Όλοι έχουμε συναντήσει αυτό το άτομο – εκείνον που δεν μπορεί να σταματήσει να μιλάει για τον εαυτό του, που πιστεύει ότι είναι ανώτερος από όλους τους άλλους και που φαίνεται να λαχταρά και να επιδιώκει τον συνεχή θαυμασμό. Αυτά πρόκειται για κλασικά σημάδια ναρκισσισμού, ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας που έχει λάβει μεγάλη προσοχή τα τελευταία χρόνια. Πώς αλλάζει όμως ο ναρκισσισμός καθώς μεγαλώνουμε; Μία νέα επιστημονική μελέτη δίνει ενδιαφέρουσες απαντήσεις, υποστηρίζοντας ότι αυτά τα άτομα μπορεί να γίνουν λίγο πιο υποφερτά καθώς μεγαλώνουν.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βέρνης και το Πανεπιστήμιο του Münster πραγματοποίησαν μια ολοκληρωμένη ανασκόπηση της υπάρχουσας έρευνας για τον ναρκισσισμό, αναλύοντας δεδομένα από περισσότερους από 37.000 συμμετέχοντες σε 51 διαφορετικές μελέτες. Τα ευρήματά τους, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Psychological Bulletin, δίνουν μια συναρπαστική εικόνα του πώς εξελίσσονται τα ναρκισσιστικά στοιχεία από την παιδική ηλικία μέχρι τα γηρατειά.
Μειώνεται ο ναρκισσισμός όσο μεγαλώνουμε;
Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, οι ερευνητές προτείνουν ότι ο ναρκισσισμός δεν είναι σε άνοδο και ότι τείνει να μειώνεται καθώς μεγαλώνουμε. Αυτή η πτώση ξεκινά ήδη από την ηλικία των οκτώ και συνεχίζεται μέχρι τα 70 μας. Ωστόσο, οι αλλαγές είναι σχετικά μέτριες, πράγμα που σημαίνει ότι ενώ οι άνθρωποι γενικά γίνονται λιγότερο ναρκισσιστές με την πάροδο του χρόνου, η αλλαγή δεν είναι σημαντική.
Οι ερευνητές εξέτασαν τρεις διαφορετικούς τύπους ναρκισσισμού:
- Τον ναρκισσισμό που χαρακτηρίζεται από αισθήματα μεγαλοπρέπειας, ανωτερότητας και έντονη ανάγκη για θαυμασμό.
- Τον ναρκισσισμό που περιλαμβάνει αλαζονεία, σκληρότητα και χαμηλή ενσυναίσθηση.
- Τον ναρκισσισμό που χαρακτηρίζεται από συναισθηματική αστάθεια και υπερευαισθησία.
Και οι τρεις τύποι παρουσίασαν πτωτική τάση με την ηλικία αλλά σε διαφορετικό βαθμό. Ο ναρκισσισμός που χαρακτηρίζεται από αισθήματα μεγαλοπρέπειας παρουσίασε τη μικρότερη μείωση ενώ εκείνος που χαρακτηρίζεται από αλαζονεία ή συναισθηματική αστάθεια παρουσίασαν πιο ουσιαστικές μειώσεις. Αυτό υποδηλώνει ότι ενώ οι άνθρωποι μπορεί να γίνονται ελαφρώς λιγότερο εγωκεντρικοί και να αποζητούν λιγότερο την προσοχή των άλλων καθώς μεγαλώνουν, οι πιο προβληματικές πτυχές του ναρκισσισμού φαίνεται να αμβλύνονται πιο αισθητά.
Που οφείλεται η πτωτική τάση;
Οι ερευνητές πίσω από την μελέτη προτείνουν διάφορες υποθέσεις. Καθώς μεγαλώνουμε, τείνουμε να επενδύουμε περισσότερο σε κοινωνικούς ρόλους και σχέσεις, κάτι που μπορεί φυσικά να περιορίσει τις ναρκισσιστικές τάσεις. Συγκεντρώνουμε επίσης εμπειρίες που μπορεί να μετριάσουν τις μη ρεαλιστικές απόψεις για τον εαυτό μας.
Αυτό που παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον είναι ότι οι πτωτικές τάσεις φάνηκαν να ισχύουν ανεξάρτητα από το φύλο και την γενιά. Ένα άλλο βασικό εύρημα σχετίζεται με τη σταθερότητα των ναρκισσιστικών χαρακτηριστικών με την πάροδο του χρόνου. Ενώ τα επίπεδα ναρκισσισμού τείνουν να μειώνονται με την ηλικία, η κατάταξη ενός ατόμου σε σύγκριση με τους συνομηλίκους του παραμένει σχετικά σταθερή.
«Οι άνθρωποι που ήταν πιο ναρκισσιστές από το μέσο όρο ως παιδιά παρέμειναν πιο ναρκισσιστές από τον μέσο όρο ως ενήλικες», εξηγεί ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Δρ, Ulrich Orth από το Πανεπιστήμιο της Βέρνης. Αυτή η σταθερότητα παρατηρήθηκε ακόμη και σε πολύ μεγάλες περιόδους, υποδηλώνοντας ότι ο ναρκισσισμός είναι ένα βαθιά ριζωμένο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας.
