Όταν οι χώρες άρχισαν να μπαίνουν σε καραντίνα στις αρχές του 2020, για πολλούς ανθρώπους η καθημερινή ζωή συρρικνώθηκε ξαφνικά στα όρια των δικών τους σπιτιών. Όπως ήταν αναμενόμενο, υπηρεσίες όπως το streaming και το delivery αυξήθηκαν σε ζήτηση. Αλλά ένας άλλος κλάδος ο οποίος σημείωσε άμεση άνοδο, σύμφωνα με επίσημη έκθεση της Αμερικανικής Εταιρείας Οπωροκηπευτικής Επιστήμης, είναι οι προμήθειες οικιακής κηπουρικής. Η τάση αυτή αποτυπώθηκε και σε μελέτη η οποία δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2021 στο Frontiers in Psychology, με θέμα τη λεγόμενη «υπόθεση βιοφιλίας» – δηλαδή την έμφυτη έλξη των ανθρώπων για τη φύση και τη φυτική ζωή. Το εύρημα αυτό δεν ήταν βέβαια κάποια είδηση, αφού η κηπουρική αποτελούσε και παλιότερα μία θεραπευτική στρατηγική για την ανακούφιση του στρες και του άγχους. Οι ερευνητές διαπίστωσαν, ωστόσο, πως η πανδημία της Covid-19 ώθησε – όπως ποτέ άλλοτε στο παρελθόν – τις μάζες στην «οικοθεραπεία» ή στην έννοια της φύσης ως ενίσχυση της ψυχικής υγείας.
Οικοθεραπεία: Ανακαλύπτουμε τα οφέλη της
Η κηπουρική είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα δραστηριότητας ενσυνειδητότητας. Επειδή απαιτεί την πλήρη εστίασή μας στο έργο που έχουμε, το μυαλό είναι λιγότερο πιθανό να περιπλανηθεί και να ανησυχεί. Αυτό μπορεί να ενθαρρύνει την ανακούφιση από το στρες και το άγχος, καθώς όλες οι αισθήσεις σας ασχολούνται στη φροντίδα των φυτών κι έτσι το μυαλό σας καθαρίζεται από περισπασμούς.
Οι επιστήμονες έχουν τεκμηριώσει κλινικά αυτό το αποτέλεσμα. Σύμφωνα με άρθρο του 2021 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αστικού σχεδιασμού Cities, μια ομάδα κηπουρών και ερευνητών δημόσιας υγείας διαπίστωσε ότι η κηπουρική και η φροντίδα των φυτών μειώνουν τα επίπεδα της κορτιζόλης (της ορμόνης τους στρες) στο σώμα μας. Η μελέτη υπογράμμισε επίσης πώς η οικοθεραπεία συμβάλλει σε αυτό που οι συγγραφείς ονόμασαν «σημαντικές βελτιώσεις στην ευημερία», όπως η δημιουργία συναισθημάτων ολοκλήρωσης, η πρόκληση κοινωνικών συνδέσεων (για παράδειγμα, δίνοντάς σας λόγους να απευθυνθείτε σε αυτό τον γνωστό που έχει μεγαλώσει το ίδιο είδος αγριολούλουδα που προσπαθείτε να καλλιεργήσετε) και ενσταλάζοντας την αίσθηση του σκοπού.
Πώς μπορώ να κάνω οικοθεραπεία εάν δεν έχω κήπο;
Τα θεραπευτικά αποτελέσματα της κηπουρικής είναι καλά τεκμηριωμένα τουλάχιστον από το 1812, όταν ο Δρ. Benjamin Rush δημοσίευσε για πρώτη φορά μια μελέτη που δείχνει πώς η οικοθεραπεία οδήγησε σε καλύτερα ποσοστά ανάκαμψης σε ασθενείς με ψυχικές ασθένειες. Ωστόσο, με τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού να ζει σε αστικές περιοχές, είναι σαφές ότι δεν έχουν όλοι τον χώρο που απαιτούν οι κήποι.
Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα υποδηλώνει ότι οποιαδήποτε έκθεση στη φυτική ζωή προάγει τα οφέλη για την ψυχική υγεία. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Clinical Medicine το 2018 παρακολούθησε τις καταγραφές EEG (ηλεκτροεγκεφαλογράφημα) των συμμετεχόντων καθώς κοίταζαν φυτά και οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι δείκτες του άγχους, του φόβου, του θυμού και της έντασης μειώθηκαν σημαντικά.
Μια άλλη μελέτη του 2020 που δημοσιεύτηκε στο Ecological Applications ερεύνησε ανθρώπους που ζουν στο Τόκιο της Ιαπωνίας, κατά τη διάρκεια των περιορισμών αποκλεισμού της πόλης για τον Covid-19. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι εκείνοι των οποίων τα παράθυρα πρόσφεραν μια πράσινη θέα ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα αυτοεκτίμησης, ικανοποίησης από τη ζωή και ευτυχίας και χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης, άγχους και μοναξιάς.
Τα φυτά εσωτερικού χώρου δεν μας ηρεμούν απλώς. Ερευνητές από το Texas A&M Agrilife Extension ανακάλυψαν ότι η διατήρηση φυτών στο χώρο εργασίας βελτιώνει τη διατήρηση της μνήμης και τη συγκέντρωση έως και 20% και η εργασία που προκύπτει είναι γενικά υψηλότερης ποιότητας.
Τα φυτά εσωτερικού χώρου προάγουν τη σωματική υγεία;
Το να λερώνετε τα χέρια σας στον κήπο μετράει ως μέτριας έντασης σωματική δραστηριότητα, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC). Και το να περνάτε χρόνο στον κήπο σημαίνει επίσης ότι θα απορροφήσετε τη βιταμίνη D από τον ήλιο, μια θρεπτική ουσία που είναι απαραίτητη για την υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος και τη ρύθμιση της διάθεσης (πέρα από αυτά τα άλλα οφέλη). Απλώς μην ξεχάσετε να φοράτε αντηλιακό.
Ωστόσο, ενώ το να φροντίζετε τα παχύφυτά σας μπορεί να μην προκαλεί την ίδια θερμιδική καύση με εκείνη που απαιτεί η φροντίδα μιας γαρδένιας ή μίας τριανταφυλλιάς, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Clinical Medicine διαπίστωσε ότι και μόνο η εξέταση των φυτών μειώνει την αρτηριακή πίεση, τους παλμούς, τη μεταβλητότητα του καρδιακού παλμού και την ένταση των μυών.
Η έρευνα δείχνει, επίσης, ότι τα φυτά εσωτερικού χώρου βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα στον χώρο διαβίωσής σας ενώ συμβάλλουν στη διατήρηση της υγρασίας στον αέρα, κάτι που μπορεί να διευκολύνει τις αναπνευστικές ασθένειες κατά τους ξηρούς χειμερινούς μήνες.
Δεν θέλετε να λερώνεστε με χώματα ή ταξιδεύετε συχνά; Πάρτε τεχνητά φυτά
Είτε ταξιδεύετε πολύ για δουλειά, είτε έχετε κατοικίδια είτε απλώς το ανακάτεμα με τα χώματα δεν είναι για εσάς, η τρέχουσα έρευνα υποδηλώνει ότι ακόμη και τα τεχνητά φυτά στο σπίτι μπορούν να έχουν εξίσου ισχυρή επίδραση στην ψυχική σας υγεία. Στην πραγματικότητα, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Alternative and Complementary Medicine διαπίστωσε ότι τόσο τα αληθινά φυτά όσο και οι αφίσες φυτών συμβάλλουν στη μείωση των επιπέδων άγχους των ασθενών στα νοσοκομεία.
Έρευνα που πραγματοποιήθηκε την εποχή της πανδημίας από την Ecological Applications υποστηρίζει αυτό το αποτέλεσμα, με έναν ίσως απροσδόκητο τρόπο. «Περίεργα, η επίδραση της πράσινης θέας στην ψυχική υγεία των ανθρώπων ήταν γενικά μεγαλύτερη από αυτή της χρήσης του πράσινου χώρου», έγραψαν οι συγγραφείς της μελέτης, προτείνοντας ότι οποιαδήποτε έκθεση στη φύση – είτε μέσω ενός παραθύρου, είτε σε πίνακα είτε σε τεχνητή μορφή – έχει άμεση, θετική ψυχολογική επίδραση.
Άλλη πρόσφατη έρευνα υποστηρίζει τη χρήση βιοφιλικού σχεδιασμού στο σπίτι, που ενσωματώνει φυσικά υλικά, χρώματα και μυρωδιές (όπως με την αρωματοθεραπεία). Μια μελέτη του Μαρτίου 2020 που δημοσιεύτηκε στο Environmental International διαπίστωσε ότι ο σχεδιασμός με προσανατολισμό τη φύση έχει θεραπευτικά οφέλη στον ύπνο, τη διάθεση και τα αισθήματα απομόνωσης. Οι ερευνητές σημείωσαν επίσης ότι οι άνθρωποι που εκτέθηκαν σε ένα βιοφιλικό περιβάλλον είχαν επίσης καλύτερες ανταποκρίσεις και ευκολότερη ανάρρωση από το στρες και το άγχος. Μάλιστα, τα οφέλη αυτά παρατηρήθηκαν ακόμη και όταν οι συμμετέχοντες στη μελέτη βίωσαν τον βιοφιλικό σχεδιασμό εικονικά.
