Καθώς οι υψηλές θερμοκρασίες γίνονται καθημερινές, με τις αφόρητα ζεστές περιόδους μάλιστα, τους λεγόμενους καύσωνες, να ξεκινούν όλο και νωρίτερα –ακόμα και από τα τέλη της άνοιξης–, να γίνονται πιο συχνές και να διαρκούν μεγαλύτερο διάστημα, η ανάγκη να προστατευτούμε από αυτές τις ακραίες καιρικές συνθήκες γίνεται όλο και πιο επιτακτική. Η αλήθεια είναι ότι όταν κάποιος είναι συνηθισμένος στις υψηλές θερμοκρασίες και εκτίθεται σε αυτές σταδιακά, συνηθίζοντάς τες σιγά σιγά, τα πράγματα είναι ευκολότερα. Σε κάθε περίπτωση, ο καύσωνας θέτει σε κίνδυνο κυρίως τους ηλικιωμένους, τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν καρδιαγγειακά και άλλα προβλήματα υγείας, αλλά και τα μωρά και τα μικρά παιδιά.
Όμως, όταν οι θερμοκρασίες είναι ακραίες και διαρκούν πολύ χωρίς διαλείμματα δροσιάς, ούτε κατά τη διάρκεια της νύχτας, ειδικά στην πόλη, όπως συμβαίνει όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της εκτεταμένης χρήσης κλιματιστικών, όλοι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να παίρνουμε μέτρα προφύλαξης, ιδίως όταν είμαστε εκτεθειμένοι στον καυτό ήλιο.
Πώς αντιδρά ο οργανισμός μας στη ζέστη
Συνήθως οι άνθρωποι εκδηλώνουμε προβλήματα που σχετίζονται με τη ζέστη κατά τις πρώτες ημέρες του καύσωνα (όταν επικρατούν θερμοκρασίες άνω των 42 βαθμών Κελσίου κατά μέσο όρο), αλλά και όταν υπάρχει αυξημένη υγρασία, ακόμα κι αν οι θερμοκρασίες δεν είναι τόσο υψηλές (π.χ., 32 βαθμοί Κελσίου με υγρασία πάνω από 60%). Σε γενικές γραμμές, όσο περνούν οι ημέρες, ο οργανισμός συνηθίζει τη ζέστη. Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι χρειάζονται μία με δύο εβδομάδες παραμονής σε περιβάλλον όπου επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες ώστε να προσαρμοστεί ο οργανισμός σε αυτές τις συνθήκες.
Αυτό που συμβαίνει είναι κυρίως ότι ξεκινάμε να ιδρώνουμε σε πιο χαμηλές θερμοκρασίες και έτσι προστατευόμαστε από τα προβλήματα που επιφέρει η παρατεταμένη έκθεση στη ζέστη. Όταν οι θερμοκρασίες είναι πολύ υψηλές, ο οργανισμός μας, εκτός από τον ιδρώτα, όπου η θερμότητα αποβάλλεται με την εξάτμιση, αντιδρά επίσης προκαλώντας αγγειοδιαστολή ώστε τα αγγεία που βρίσκονται κοντά στο δέρμα να αποβάλουν τη θερμότητα στο περιβάλλον. Επιπλέον, η λειτουργία της καρδιάς αυξάνει τη συχνότητά της για να διατηρήσει σταθερή την παροχή αίματος στα όργανα, ενώ αυξάνονται επίσης η συχνότητα και το βάθος της αναπνοής για την αποβολή του θερμού αέρα.
Καύσωνας: Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
Ο ζεστός καιρός μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού επεισοδίου, πνευμονικών προβλημάτων και άλλων ασθενειών. Οι ηλικιωμένοι, τα μωρά και τα μικρά παιδιά έχουν περισσότερες πιθανότητες να αισθανθούν έντονη δυσφορία λόγω του ζεστού καιρού επειδή το σώμα τους είναι λιγότερο ικανό να ρυθμίσει τη θερμοκρασία. Επίσης, άτομα με υποκείμενες ιατρικές παθήσεις (π.χ., καρδιαγγειακές, νευρολογικές, ψυχιατρικές κ.ά.), αλκοολικοί, αλλά και άνθρωποι που παίρνουν συγκεκριμένα φάρμακα (π.χ., αντιψυχωσικά, διουρητικά κ.ά.) μπορεί επίσης να είναι ευάλωτοι στις επιπτώσεις του ζεστού καιρού, γι’ αυτό και θα πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό τους σχετικά με το αν θα χρειαστεί να τροποποιήσουν την αγωγή τους ή να λάβουν ειδικά μέτρα στη διάρκεια του καύσωνα.
Καύσωνας: Ποια συμπτώματα θα πρέπει να μας θορυβήσουν
Από την έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να νιώσουμε αδυναμία, αίσθημα έντονης ζέστης στο σώμα, εξάντληση, κράμπες, ζαλάδες, ακόμα και να πάθουμε θερμοπληξία, μια απειλητική για τη ζωή κλινική κατάσταση. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να αποφεύγουμε την παραμονή στη ζέστη και βέβαια να αναζητήσουμε άμεσα καταφύγιο σε δροσερό και σκιερό μέρος αν νιώσουμε με οποιονδήποτε τρόπο άσχημα. Σε γιατρό θα πρέπει να απευθυνθούμε αν αισθανθούμε θωρακική δυσφορία που επεκτείνεται στην κάτω γνάθο και ενδεχομένως αντανακλά στην πλάτη ή στο χέρι, δύσπνοια, αδυναμία και καταβολή δυνάμεων, ελαττωμένο επίπεδο συνείδησης και σύγχυση, αίσθημα παλμών (ταχυκαρδία), πονοκέφαλο, ζάλη και συμπτώματα θερμοπληξίας.
Καύσωνας: Πώς εκδηλώνεται η θερμοπληξία
Τα πρόδρομα συμπτώματά της είναι η δίψα, η αδυναμία, η ζάλη, ο ίλιγγος, ο πονοκέφαλος και η ναυτία. Στη συνέχεια, κάποιος που έχει πάθει θερμοπληξία η οποία δεν αντιμετωπίστηκε άμεσα θα παρουσιάσει απώλεια των αισθήσεων, σύγχυση, σπασμούς και λήθαργο και στο τέλος θα πέσει σε κώμα.
Τι πρέπει να κάνουμε αν έχουμε συμπτώματα θερμικής εξάντλησης
Αν αρχίσουμε να εμφανίζουμε συμπτώματα θερμοπληξίας είναι σημαντικό να:
- Μετακινηθούμε άμεσα σε ένα πιο δροσερό μέρος, όπως ένα δωμάτιο με κλιματισμό ή κάπου στη σκιά.
- Βγάλουμε όλα τα περιττά ρούχα, π.χ. κάλτσες.
- Πιούμε δροσερό νερό ή χυμό ή να φάμε κρύα και πλούσια σε νερό τρόφιμα, όπως φρούτα ή κάποια γρανίτα.
- Κάνουμε ντους ή, αν αυτό δεν είναι εφικτό, να βάλουμε βρεγμένα δροσερά πανιά στο σώμα μας, κυρίως κάτω από τις μασχάλες και στο λαιμό, και να βρέξουμε τα μαλλιά και το πρόσωπό μας.
- Μέσα στην επόμενη μισή ώρα θα πρέπει σιγά σιγά να αρχίσουμε να δροσιζόμαστε και να νιώθουμε καλύτερα.
Καύσωνας: Για να προστατευτούμε από τον ήλιο και τη ζέστη, είναι σημαντικό να:
*Προσαρμόσουμε και τη διατροφή μας όταν ο καιρός είναι πολύ ζεστός ώστε να μην επιβαρύνεται ο οργανισμός μας ακόμα περισσότερο από τα λιπαρά και βαριά τρόφιμα. Αντίθετα, είναι σκόπιμο να τρώμε πολλά φρούτα, λαχανικά και σαλάτες και να πίνουμε πολλούς χυμούς και νερό. Επίσης, αν ιδρώνουμε πολύ, είναι καλό να προσθέτουμε επιπλέον αλάτι στη διατροφή μας για να εξισορροπηθεί η απώλεια ηλεκτρολυτών.
*Φοράμε καπέλο, αντηλιακό, γυαλιά ηλίου και ανοιχτόχρωμα, ελαφριά και κατά προτίμηση φτιαγμένα από φυσικά υλικά ρούχα (βαμβακερά, λινά κ.λπ.) και να έχουμε πάντα μαζί μας νερό.
*Μην κάνουμε βαριά σωματική εργασία και υπερβολική άθληση, ιδιαίτερα σε χώρους με υψηλή θερμοκρασία ή υγρασία.
*Αποφεύγουμε τα πολύωρα ταξίδια με αστικά μέσα συγκοινωνίας κατά τη διάρκεια της υψηλής ζέστης.
*Περιορίζουμε την κατανάλωση αλκοόλ και ποτών με πολλή καφεΐνη.
*Κάνουμε αρκετά ντους με χλιαρό νερό στη διάρκεια της ημέρας.
* Τροποποιούμε την αγωγή μας (π.χ., για την υπέρταση ή την καρδιακή ανεπάρκεια), αν έτσι μας συστήσει ο γιατρός μας.
*Παραμένουμε σε δροσερά και σκιερά μέρη όσο το δυνατόν περισσότερο και να βγαίνουμε έξω μόνο όταν είναι απαραίτητο και κατά προτίμηση νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα και το βράδυ.
Τα µωρά κάτω από 6 µηνών δεν πρέπει να εκτίθενται σε υψηλές θερµοκρασίες. Αλλά και τα νήπια και τα µικρά παιδιά, όταν επικρατούν συνθήκες ακραίας ζέστης, καλό είναι να µη βρίσκονται έξω µεταξύ 11:00 και 16:00.
Ευχαριστούμε τον Μανώλη Καλλιέρη, καρδιολόγο, διευθυντή Καρδιολογικής Κλινικής Metropolitan, μέλος του Κολλεγίου Καρδιολόγων των ΗΠΑ, για τη συνεργασία.
