Ο τρόπος ζωής του κάθε ανθρώπου φέρει αναμφισβήτητη ευθύνη για τις βλάβες του τοιχώματος των αρτηριών. Χαρακτηριστικά η αθηροσκλήρωση, η δημιουργία δηλαδή πλακών κυρίως από χοληστερίνη πάνω στα τοιχώματα των αρτηριών θεωρείται υπεύθυνη για το έμφραγμα του μυοκαρδίου και το εγκεφαλικό επεισόδιο. H υπέρταση επίσης – η σταθερά αυξημένη δηλαδή αρτηριακή πίεση- αποτελεί σημαντικό παράγοντα νοσηρότητας και θνησιμότητας καθώς συνδέεται ισχυρά με την εμφάνιση στεφανιαίων συνδρόμων και εμφραγμάτων, αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, νεφρικής ανεπάρκειας και τύφλωσης. Ωστόσο, πολλά από τα επεισόδια αυτά μπορούν να προληφθούν. Με όπλο τη γνώση είμαστε σε θέση να προστατέψουμε την καρδιά μας, να προλάβουμε την ασθένεια ή να αμυνθούμε απέναντι σε αυτή.
Υπέρταση: Κύριος παράγοντας κινδύνου
Ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς της καρδιάς μας είναι η υπέρταση. Η μείωση της αρτηριακής υπέρτασης κατά 25% αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας καθώς συνεπάγεται και μείωση καρδιαγγειακών επεισοδίων, νεφρικής ανεπάρκειας και άλλων νοσημάτων. Η Αρτηριακή Υπέρταση που ορίζεται σε επίπεδα αρτηριακής πίεσης (μετρούμενη στο ιατρείο) υψηλότερα ή ίσα με 140/90mmHg., αποτελεί κύριο παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνητότητα σε παγκόσμια κλίμακα. Εμφανίζεται σε όλο το ηλικιακό φάσμα, σε όλες τις εθνότητες και στα δύο φύλα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η υπέρταση εμφανίζεται στο 30-45% του ενήλικου πληθυσμού. Το 2015 τα εξακριβωμένα υπερτασικά άτομα στον πλανήτη έφτασαν τα 1.13 δισεκατομμύρια και η υπέρταση σχετίστηκε με πάνω από 10 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους στον κόσμο. Υπολογίζεται ότι 1 στους 4 άνδρες και 1 στις 5 γυναίκες έχουν υπέρταση. Δυστυχώς, παρά τις αυξανόμενες προσπάθειες για ενημέρωση του πληθυσμού αναφορικά με το όφελος από την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της υπέρτασης αρκετοί υπερτασικοί παραμένουν αδιάγνωστοι ενώ το ποσοστό των γνωστών υπερτασικών ατόμων που ελέγχουν αποτελεσματικά τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης είναι κάτω του 20%».
Παχυσαρκία: Ένα από τα… μεγάλα βάρη της καρδιάς
H παχυσαρκία αποτελεί όχι μόνο ένα καθιερωμένο παράγοντα αυξημένου καρδιαγγειακού κινδύνου αλλά μία νόσο από μόνη της. Συχνά συνδυάζεται με δυσμενές μεταβολικό προφίλ και αυξημένες τιμές αρτηριακής πίεσης. Εκτός όμως από την παχυσαρκία αυτή καθ’ αυτή, υπάρχουν ισχυρά δεδομένα που συνδέουν την κοιλιακή παχυσαρκία με επιπλέον κίνδυνο για καρδιαγγειακά συμβάματα, αφού αντικατοπτρίζει την αυξημένη συσσώρευση σπλαχνικού αντί για υποδόριου λίπους. Η αποφασιστική αλλαγή στη διατροφή μας και η υιοθέτηση νέου τρόπου ζωής με τακτική αεροβική άσκηση συμβάλλουν καθοριστικά στην καταπολέμηση της κοιλιακής παχυσαρκίας και προσφέρουν επιπλέον οφέλη στο καρδιαγγειακό μας σύστημα.
Ο ρόλος της κληρονομικότητας
Η κληρονομικότητα αποτελεί ισχυρό παράγοντα κινδύνου εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου. Γνωρίζουμε ότι το οικογενειακό ιστορικό εμφράγματος ή αιφνιδίου καρδιακού θανάτου σε συγγενή πρώτου βαθμού, <55 ετών για άνδρες και 65 ετών για γυναίκες, διπλασιάζει τον κίνδυνο εκδήλωσης στεφανιαίας σε βάθος 10ετίας ανεξάρτητα από την παρουσία άλλων παραγόντων κινδύνου. Και επειδή η κληρονομικότητα αποτελεί μη αναστρέψιμο παράγοντα κινδύνου οφείλουμε να ρυθμίσουμε επιθετικά τους αναστρέψιμους παράγοντες που συχνά συνυπάρχουν όπως η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία, το κάπνισμα.
Οι επιπτώσεις του καπνίσματος
Το κάπνισμα αποτελεί ισχυρότατο παράγοντα κινδύνου αφού σύμφωνα με σύγχρονα δεδομένα περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με περιφερική αγγειοπάθεια είναι καπνιστές, ενώ ακόμη και οι πρώην καπνιστές βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου συγκριτικά με τους μη καπνιστές.
Το στρες μπορεί να βλάψει την καρδιά μας;
Το στρες οδηγεί σε καταπόνηση του καρδιαγγειακού μας συστήματος και έχει συσχετιστεί με καρδιακά και αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Φαίνεται ότι το υπέρμετρο στρες προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης, φλεγμονή, αρρυθμίες.
Κάθε πότε να ελέγχουμε την καρδιά μας;
Είναι θεμιτό να γίνεται μία προληπτική εξέταση σε ασυμπτωματικούς ασθενείς χωρίς γνωστά καρδιαγγειακά προβλήματα 1 φορά ετησίως. Σε ασθενείς με παράγοντες κινδύνου υπό αγωγή, όπως η υπέρταση ή ασθενείς με ιστορικό καρδιαγγειακού νοσήματος η συχνότητα εξατομικεύεται βάσει των οδηγιών του θεράποντος ιατρού. Η τήρηση των οδηγιών του ιατρού συμβάλει καθοριστικά στην πρόληψη καρδιαγγειακών επεισοδίων και συχνά οδηγεί σε έγκαιρη διάγνωση τυχόν επιδείνωσης των καρδιαγγειακών μας προβλημάτων.
Συμβουλές για γερή καρδιά
#1 Επιταχύνουμε
Κάθε βήμα μετράει. Αυτό πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας. Γι’ αυτό φροντίζουμε να περπατάμε λίγο περισσότερο και λίγο πιο γρήγορα. Mελέτη που δημοσιεύτηκε στο JAMA Internal Medicine και JAMA Neurology αποκάλυψε ότι όσο πιο γρήγορα περπατάμε, τόσο περισσότερο ωφελούμαστε. Όσο μεγαλώνουμε οι αρτηρίες μας γίνονται πιο άκαμπτες, αλλά η άσκηση βοηθά στο να μειωθεί ο ρυθμός με τον οποίο υπόκεινται σε αυτή τη διαδικασία ακόμα και κατά 50% αν είμαστε πολύ δραστήριοι. Η αερόβια γυμναστική, όπως το τρέξιμο και η ποδηλασία, έχει πάρει τα εύσημα για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης, την ενίσχυση της εύρυθμης λειτουργίας της καρδιάς αλλά και την μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων. Πάμε λοιπόν λίγο πιο γρήγορα από σήμερα!
#2 Κοιμόμαστε καλά
Οι ενήλικες που κοιμούνται καλά κι έχουν υγιή πρότυπα ύπνου, προστατεύουν περισσότερο την καρδιά τους, καθώς αντιμετωπίζουν 42% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας ανεξάρτητα από άλλους παράγοντες κινδύνου σε σύγκριση με τους ενήλικες με ανθυγιεινά πρότυπα, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Circulation της American Heart Association. Τα υγιή πρότυπα ύπνου περιλαμβάνουν επτά με οκτώ ώρες ύπνου κάθε βράδυ, απουσία προβλημάτων που προκαλούν αϋπνία όπως ροχαλητό. Έρευνες δείχνουν ότι η αρτηριοσκλήρυνση εμφανίζεται συχνότερα σε ανθρώπους που κοιμούνται συστηματικά λιγότερο από 5 ώρες την ημέρα. Φυσικά ρόλο σε όλα αυτά παίζει και η ποιότητα του ύπνου. Ο κακός ύπνος, που συνοδεύεται από άπνοιες, λόγω ροχαλητού προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης και εμφάνιση αρρυθμιών, που μπορεί να αποβούν επικίνδυνες.
#3 Βάζουμε στο πιάτο μας τις τροφές που αγαπά η καρδιά μας
Τρόφιμα όπως ο σολομός, η σαρδέλα και άλλα λιπαρά ψάρια, καρποί όπως τα καρύδια, τα αμύγδαλα, ο λιναρόσπορος, χόρτα όπως η γλιστρίδα, είναι καλές πηγές πολυακόρεστων λιπαρών οξέων, απαραίτητων για την καλή λειτουργία των αγγείων. Σύμφωνα με διεθνείς επιστημονικούς φορείς, 1½ χούφτα καρύδια την ημέρα στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής συμβάλλει στη βελτίωση της λειτουργίας του ενδοθηλίου των αγγείων. Είκοσι πέντε γραμμάρια καρυδιών καλύπτουν μέχρι και το 91% των ημερήσιων αναγκών σε ω-3 λιπαρά οξέα. Ερευνητές έχουν βρει ότι το ελαιόλαδο βοηθά στην αύξηση της καλής χοληστερίνης και επίσης περιέχει αντιοξειδωτικά που συμβάλλουν και στην υγεία της καρδιάς. Αυξήστε την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, καθώς είναι φτωχά σε θερμίδες, αλλά πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και μέταλλα. Επιπλέον, περιέχουν φυτοχημικές ουσίες που έχουν αντιοξειδωτική δράση και προασπίζουν την υγεία της καρδιάς.
#4 Κάνουμε…ησυχία
Η έκθεσή μας σε ενοχλητικούς συνεχείς θορύβους στρεσάρουν τον οργανισμό μας, επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση και δημιουργούν διαταραχές στη λειτουργία της καρδιάς και του εγκεφάλου με συχνά αποτελέσματα την αϋπνία με ανησυχία, τη διαταραχή της πνευματικής διαύγειας και τη συναισθηματική και συμπεριφορική αστάθεια.
Καλό είναι να γνωρίζουμε…
Στην περίπτωση των ανθρώπων που αθλούνται -σε ερασιτεχνικό ή επαγγελματικό επίπεδο, είτε είναι ομαδικό είτε ατομικό άθλημα, είναι απαραίτητος ο προαθλητικός έλεγχος ανεξαρτήτου ηλικίας, καθώς η εμφάνιση καρδιακού επεισοδίου σε αθλητή, ιδίως κατά την διάρκεια του αγώνα, δεν είναι τόσο σπάνια και τα τελευταία χρόνια πολλά περιστατικά έχουν συμβεί εντός αθλητικών χώρων.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Κωνσταντίνο Τσιούφη, Καθηγητή-Διευθυντή Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής του Ιπποκρατείου Γ.Ν.Αθηνών, Αντιπρόεδρο της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Πρόεδρο της Ευρωπαικής Εταιρείας Υπέρτασης (2018-19)
