Είναι η μοίρα μας γραμμένη στο DNA μας; Οι διαφορές στα ευρήματα παλαιότερων ερευνών μεταξύ των πανομοιότυπων διδύμων χαρακτηρίστηκαν αρχικά από τους επιστήμονες ως «μυστήριο». Παρά το γεγονός ότι έχουν το ίδιο DNA, ορισμένα χαρακτηριστικά τους διαφέρουν μεγαλώνοντας, τόσο όσον αφορά στη φυσική όσο και την ψυχολογική τους «σύνθεση». Το μυστήριο αυτό διαλεύκανε στην πορεία μια μελέτη ορόσημο.
Σύμφωνα με την εν λόγω μελέτη, τα νεαρά πανομοιότυπα δίδυμα, εκτός από το ότι έχουν τα ίδια γονίδια, έχουν και παρόμοια πρότυπα ως προς την δραστηριότητά τους. Αντίθετα, καθώς τα χρόνια περνούν, η δραστηριότητα των γονιδίων τους αλλάζει παρουσιάζοντας αυξομειώσεις. Πιο απλά, τα δίδυμα εξακολουθούν να έχουν τα ίδια γονίδια, αλλά αυτά δεν ενεργοποιούνται με τον ίδιο τρόπο. Είναι σαν δύο πανομοιότυπα σπίτια αλλά με διακόπτες dimmer που έχουν ρυθμιστεί σε διαφορετικά επίπεδα σε κάθε δωμάτιο.
Αυτή η διαφοροποίηση στη γονιδιακή δραστηριότητα μπορεί λοιπόν να οδηγήσει σε σωματικές και ψυχολογικές διαφορές.
Συνοπτικά, το μυστήριο λύθηκε με μια μόνο λέξη: «επιγενετική». Πρόκειται για την επιστήμη που μελετά το πώς τα γονίδιά μας ανταποκρίνονται στο περιβάλλον μας σε όλη την διάρκεια της ζωής μας. Η επιγενετική ρύθμιση εξηγεί γιατί κάθε άτομο είναι διαφορετικό, ακόμα και σε περιπτώσεις που έχουμε ίδιο γενετικό υλικό.
Πώς γινόμαστε αυτό που είμαστε
Είναι πλέον γνωστό ότι σχεδόν οτιδήποτε μπορεί να αλλάξει τη δραστηριότητα των γονιδίων: από τη διατροφή και τη σωματική μας δραστηριότητα μέχρι τη ρύπανση του περιβάλλοντος. Ακόμα και οι εμπειρίες μπορούν να την επηρεάσουν.
Τα παιδιά για παράδειγμα που υποφέρουν από κάποιο τραύμα πιθανότατα θα βιώσουν επιγενετικές αλλαγές στα γονίδια που ρυθμίζουν τις αντιδράσεις στο στρες, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει γιατί κινδυνεύουν να μεγαλώσουν με προβλήματα υγείας και συμπεριφοράς, εξηγούν οι επιστήμονες.
Τελικά, η φύση ή η ανατροφή μας κάνουν αυτό που είμαστε; Τι μετρά περισσότερο; Μάλλον πρόκειται για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, κατά τους ειδικούς, οι οποίοι παρομοιάζουν τα γονίδια σαν τα πλήκτρα του πιάνου και το περιβάλλον σαν τη μελωδία που παίζουμε σε αυτό.
Σύμφωνα με τις ανακαλύψεις στον τομέα της επιγενετικής, ο κάθε ένας από εμάς δεν είναι μια στατική οντότητα, αλλά ένα… έργο σε εξέλιξη που επηρεάζεται από εξωτερικές δυνάμεις. Και υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν αναδομώντας το περιβάλλον τους. Ο εγκέφαλος για παράδειγμα φαίνεται να αναδομείται σε επιγενετικό επίπεδο όταν μαθαίνουμε νέα πράγματα ή αφοσιωνόμαστε σε κάτι. Η ενσυνειδητότητα και ο διαλογισμός μπορούν επίσης να αλλάξουν το επιγενετικό τοπίο.
Βιώνουμε μόνο μία από τις πολλές εκδοχές του εαυτού μας;
Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από τα γονίδιά μας, είμαστε όμως σε θέση να τα επηρεάσουμε. Ένα άλλο παράδειγμα που απεικονίζει, κατά τους επιστήμονες, τη στενή σχέση μεταξύ γονιδίων και περιβάλλοντος είναι το ύψος. Ένα άτομο μπορεί να γεννηθεί με γενετική δυνατότητα να είναι ψηλό, αλλά αυτό το ύψος είναι λιγότερο πιθανό να πραγματοποιηθεί εάν το άτομο υποφέρει από υποσιτισμό. Επιστρέφοντας στη μεταφορά του πιάνου, αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι ενώ δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα γονίδιά μας, είμαστε σε θέση να τροποποιήσουμε τη μελωδία επηρεάζοντας την επιγενετική.
Για να αξιοποιήσουμε τη δύναμη της επιγενετικής μπορούμε να κάνουμε αλλαγές, δηλώνουν οι επιστήμονες. Οι επιλογές ενός υγιεινού τρόπου ζωής εμπλέκουν επιγενετικούς παράγοντες για τη ρύθμιση των γονιδιακών δραστηριοτήτων που ευνοούν την ευημερία.
Η σωστή διατροφή, η άσκηση, ο ύπνος, η μείωση του στρες και η αποφυγή τοξικών ουσιών προκαλούν θετικές αλλαγές στη διάθεση, την προοπτική και την προσωπικότητα. Τα οφέλη για την υγεία που απολαμβάνουν εκείνοι που εκδηλώνουν συμπόνια και αναπτύσσουν ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς πιθανότατα προκαλούνται μέσω επιγενετικών αλλαγών στη γονιδιακή δραστηριότητα που ρυθμίζουν τις αντιδράσεις στο στρες και την ανοσία.
Οι σκέψεις μας μπορούν τελικά να γίνουν μια δύναμη που επηρεάζει τη δραστηριότητα των γονιδίων; Η επιστήμη λέει ναι.
