Θέλουμε δεν θέλουμε, ο Σεπτέμβρης συμβολίζει πάντα ένα τέλος – το τέλος των διακοπών, της ζέστης, της ξεκούρασης… Άλλωστε, παραδοσιακά αυτή την εποχή ο καιρός δροσίζει, οι βροχές κάνουν την εμφάνισή τους, τα σχολεία και τα μαθήματα ξεκινούν και οι ενήλικες, που είχαν απολαύσει κάποιες ημέρες διακοπών ή είχαν αφεθεί στην καλοκαιρινή ραστώνη, τώρα καλούνται να ξαναγυρίσουν με ενθουσιασμό στη δουλειά τους. Μια έκφραση που θα μπορούσε κάλλιστα να αποδοθεί στο φθινόπωρο είναι: «κάθε κατεργάρης στον πάγκο του». Δεν ακούγεται λοιπόν παράλογο που φέρνει μαζί του και μια μελαγχολία, μια διάθεση λιγότερο χαρούμενη από εκείνη του καλοκαιριού. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι, όπως κάθε τέλος, έτσι και το φθινόπωρο είναι νομοτελειακά συνδεδεμένο με μια καινούρια αρχή.
Σεπτέμβρης: Μα γιατί νιώθουμε έτσι;
Το φθινόπωρο έχει παγιωθεί στο μυαλό των περισσότερων ως η περίοδος επιστροφής στην απαιτητική καθημερινότητα, στο πρόγραμμα και στη ρουτίνα. Η αρχή της σχολικής χρονιάς μας αφορά και μας καθορίζει όλους, ακόμα κι αν έχουν περάσει χρόνια από τότε που φύγαμε από τα θρανία, ακόμα κι αν δεν έχουμε παιδιά σχολικής ηλικίας.
Η σύνδεση με την έναρξη των σχολείων, των υποχρεώσεων και της δουλειάς και ταυτόχρονα η «υποχρέωση» να αφήσουμε πίσω μας την καλοκαιρινή ανεμελιά και διασκέδαση οδηγούν πολλούς ανθρώπους στη μελαγχολία. Αν βάλουμε σε αυτή την εξίσωση και την απαίτηση να φτιάξουμε ένα πρόγραμμα ή να σχεδιάσουμε πράγματα για το χειμώνα, θα συνειδητοποιήσουμε πόσο ακόμα πιο «βαρύ» φαίνεται το φθινόπωρο σε όλους μας.
Εποχική συναισθηματική διαταραχή
Κάθε χρόνο, περίπου το πέντε τοις εκατό των Αμερικανών αντιμετωπίζει μια κατάσταση που ονομάζεται εποχική συναισθηματική διαταραχή – ίσως την έχουμε ακούσει και ως «εποχική κατάθλιψη». Αν και οι γιατροί πιστεύουν ότι μπορεί να σχετίζεται με τις αλλαγές στα επίπεδα του φυσικού φωτισμού, ορισμένοι άνθρωποι επηρεάζονται από αυτήν ακόμα και τους καλοκαιρινούς μήνες, οπότε η αιτία της δεν μπορεί να είναι μόνο η έλλειψη ήλιου ή φυσικού φωτός. Η εποχική συναισθηματική διαταραχή τείνει να βελτιώνεται όταν αλλάζει η εποχή, αλλά μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη που κυμαίνεται από ήπια έως εξουθενωτική και διαρκεί για μήνες κάθε φορά. Τα καλά νέα είναι ότι θεραπεύεται σε μεγάλο βαθμό, συχνά με φωτοθεραπεία, δραστηριότητα σε εξωτερικούς χώρους και ενίοτε με φαρμακευτική αγωγή.
Η σημασία της ηλιοφάνειας
Ας μην ξεχνάμε και την αλλαγή της ώρας που συμβαίνει στα μέσα του φθινοπώρου και μας οδηγεί στο να ζούμε περισσότερο σκοτεινές ημέρες, γεγονός που μας επηρεάζει αρνητικά, ειδικά όταν ανήκουμε σε όσους δυσκολεύονται με τις αλλαγές των εποχών και της ηλιοφάνειας. Επιπλέον, η μικρότερη έκθεση στον ήλιο μπορεί επίσης να μειώσει τα επίπεδα της βιταμίνης D, κύρια πηγή της οποίας είναι το ηλιακό φως. Η επαρκής πρόσληψη βιταμίνης D αποτελεί κλειδί για πολλές βασικές σωματικές διεργασίες και η ανεπάρκειά της έχει συνδεθεί και με την κατάθλιψη. Όλα τα παραπάνω γίνονται ακόμα χειρότερα στις βόρειες χώρες, όπου το φαινόμενο είναι πιο έντονο. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο κατάθλιψης και μπορεί επίσης να μεταβάλει τους κιρκάδιους ρυθμούς, πράγμα που σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι αισθάνονται πιο κουρασμένοι και λιγότερο αισιόδοξοι κατά τους χειμερινούς μήνες, χωρίς να έχουν απαραίτητα κατάθλιψη. Επιπλέον, σε ορισμένους η έλλειψη επαρκούς φωτός μπορεί να αυξήσει το αίσθημα της πείνας, κάτι που ερμηνεύει ως ένα βαθμό την τάση πολλών να παίρνουν κιλά το χειμώνα.
Πώς θα διαχειριστούμε το στρες καθώς μπαίνουμε στο φθινόπωρο
Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν χρειάζεται –και δεν είναι δυνατόν– να τα διαχειριστούμε, να τα κανονίσουμε και να τα ελέγξουμε όλα. Ίσως θα μας βοηθούσε να γράψουμε έναν κατάλογο με τις προτεραιότητές μας για την εποχή, ώστε να μπορέσουμε να παραμείνουμε κύριοι της κατάστασης, χωρίς να πιεζόμαστε παλεύοντας να φέρουμε εις πέρας τα πάντα. Είναι επίσης σημαντικό να επιδιώκουμε την έκθεσή μας στο φυσικό φως, περνώντας χρόνο έξω καθημερινά. Τέλος, δεν αμελούμε την υγεία και τη φυσική μας κατάσταση, φροντίζοντας να ασκούμαστε τουλάχιστον τριάντα λεπτά καθημερινά, πέντε μέρες την εβδομάδα, να κάνουμε ισορροπημένες διατροφικές επιλογές και να απολαμβάνουμε επαρκή ποιοτικό ύπνο. Εννοείται φυσικά ότι ομοίως φροντίζουμε και την ψυχική μας υγεία και, αν νιώσουμε να μας καταβάλουν δυσάρεστα συναισθήματα και μελαγχολία, ζητάμε τη βοήθεια ενός ειδικού.
Σεπτέμβρης: Ας δούμε το φθινόπωρο αλλιώς
Αντί για μια μελαγχολική αγχωτική περίοδο, το φθινόπωρο θα μπορούσε να συμβολίζει μια αρχή. Μια νέα αρχή και μαζί με αυτή μια χρυσή ευκαιρία για να βάλουμε σε τάξη όλα όσα σκεφτήκαμε και ονειρευτήκαμε το καλοκαίρι και να φτιάξουμε ένα σχέδιο δράσης ώστε να τα πετύχουμε.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρα Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγο με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική
