Η μοναξιά ορίζεται ως «ένα οδυνηρό συναίσθημα που συνοδεύει την αντίληψη ότι οι ανάγκες μας δεν καλύπτονται από την ποσότητα και κυρίως από την ποιότητα των κοινωνικών μας συνδέσεων». Δεδομένων των προβλημάτων που το συναίσθημα αυτό προκαλεί, οι ερευνητές ψάχνουν τις πιθανές αιτίες και επακολούθως, τρόπους αντιμετώπισης.
Η μέχρι σήμερα έρευνα έχει συνδέσει τη μοναξιά με διάφορες μεταβλητές, όπως η ιδιοσυγκρασία, η προσωπικότητα, η οικογενειακή κατάσταση, το επίπεδο εκπαίδευσης, η σωματική υγεία και η κοινωνική υποστήριξη. Μεταξύ αυτών των μεταβλητών, ο ρόλος της απόκλισης από τους κοινωνικούς κανόνες- η παραβίαση δηλαδή των άγραφων κανόνων σχετικά με το τι συνήθως γίνεται ή τι πρέπει να γίνεται- είχε ελάχιστα διερευνηθεί. Μια νέα έρευνα όμως από το πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης πραγματοποιήθηκε με σκοπό να καλύψει αυτό το κενό.
Μοναξιά και κοινωνικές νόρμες
Οι συγγραφείς της μελέτης υποστηρίζουν ότι η μοναξιά «μπορεί να εμφανιστεί εάν τα προσωπικά ή σχεσιακά χαρακτηριστικά δεν ταιριάζουν με ένα κοινωνικό περιβάλλον». Τέτοιες αποκλίσεις από τους κοινωνικούς κανόνες αυξάνουν τον κίνδυνο να νιώθουμε μοναξιά τόσο μέσω ενδοπροσωπικών (π.χ. αισθήματα αποξένωσης) όσο και μέσω διαπροσωπικών (π.χ. κοινωνική απόρριψη) οδών επιρροής.
Η μοναξιά είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Ταυτόχρονα, τα ατομικά χαρακτηριστικά που προδιαθέτουν κάποιο άτομο να την αισθανθεί διαφέρουν μεταξύ των πολιτισμών καθώς τα πολιτισμικά πρότυπα κι αυτά με τη σειρά τους διαφέρουν. Τα ευρήματα της εν λόγω έρευνας ρίχνουν φως στις ατομικές διαφορές ως προς το αίσθημα μοναξιάς σε μια δεδομένη κουλτούρα καθώς και στις διαπολιτισμικές παραλλαγές στους παράγοντες κινδύνου.
Για παράδειγμα, το να μην είναι ένα άτομο σε σχέση σε μεγαλύτερη ηλικία σε μια κοινωνία όπου το να είναι κανείς με σύντροφο θεωρείται «το φυσιολογικό», αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τη μοναξιά. Ή η ανεπαρκής οικογενειακή επαφή θα επιφέρει τη μοναξιά πιο έντονα σε κουλτούρες όπου οι οικογενειακοί δεσμοί βρίσκονται ψηλά. Ομοίως, η έρευνα διαπίστωσε ότι το χαρακτηριστικό της ντροπαλότητας αποτελεί δείκτη πρόβλεψης της μοναξιάς στα παιδιά της Βραζιλίας και της Ιταλίας παρά στα παιδιά της Κίνας, δεδομένου ότι το να είσαι ντροπαλός δεν αποτελεί «απόκλιση από τον κανόνα» στην Κίνα.
Με άλλα λόγια, η μοναξιά αυξάνεται καθώς τα άτομα αποκλίνουν από τις εκάστοτε πολιτιστικές προσδοκίες.
Καθώς οι κανόνες αλλάζουν, οι συσχετίσεις της μοναξιάς μεταβάλλονται
Εάν μια συγκεκριμένη πολιτιστική νόρμα αλλάξει, θα αλλάξει και η έννοια της απόκλισης από αυτήν. Επομένως, καθώς τα χρόνια περνούν και τα κοινωνικά πλαίσια μεταβάλλονται, ένα άτομο που κάποτε θα ήταν πιο πιθανό να αισθανθεί μοναξιά, τώρα ή στο μέλλον μπορεί να μην τη νιώσει ή το αντίστροφο.
Πού μας βοηθά αυτή η γνώση;
Σε κλινικό επίπεδο, οι παράγοντες κινδύνου για τη μοναξιά θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη με βάση τις πολιτιστικές διαφορές των ατόμων. Σε ποιους τομείς της ζωής η συμπεριφορά του ατόμου δεν ταιριάζει με τους σχετικούς κοινωνικούς κανόνες; Τι μπορεί να γίνει γι’ αυτό; Να αλλάξει το άτομο έτσι ώστε να προσαρμοστεί ή ο κανόνας που είναι περιοριστικός;
Στην τελευταία ερώτηση η απάντηση πιθανότατα είναι «εξαρτάται».
