Τρώτε πάντα γιατί πραγματικά πεινάτε και γουργουρίζει το στομάχι σας ή συμβαίνει κάτι άλλο που δεν αντιλαμβάνεστε και έχει να κάνει με την ψυχολογία σας; Κάθεστε στο τραπέζι και τρώτε με την οικογένειά σας και με παρέα ή μόνοι σας, μπροστά στην τηλεόραση και κάποιες φορές κρυφά από τους άλλους; Τα ερωτηματικά είναι πολλά, αλλά υπάρχουν εξηγήσεις και σήμερα με αυτό το άρθρο θα αναλύσουμε όλες τις σκέψεις, τα κίνητρα, τα συναισθήματα και τις πράξεις που οδηγούν στην υπερφαγία.
Κανένας δεν επιθυμεί να είναι υπέρβαρος αλλά ζούμε σε μια εποχή υπερκαταναλωτισμού, που βομβαρδιζόμαστε καθημερινά με προκλήσεις και πειρασμούς για comfort food από τη μία, και παράλληλα από την άλλη γίνονται συνεχώς διαφημιστικές καμπάνιες για ινστιτούτα αδυνατίσματος, γρήγορες δίαιτες, παθητική γυμναστική, θαυματουργά χάπια, ροφήματα, λιποαναρροφήσεις σε πλαστικούς χειρούργους που υπόσχονται θαύματα με γρήγορα και εύκολα αποτελέσματα για τη μείωση του λίπους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο καταναλωτής να αποπροσανατολίζεται και να έχει μια εσωτερική σύγκρουση μεταξύ του θέλω και του πρέπει. Η σκέψη λοιπόν πίσω από όλα αυτά είναι ότι ενώ θέλω να απολαμβάνω και να καταναλώνω μεγάλες ποσότητες φαγητού, παράλληλα πρέπει για να είμαι αρεστός να έχω καλλίγραμμο σώμα σύμφωνα με τα κοινωνικά πρότυπα, χωρίς σκληρή προσπάθεια, εύκολα και απλά. Χωρίς κόπο.
Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα σύμφωνα με τα τελευταία ερευνητικά δεδομένα, πάνω από τους μισούς Έλληνες είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι και η Ελλάδα είναι στην πρώτη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην παιδική παχυσαρκία. Η καθιστική ζωή δεν βοηθάει σε αυτό ενώ παλαιότερα οι άνθρωποι κουράζονταν πιο πολύ γιατί είχαν περισσότερες χειρωνακτικές εργασίες. Το φυσιολογικό βάρος ενός ανθρώπου είναι κάτι που καθορίζεται από τα γονίδιά του δηλαδή την κληρονομικότητα, τον μεταβολισμό του, τη σωματική δραστηριότητα αλλά και την ψυχολογία του.
Ο οργανισμός καταπονείται από αυστηρές υποθερμιδικές δίαιτες και αντιδράει, με αποτέλεσμα να ξεσπά σε βουλιμικές κρίσεις που γίνονται ειδικά κατά τη διάρκεια της νύχτας που είναι σκοτεινά και όλοι κοιμούνται (ακόμη και ο ίδιος ο συνειδητός εαυτός). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο οργανισμός να αντέχει ένα διάστημα στέρησης που του επιβάλλει μια αυστηρή δίαιτα, αλλά εξαντλείται, στρεσάρεται και είτε διακόπτει τη δίαιτα ή αντιδράει στο τέλος αυτής, παίρνοντας πίσω ξανά όλα τα κιλά και ίσως και περισσότερα.
Γι’ αυτό τον λόγο είναι σημαντικό να μιλάμε για σωστή διατροφή και όχι για δίαιτα, καθώς οι περισσότερες προσπάθειες για δίαιτα είναι καταδικασμένες σε αποτυχία, ενώ η γνώση και η εκπαίδευση στην υγιεινή λήψη τροφής, έχει αποδειχτεί ότι φέρνει καλύτερα αποτελέσματα.
Τι ωθεί τον άνθρωπο στην υπερβολική κατανάλωση τροφής;
Πολλές οι αιτίες, ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και ο ψυχολογικός παράγοντας παίζει μεγάλο ρόλο, παρακάτω θα αναφερθούμε σε μερικούς από αυτούς:
- Το αίσθημα του θηλασμού και της αγάπης. Οι περισσότεροι άνθρωποι που καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες τροφής, λειτουργούν ασυνείδητα σε μια προσπάθεια να ξαναβιώσουν την αρχική ευδαιμονία και ασφάλεια του θηλασμού (το γνωστό στοματικό στάδιο σύμφωνα με τον Freud), είτε γιατί νιώθουν παραμελημένοι και έχουν την αίσθηση ότι φροντίζουν τον εαυτό τους όπως έκανε η μαμά τους ή για να νιώσουν καλύτερα και να αποβάλουν το άγχος και το στρες, καθώς κάθε φορά που τρώμε ο εγκέφαλος εκκρίνει ενδορφίνες που είναι τα εγγενή ηρεμιστικά του οργανισμού. Συναισθηματικοί ασυνείδητοι παράγοντες λοιπόν όπως το υπερβολικό άγχος, η στεναχώρια και η μοναξιά είναι τόσο δυνατοί που υπερισχύουν της συνειδητής θέλησης, της δύναμης και της προσπάθειας για αλλαγή των συνηθειών.
- Ο ψυχικός πόνος. Η ασθένεια, η απώλεια ή ο αποχωρισμός ενός αγαπημένου ανθρώπου, η ανησυχία και η κατάθλιψη, η απογοήτευση κάθε είδους, η απόρριψη, ο θυμός και η οργή, οι φοβίες, η αδικία και η κακοποίηση χωρίς το άτομο να μπορεί να πάρει ανατροφοδότηση και ανακούφιση, οδηγούν στην υπερβολική κατανάλωση τροφής για να καλυφθεί το κενό που αισθάνονται. Το αίσθημα κορεσμού απαλύνει παροδικά τον πόνο του κενού, δίνοντας μια αίσθηση ηρεμίας.
- Αυτοκαταστροφικές τάσεις. Υπάρχουν πολλές εσωτερικευμένες ασυνείδητες διαδικασίες που οδηγούν στην υπερκατανάλωση τροφής λειτουργώντας τιμωρητικά προς τον εαυτό. Κάποιες από αυτές είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η απαισιοδοξία και η απόγνωση, η κακή εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, η βαρεμάρα, οι ενοχές και οι τύψεις ή ακόμη και για να τραβήξουμε την προσοχή των άλλων με αρνητικό τρόπο.
Όλα αυτά τα σοβαρά θέματα έχουν ως αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που ο άνθρωπος δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει και εγκλωβίζεται μέσα σε αυτό με αρνητικά συναισθήματα, χωρίς να μπορεί να πάρει ικανοποίηση από πουθενά, καταφεύγοντας στην υπερβολική λήψη τροφής.
Επειδή ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και τα προβλήματα δεν είναι ίδια για όλους, είναι απαραίτητο να υπάρξει ένας εσωτερικός διάλογος με τον εαυτό για να μπορέσει ο άνθρωπος να κατανοήσει και να αποδεχτεί την ευάλωτη πλευρά του. Χρειάζεται να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του, να συμφιλιωθεί και να αναγνωρίσει τις αδυναμίες του για να μπορέσει με σεβασμό και αγάπη προς τον εαυτό του να τροποποιήσει αυτά που τον δυσκολεύουν και τον δυσαρεστούν.
Η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία ως μέσον διερεύνησης του υποσυνείδητου, βοηθάει το άτομο να ανακαλύψει τις πτυχές του εαυτού του που λειτουργούν ως σαμποτέρ και τον εμποδίζουν να αλλάξει τον τρόπο ζωής του και να ζήσει ισορροπημένα συμφιλιωμένος με τον εαυτό του, με ψυχική γαλήνη και όχι σε έναν αλλεπάλληλο πόλεμο τιμωρίας και εσωτερικής σύγκρουσης.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την Σάντρα Τσιλιγγερίδου,
Ψυχοθεραπεύτρια,
Αναλύτρια Ομάδας,
Θεραπεύτρια Ζευγους & Οικογένειας και
Τακτικό Μέλος της Ε.Ε.Α.Ο.&Ο.Ψ.
