Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε το χρώμα των ματιών μας ως ένα από τα καθοριστικά φυσικά χαρακτηριστικά μας. Είναι τόσο προσωπικό για εμάς όσο το σχήμα της μύτης μας ή το πόσο «πετάνε» τα αυτιά μας. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό που συχνά μπορεί να μας αφήσει μια μόνιμη εντύπωση. Μπορεί ακόμη και να επηρεάσει το πόσο αξιόπιστο θεωρούμε κάποιον.

Όμως, παραδόξως, το χρώμα των ματιών μας δεν παραμένει πάντα ίδιο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Στην πραγματικότητα, ένα ευρύ φάσμα εξωτερικών επιδράσεων μπορεί να το αλλάξει, από τραυματισμούς έως μολύνσεις και φθορές από τον ήλιο. Μερικές φορές η αλλαγή φαίνεται να συμβαίνει αυθόρμητα.

Πώς το χρώμα των ματιών αλλάζει στην παιδική ηλικία

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η αλλαγή του χρώματος των ματιών ενός μωρού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ίδιο το χρώμα. Μια μελέτη με επικεφαλής την Cassie Ludwig, οφθαλμίατρο στο Byers Eye Institute του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, παρακολούθησε 148 μωρά και κατέγραψε το χρώμα της ίριδας τους κατά τη γέννηση.

Σχεδόν τα δύο τρίτα των μωρών γεννήθηκαν με καστανά μάτια και το ένα πέμπτο με μπλε. Δύο χρόνια αργότερα, η Ludwig και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν ότι από τα 40 μωρά με μπλε μάτια που συμμετείχαν στη μελέτη, τα 11 είχαν καστανά μάτια στην ηλικία των δύο ετών. Τρία είχαν μελί και δύο πράσινα.

Από τα 77 νεογέννητα με καστανά μάτια, σχεδόν όλα (73) εξακολουθούσαν να διατηρούν το χρώμα στην ηλικία των δύο ετών. Φαίνεται, λοιπόν, ότι τα γαλανά μάτια είναι πολύ πιο πιθανό να αλλάξουν σε σχέση με τα καστανά κατά τα πρώτα στάδια της ζωής μας. Αλλά γιατί;

Μια ένδειξη βρίσκεται στο γεγονός ότι όταν τα μάτια των μωρών άλλαζαν χρώμα, έτειναν να γίνονται πιο σκούρα και όχι πιο ανοιχτά. Αυτή η σχετικά συχνή, υγιής αλλαγή χρώματος περιορίζεται ως επί το πλείστον στην πρώιμη παιδική ηλικία.

Η φθορά του ήλιου και το ανεξήγητο μυστήριο της μελανίνης

Θα δείτε φωτογραφίες κάποιων παιδιών που είναι ξανθά ως μωρά, αλλά έχουν σκούρα καστανά μαλλιά όταν μεγαλώνουν. Η χρωστική ουσία στα μαλλιά σας μπορεί να αυξάνεται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. Σύμφωνα με τον David Mackey, καθηγητή οφθαλμολογίας στο Lions Eye Institute του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αυστραλίας, το ίδιο ισχύει και για τα μάτια.

«Η κύρια χρωστική ουσία στα μάτια είναι η μελανίνη. Ο τρόπος με τον οποίο κατανέμεται η μελανίνη είναι αυτός που σας δίνει τα διαφορετικά χρώματα των ματιών», εξηγεί. Τα υψηλότερα επίπεδα μελανίνης μπορεί να έχουν ευεργετική λειτουργία στην έντονη ηλιακή ακτινοβολία – όπως και στο δέρμα, η χρωστική ουσία προσφέρει προστασία από την ηλιακή βλάβη.

Στις ίριδες με λίγη μελανίνη, το μπλε χρώμα προέρχεται από τον τρόπο με τον οποίο οι ίνες κολλαγόνου στο πίσω μέρος της ίριδας διασκορπίζουν το φως. Με τον ίδιο τρόπο ο ουρανός εμφανίζεται μπλε λόγω του διασκορπίσμένοτ φωτός στην ατμόσφαιρα. Όσον αφορά το γιατί τα μάτια ορισμένων παιδιών αυξάνουν τη μελανίνη, αυτό παραμένει μυστήριο, λέει ο Mackey.

Τραυματισμοί και παθήσεις που μεταββάλουν το χρώμα των ματιών

Μία από τις πιο γνωστές αλλαγές στα μάτια λόγω τραυματισμού ήταν του David Bowie. Η εντυπωσιακή διαφορά μεταξύ του σκούρου αριστερού ματιού του και του ανοιχτόχρωμου μπλε δεξιού ματιού του ήταν το αποτέλεσμα μιας γροθιάς.

Η αριστερή κόρη του διαστέλλεται μόνιμα, μια κατάσταση γνωστή ως ανισοκορία. Ωστόσο, το χτύπημα δεν άλλαξε το μπλε χρώμα της ίριδας του Bowie, ήταν η διευρυμένη κόρη που έκανε το αριστερό του μάτι να φαίνεται πιο σκούρο. Αυτό δεν αποκλείει ότι ένας τραυματισμός δεν μπορεί να αλλάξει το χρώμα της ίριδας.

Όπως αναλύει ο Mackey, «αυτό μπορεί να συμβεί – αν έχετε πολύ αίμα μέσα στο μάτι που μπορεί να λεκιάσει μέρη του ματιού. Ή μπορεί απλώς να έχεις όλη τη χρωστική ουσία ανακατεμένη παντού και να κατακάθεται». Συνηθέστερα, η λοίμωξη είναι η βασική αιτία.

Μια διάσημη περίπτωση είναι η ηθοποιός Mila Kunis, της οποίας το δεξί μάτι είναι καστανό και το αριστερό πράσινο. Η ετεροχρωμία της προήλθε από μόλυνση της ίριδας, η οποία κατέστρεψε μέρος της χρωστικής ουσίας στο αριστερό της μάτι.

Μία τέτοια μολυσματική ασθένεια είναι η ετεροχρωμική κυκλίτιδα του Fuch. Προκαλείται από ιογενή λοίμωξη συχνά ερυθρά, γνωστή και ως γερμανική ιλαρά. Άλλοι ιοί, επίσης, μπορούν να ευδοκιμήσουν στο εσωτερικό του ματιού. Μερικές φορές επηρεάζουν τη μελάγχρωση. Σε μια σπάνια περίπτωση, ένας επιζών από τον Έμπολα παρουσίασε αλλαγή από μπλε σε πράσινο.

Μερικές φορές η αλλαγή του χρώματος των ματιών δεν επηρεάζει ολόκληρη την ίριδα, αλλά μικρές κηλίδες. Η εμφάνιση ανοιχτόχρωμων κηλίδων, γνωστών ως κηλίδες Brushfield, μπορεί να εμφανιστεί στην ίριδα ατόμων με σύνδρομο Down. Οι καφέ κηλίδες που ονομάζονται οζίδια Lisch είναι συχνό σημάδι της γενετικής πάθησης νευροϊνωμάτωσης τύπου 1.

Και όπως ακριβώς και στο δέρμα, φακίδες και ελιές μπορεί να εμφανιστούν στην ίριδα και σε άλλα σημεία του ματιού. Μπορεί να έχετε μια ακίνδυνη φακίδα αλλά για κάποιους μπορεί να εξεληχθεί σε πρόβλημα. Έτσι και με το χρώμα.

Αν και οι περισσότερες αλλαγές στο χρώμα των ματιών είναι μια καλοήθης πηγή γοητείας για όσους τις παρακολουθούν, ο Mackey προειδοποιεί ότι αξίζει να είστε επιφυλακή για μια λιγότερο ευπρόσδεκτη αλλαγή.