Όλοι χρειαζόμαστε μια καθησυχαστική αγκαλιά όταν νιώθουμε μοναξιά, ένα χέρι βοηθείας ή κάποιον να μιλήσουμε μετά από μια κουραστική ημέρα.

Κι αυτό γιατί ως άνθρωποι έχουμε προσαρμοστεί ώστε να νιώθουμε πιο ασφαλείς και προστατευμένοι όταν νιώθουμε ότι δεν είμαστε μόνοι.

«Σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, έπρεπε να βασιζόμαστε σε άλλους για την επιβίωσή μας, είτε πρόκειται για την προστασία από φυσικές απειλές είτε για την ανάγκη μας για μια αίσθηση κοινότητας», εξηγεί η Julianne Holt-Lunstad, PhD, καθηγήτρια ψυχολογίας και νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Brigham Young στο Provo της Γιούτα.

Διαβάστε επίσης: Εργασία: Γιατί είναι το καλύτερο μέρος για να κάνεις φίλους

Σύμφωνα με τον ορισμό της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας (APA), η μοναξιά είναι η δυσφορία ή η ανησυχία του να είναι ή να αντιλαμβάνεται κανείς ότι είναι μόνος. Είναι η συναισθηματική δυσφορία που νιώθουμε όταν η έμφυτη ανάγκη μας για οικειότητα και συντροφικότητα μένει ανεκπλήρωτη.

Και ενώ η παροδική μοναξιά είναι ένα συναίσθημα που όλοι πιθανώς θα συναντήσουμε κάποια στιγμή, όταν η μοναξιά είναι χρόνια ή σοβαρή, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις μπορεί να είναι πολύ επιζήμιες για την υγεία.

Η μοναξιά μπορεί να προκαλέσει επιθυμία για συντροφικότητα τόσο έντονη όσο η πείνα ή η δίψα

Οι έρευνες δείχνουν ότι η μοναξιά προκαλεί νευρικές αντιδράσεις στον εγκέφαλο παρόμοιες με τη δραστηριότητα που βλέπουν όταν οι άνθρωποι πεινούν και θέλουν φαγητό.

Ένα πεινασμένο άτομο που κοιτάζει το φαγητό και ένα απομονωμένο άτομο που αισθάνεται ενδείξεις μοναξιάς – μοιράζονταν την ίδια νευρωνική υπογραφή μεταξύ αυτών των δύο καταστάσεων, διαπιστώνει η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Neuroscience τον Ιανουάριο του 2021.

Άλλες μελέτες έχουν υποδείξει ότι όταν νιώθουμε μοναξιά και απόρριψη, φωτίζονται περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με συναισθήματα αβεβαιότητας, αναστοχασμού και στρες. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι αυτές οι ενδείξεις μας προειδοποιούν να επιστρέψουμε στην κοινωνική σύνδεση.

Μπορεί να μας κάνει πιο εχθρικούς και απαισιόδοξους

Το αίσθημα της μοναξιάς μπορεί να μας κάνει πιο πιθανό να επικεντρωθούμε στα αρνητικά μιας κατάστασης. Πρόκειται για μια αντίδραση «αυτοσυντήρησης», αναφέρουν οι Stephanie Cacioppo, PhD, επίκουρη καθηγήτρια ψυχιατρικής και συμπεριφορικής νευροεπιστήμης και διευθύντρια του Εργαστηρίου Brain Dynamics στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, και ο σύζυγός της, John Cacioppo, PhD, ο οποίος μελετούσε επί δεκαετίες την κοινωνική νευροεπιστήμη.

Επειδή οι μοναχικοί άνθρωποι συχνά δεν έχουν κανέναν να τους προσέχει, καταλήγουν να είναι υπερ-επιφυλακτικοί σε πιθανές απειλές. Αυτού του είδους η σκέψη μετατρέπεται σε φαύλο κύκλο, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Psychology and Aging τον Μάρτιο του 2020.

Τα στοιχεία αποκαλύτουν ότι οι μοναχικοί άνθρωποι τείνουν να αισθάνονται πιο συχνά πληγωμένοι από αγαπημένα πρόσωπα, να αποσύρονται από τις σχέσεις τους και ακόμη και να ενεργούν με «κυνική εχθρότητα». Αν και οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η εχθρότητα είναι ένας αμυντικός μηχανισμός που χρησιμοποιούν οι μοναχικοί άνθρωποι επειδή φοβούνται περαιτέρω απόρριψη, εξακολουθεί να έχει ως αποτέλεσμα να σπρώχνει τους ανθρώπους (και τη συντροφικότητα που αποζητούν) πιο μακριά.

Μπορεί να μας κάνει λιγότερο πιθανό να εμπιστευτούμε τους άλλους

Οι μοναχικοί άνθρωποι είναι πιο προσεκτικοί σε πιθανές απειλές γύρω τους, και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερα επίπεδα δυσπιστίας προς τους άλλους.

Οι σαρώσεις fMRI, στη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Advanced Science του Νοεμβρίου 2021, έδειξαν ότι οι μοναχικοί συμμετέχοντες είχαν λιγότερη δραστηριότητα και σε τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με το σχηματισμό εμπιστοσύνης.

Επιπλέον, δείγματα αίματος και σάλιου που μέτρησαν τα επίπεδα της ωκυτοκίνης (μιας ορμόνης που, μεταξύ άλλων λειτουργιών, παίζει ρόλο στο δέσιμο και την προσκόλληση στους άλλους) αποκάλυψαν ότι η διάθεση των μη μοναχικών συμμετεχόντων αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της μικρής συζήτησης, ενώ των μοναχικών συμμετεχόντων όχι. Οι μοναχικοί συμμετέχοντες ήταν πιο πιθανό να αναφέρουν ότι δεν εμπιστεύονταν τους ερευνητικούς βοηθούς και παρήγαγαν λιγότερη ωκυτοκίνη από την ομάδα ελέγχου.

Μπορεί να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για τη γνωστική λειτουργία του εγκεφάλου

Οι έρευνες έχουν επισημάνει αλλαγές στον εγκέφαλο όταν οι άνθρωποι παλεύουν με επίπεδα μοναξιάς άνω του μέσου όρου. Μια μελέτη στο New England Journal of Medicine το 2019 παρακολούθησε την πορεία της υγείας εννέα αποστολών που έζησαν απομονωμένα στην Ανταρκτική για 14 μήνες. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ένα τμήμα του εγκεφάλου των μελών του πληρώματος – η οδοντωτή έλικα – συρρικνώθηκε κατά περίπου 7%. Η οδοντωτή έλικα είναι υπεύθυνη για την τροφοδότηση του ιππόκαμπου με πληροφορίες που βοηθούν στη μάθηση και τη μνήμη.

Τα μέλη του πληρώματος είχαν ακόμη μειωμένα επίπεδα στο αίμα μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται BDNF, η οποία παίζει ρόλο στη ρύθμιση του στρες και στη μνήμη. Συνολικά, οι εξερευνητές είχαν χειρότερη επίδοση σε τεστ μνήμης και χωρικής επεξεργασίας.

Σε μια μελέτη περισσότερων από 11.000 ατόμων που δημοσιεύθηκε το 2019 στο Journals of Gerontology, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι όσοι ανέφεραν υψηλά επίπεδα κοινωνικής απομόνωσης είχαν πάνω από το μέσο όρο μείωση της γνωστικής λειτουργίας όταν επρόκειτο για τεστ ανάκλησης μνήμης.