Τα «καμπανάκια» άρχισαν να ηχούν από τον περασμένο Οκτώβριο, όταν σε μια φάρμα βιζόν στη Γαλικία στα βορειοδυτικά της Ισπανίας καταγράφηκε μια ραγδαία εξάπλωση της γρίπης των πτηνών.
Τα τελευταία δύο χρόνια, μια νέα παραλλαγή του H5N1 -ένα εξαιρετικά παθογόνο στέλεχος του ιού, γνωστό ως 2.3.4.4b- έχει εξαπλωθεί ευρέως σε πληθυσμούς άγριων και εκτρεφόμενων πτηνών, σε ολόκληρο τον κόσμο, προκαλώντας τη χειρότερη επιδημία της γρίπης των πτηνών.
Έχει επίσης προσβάλει τους τελευταίους μήνες και εβδομάδες διάφορα θηλαστικά, πέρα από τα βιζόν: από χοίρους, αρκούδες, αλεπούδες, ασβούς και ρακούν, μέχρι δελφίνια, φώκιες, ενυδρίδες και θαλάσσιους ελέφαντες.
Διαβάστε επίσης: Nέο mRNA εμβόλιο μίας δόσης για τον ιό της γρίπης
Εικάζεται ότι ήρθαν σε επαφή με μολυσμένα πτηνά, απευθείας -κυρίως μέσω της τροφικής αλυσίδας- ή έμμεσα, όπως π.χ. με περιττώματα.
Κάτι τέτοιο εικάζεται ότι μπορεί να ήταν η αρχική αιτία μόλυνσης και στην περίπτωση της Γαλικίας, όπου είχαν αναφερθεί κρούσματα H5N1 σε άγρια πτηνά της περιοχής.
Όμως η ραγδαία εξάπλωση του ιού στην ισπανική φάρμα βιζόν -στο πλαίσιο της οποίας θανατώθηκαν και τα 50.000 ζώα- σήμανε συναγερμό.
Ήταν η πρώτη πιθανή ένδειξη μετάδοσης του H5N1 από θηλαστικό σε θηλαστικό -κάτι «πρωτοφανές», υπογραμμίζει σε άρθρο της στους New York Times η Ζεϊνέπ Τσουφεκτσί, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Όπως μάλιστα κατέγραψαν ειδικοί σε πρόσφατη επιστημονική μελέτη, στα βιζόν εντοπίστηκε μια ασυνήθιστη μετάλλαξη: σημάδι -κατά τους ερευνητές- προσαρμογής του ιού της γρίπης των πτηνών στα θηλαστικά.
Εξ ου και έχει συγκεντρώσει την προσοχή επιδημιολόγων διεθνώς.
«Η πηγή της επιδημίας παραμένει άγνωστη», σημείωσαν οι συντάκτες της μελέτης, που δημοσιεύτηκε στην ιατρική επιθεώρηση Eurosurveillance.
«Δεν αναφέρθηκαν κρούσματα (γρίπης των πτηνών) σε πτηνοτροφεία που προμήθευαν τα υποπροϊόντα πουλερικών», υπογραμμίζουν.
Αν και δεν μολύνθηκε κανείς από τους εργάτες της φάρμας, οι ειδικοί εκφράζουν ανησυχίες για το ενδεχόμενο ο ιός H5N1 να αποτελέσει κάποια στιγμή απειλή μιας νέας πανδημίας γρίπης στους ανθρώπους, μέσω μεταδοτικών μεταλλάξεων σε θηλαστικά.
Μια εξελισσόμενη χρόνια απειλή
Η γρίπη των πτηνών εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε πτηνοτροφείο στη νότια Κίνα και οδήγησε σε μεγάλες επιδημίες πουλερικών στο Χονγκ Κονγκ το 1997.
Αν και τέθηκε υπό έλεγχο, δεν εξαλείφθηκε. Επανεμφανίστηκε το 2003.
Εξαπλώθηκε ευρέως μεταξύ των πτηνών σε όλη την Ασία και στη συνέχεια στην Αφρική, στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή.
Έκτοτε, σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν αναφερθεί 868 τεκμηριωμένες ανθρώπινες λοιμώξεις από H5N1.
Καμία από αυτές τις περιπτώσεις δεν ήταν λόγω μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Προέκυψαν από άμεση επαφή των νοσούντων με το σάλιο, τη βλέννα ή τα κόπρανα μολυσμένων πτηνών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), 457 εξ αυτών των μολύνσεων σε ανθρώπους κατέληξαν σε θανάτους, δίνοντας στον H5N1 ποσοστό θνησιμότητας 53%.
Στο πλαίσιο της νέας -χειρότερης έως τώρα- έξαρσης της νόσου στα πτηνά, τουλάχιστον 80 είδη έχουν μολυνθεί σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο.
Από τον χειμώνα του 2021, πάνω από 208 εκατομμύρια πουλιά έχουν πεθάνει ή θανατωθεί.
Για τον άνθρωπο, ωστόσο, η σοβαρότερη έως τώρα επίπτωση είναι η περαιτέρω αύξηση της τιμής αυγών και πουλερικών: όχι μόνο λόγω του πληθωρισμού, αλλά εξαιτίας και της μείωσης της παραγωγής.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, έχουν καταγραφεί πέντε κρούσματα σε ανθρώπους -το ένα θανατηφόρο.
Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι ο κίνδυνος μετάδοσης από άτομο σε άτομο παραμένει επί του παρόντος χαμηλός. Ωστόσο πολλοί επιστήμονες εμφανίζονται ανήσυχοι μετά τη μετάδοση του ιού στα θηλαστικά.
Ο Τομ Πίκοκ, ιολόγος στο Imperial College του Λονδίνου, χαρακτηρίζει τα επιστημονικά ευρήματα στη φάρμα βιζόν στην Ισπανία ένδειξη ενός «μηχανισμού για έναρξη μιας πανδημίας H5». Δεν είναι ο μόνος…
«Παίζουμε με τη φωτιά», έγραψε στο Twitter η Ολλανδή ιολόγος Μαριόν Κόοπμανς.
Κι αυτό γιατί όσο περισσότερα είδη ζώων μολύνονται από τον H5N1, τόσο αυξάνεται θεωρητικά ο κίνδυνος μεταλλάξεων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για τους ανθρώπους, μέσω ενός ενδιάμεσου ξενιστή.
Καθησυχαστική… ανησυχία
«Προς το παρόν, ο ΠΟΥ αξιολογεί τον κίνδυνο για τους ανθρώπους ως χαμηλό», τόνισε τις προάλλες ο γενικός διευθυντής του διεθνούς οργανισμού, Τέντρος Γκεμπρεγέσους.
Κάλεσε πάντως τις αρχές σε επαγρύπνηση. «Πρέπει να προετοιμαστούμε», τόνισε, «για οποιαδήποτε αλλαγή».
Σε κάθε περίπτωση, το Παγκόσμιο Σύστημα Επιτήρησης και Αντιμετώπισης της Γρίπης (GISRS) του ΠΟΥ παρακολουθεί συνεχώς τους ιούς της γρίπης.
Δεν έχουν εντοπιστεί μεταλλάξεις σε όσους ανθρώπους έχουν μολυνθεί από τον H5N1, ενώ ο κίνδυνος για όσους δεν έρχονται σε άμεση επαφή με μολυσμένα πτηνά ή επιφάνειες θεωρείται αμελητέος.
Ως εκ τούτου, στην παρούσα φάση οι προσπάθειες εστιάζονται κυρίως στον έλεγχο της έξαρσης του H5N1 στα εκτρεφόμενα πτηνά.
Οι προσεγγίσεις των υγειονομικών αρχών ωστόσο διαφέρουν ανά χώρα.
Η Κίνα για παράδειγμα εμβολιάζει πουλερικά που προορίζονται για το εμπόριο.
Στις ΗΠΑ, οι πτηνοτρόφοι παροτρύνονται σε ενίσχυση των μέτρων βιοασφάλειας, όπως για παράδειγμα περιορισμό της παρουσίας ατόμων στα εκτροφεία και τοποθέτηση συσκευών απολύμανσης στις εισόδους κοτετσιών.
Στην Ευρώπη, οι γαλλικές και οι βρετανικές αρχές έχουν κάνει συστάσεις στους αγρότες για φύλαξη των εκτρεφόμενων ζώων σε εσωτερικούς χώρους, προκειμένου να αποφευχθεί τυχόν μόλυνση από άγρια πτηνά.
Άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Ολλανδίας, πειραματίζονται με νέα εμβόλια κατά του H5N1 σε εκτρεφόμενα πτηνά.
Η πιο κοινή προσέγγιση ωστόσο παραμένει η θανάτωση ολόκληρων εξημερωμένων κοπαδιών, η οποία μπορεί να είναι οδυνηρή για τους αγρότες και οικονομικά καταστροφική.
Κατά πολλούς ειδικούς πάντως, το μεγάλο ερώτημα παραμένει.
«Απαιτείται παγκόσμια ανταπόκριση και συνεργασία για να διασφαλίσουμε ότι μπορούμε να εντοπίσουμε αυτόν τον ιό πολύ γρήγορα και να κατανοήσουμε τι κάνει», υπογράμμισε σε συνέντευξη Τύπου ο καθηγητής Ιολογίας Ίαν Μπράουν, νυν Διευθυντής Επιστημονικών Υπηρεσιών στην κρατική Υπηρεσία Υγείας Ζώων και Φυτών του Ηνωμένου Βασιλείου.
«Η μεγαλύτερη ανησυχία μου είναι αν έχουμε αυτή την παγκόσμια δομή», συμπλήρωσε διερωτώμενος: «Έχουμε πάρει όλα τα μαθήματα από την COVID-19;»…
