To «burnout» ή αλλιώς «επαγγελματική εξουθένωση» προκύπτει από την έκθεση σε ακραία επίπεδα στρες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πρόκειται για μια κατάσταση εξάντλησης που σχετίζεται με την εργασία και χαρακτηρίζεται από υπερβολική κόπωση και μειωμένη ικανότητα ρύθμισης των συναισθηματικών διεργασιών, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία, με πρόσφατες μελέτες να αποκαλύπτουν ότι διαβρώνει και τις γνωστικές ικανότητες με την πάροδο του χρόνου.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο εγκέφαλος δεν είναι φτιαγμένος να καταπονείται. Η υπέρμετρη έκθεση στο χρόνιο στρες που σχετίζεται με την εργασία έχει ως αποτέλεσμα υπερβολικά επίπεδα κορτιζόλης να διοχετεύονται στο σύστημά μας, γεγονός που όχι μόνο φθείρει την ψυχική ενέργεια, αλλά προκαλεί κυριολεκτικά βραχυκύκλωμα και συρρίκνωση του εγκεφάλου. Με άλλα λόγια, το burnout μπορεί να περιορίσει τη δύναμη του εγκεφάλου μας με πολλούς τρόπους.
Απώλεια μνήμης
Ίσως κάποτε μπορούσατε να ανακαλείτε αβίαστα λεπτομέρειες, ονόματα ανθρώπων, πού αφήσατε τα κλειδιά και το κινητό σας τηλέφωνο ενώ τώρα έχετε συνεχώς κενά, ακόμη και ως προς γνωστά άτομα και εργασίες. Όπως διαπιστώνουν έρευνες, τόσο η βραχυπρόθεσμη μνήμη όσο και η μακροπρόθεσμη ανάκληση επηρεάζονται σημαντικά από την επαγγελματική εξουθένωση.
Δυσκολία εστίασης
Η διατήρηση της εστίασης και η αποφυγή της απόσπασης της προσοχής γίνεται εξαιρετικά δύσκολη με την εξάντληση.
Μειωμένες λεκτικές δεξιότητες
Έρευνες δείχνουν ότι το λεξιλόγιο, η ανάκληση λέξεων, ακόμη και οι δεξιότητες λεκτικού συλλογισμού, μειώνονται εξαιτίας του burnout.
Αδυναμία εκτέλεσης πολλαπλών εργασιών
Το multitasking αρχίζει να φαίνεται αδύνατο.
Burnout και προβλήματα ελέγχου παρόρμησης
Η έρευνα δείχνει ότι η επαγγελματική εξουθένωση εξαντλεί τα ψυχικά μας αποθέματα, κάνοντάς μας πιο ευερέθιστους, ανυπόμονους και παρορμητικούς. Έχουμε δηλαδή μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες καθώς και μειωμένη ανοχή στην απογοήτευση.
Περιορισμένη εκτελεστική λειτουργία, μαθησιακή δύναμη και επεξεργασία πληροφοριών
Μπορεί να δυσκολεύεστε να μάθετε νέες δεξιότητες και να είναι ακόμη πιο δύσκολο να λάβετε νέες πληροφορίες. Ίσως χρειαστεί να διαβάσετε την ίδια παράγραφο του αγαπημένου σας βιβλίου πολλές φορές για να κατανοήσετε τι λέει. Μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι η επαγγελματική εξουθένωση οδηγεί σε μειωμένη ικανότητα επεξεργασίας νέων ή πολύπλοκων πληροφοριών, μειώνει τη δημιουργική επίλυση προβλημάτων και την ικανότητα κάποιου να σχεδιάζει/οργανώνει/εκτελεί και επηρεάζει αρνητικά άλλες αναλυτικές ικανότητες.
Γιατί το burnout μειώνει την εγκεφαλική ισχύ;
Όπως αναφέρθηκε, το χρόνιο στρες απελευθερώνει υψηλά επίπεδα κορτιζόλης (την ορμόνη που ρυθμίζει την απόκριση του σώματός μας στο στρες) στο σύστημά μας. Τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης διαταράσσουν τη λειτουργία των νευροδιαβιβαστών, που σημαίνει ότι οι συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων εξασθενούν. Επιπλέον, αυτά τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης συρρικνώνουν τον ιππόκαμπο (την περιοχή του εγκεφάλου που επικεντρώνεται στη μνήμη). Παράλληλα, μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στο ραβδωτό σώμα (η περιοχή που επικεντρώνεται στον σχηματισμό συνηθειών, τις ανταμοιβές και την κινητική λειτουργία) και στην αμυγδαλή (την περιοχή που σχετίζεται με τη διαχείριση των συναισθημάτων).
Το burnout μειώνει επίσης τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου, την ικανότητα δηλαδή να δημιουργεί νέες συνδέσεις και να προσαρμόζεται σε μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα, εμποδίζοντας τη μάθηση, την επίλυση προβλημάτων και τη γνωστική προσαρμοστικότητα/ευελιξία. Τα άτομα με επαγγελματική εξουθένωση υποφέρουν επιπρόσθετα συχνά από διαταραχές ύπνου (π.χ. κακή ποιότητα ύπνου ή στέρηση ύπνου), οι οποίες επηρεάζουν περαιτέρω τη μνήμη, τη συγκέντρωση και την εκτελεστική λειτουργία.
Συνολικά, το στρες φρενάρει τα κυκλώματα ελέγχου του εγκεφάλου μας, κάνοντάς μας πιο παρορμητικούς και θολώνοντας το μυαλό μας. Αυτή η γνωστική διαδικασία είναι εν τω μεταξύ δύσκολο να αντιστραφεί μόλις ξεκινήσει.
Το burnout κλέβει τελικά πολύ περισσότερα από την ενέργεια
Ορισμένες μελέτες αποκαλύπτουν ότι οι εγκεφαλικές αλλαγές και τα γνωστικά προβλήματα επιμένουν ακόμη και μετά την ανάκαμψη των ατόμων από την επαγγελματική εξουθένωση. Η εξουθένωση λοιπόν κλέβει πολύ περισσότερα από την ενέργεια. Μπορεί να μας στερήσει τη νοημοσύνη, τις ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και τις κοινωνικές μας δεξιότητες.
Μην αγνοείτε τα προειδοποιητικά σημάδια όπως η λήθη, η πνευματική κόπωση και η επιδείνωση της απόδοσης. Εάν ο εγκέφαλός σας υποφέρει, ήρθε η ώρα να παρέμβετε προτού η βλάβη είναι μόνιμη. Η δύναμη του εγκεφάλου μας είναι ανεκτίμητη και πρέπει να αποτελεί για όλους μας, προτεραιότητα.
