιες στιγμές, εστιάστε σε αυτό που πραγματικά προσθέτει αξία στη ζωή σας και θυμηθείτε τη χαρά του να προσφέρετε όχι μόνο στους άλλους, αλλά και στον εαυτό σας. Η συνειδητή κατανάλωση δεν έχει να κάνει με τη στέρηση. Πρόκειται για την ευθυγράμμιση των δαπανών μας με τις αξίες μας. Ας θυμηθούμε πως η περίοδος των Χριστουγέννων, είναι τελικά μια εποχή σύνδεσης, ευγνωμοσύνης και στοχαστικών επιλογών.
