Ο πόνος είναι μια δυσάρεστη αισθητική (και συναισθηματική) εμπειρία, που σχετίζεται με την πραγματική ή πιθανή βλάβη των ιστών. Ταυτόχρονα, αποτελεί και σημαντικό μηχανισμό προστασίας του σώματος για: α) την αντανακλαστική απομάκρυνση από το επώδυνο ερέθισμα (π.χ. ζεστό μάτι κουζίνας), β) την προστασία του προσβεβλημένου οργάνου ή μέλους μέχρι την επούλωσή του (π.χ. σπασμένο οστό), γ) την αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον (π.χ. πικάντικες τροφές).

Μια νέα έρευνα, ωστόσο, αποδίδει περαιτέρω στον πόνο απροσδόκητες προστατευτικές ιδιότητες, καθώς διαπιστώνει πως όταν οι νευρώνες ανιχνεύουν φλεγμονή και πόνο στο έντερο διεγείρουν τα κοντινά επιθηλιακά κύτταρα (κύλικα) προκειμένου να απελευθερώσουν περισσότερη προστατευτική βλέννα. Αυτό σημαίνει ότι το νευρικό σύστημα δεν μας δίνει απλά μια δυσάρεστη αίσθηση του πόνου στο έντερο, αλλά ότι είναι βασικός παράγοντας στη διατήρηση του εντερικού φραγμού κι ένας προστατευτικός μηχανισμός κατά τη διάρκεια της φλεγμονής.

«Κλειδί» οι υποδοχείς RAMP1 στα κύτταρα που επενδύουν το έντερο

Για να διευκρινιστεί πώς ακριβώς συμβαίνει αυτή η προστατευτική διασταύρωση, οι ερευνητές ανέλυσαν τη συμπεριφορά των κύλικων κυττάρων παρουσία και απουσία νευρώνων πόνου.

Βρήκαν ότι οι επιφάνειες των κύλικων κυττάρων περιέχουν έναν τύπο υποδοχέα, που ονομάζεται RAMP1, που διασφαλίζει ότι τα κύτταρα μπορούν να ανταποκριθούν σε γειτονικούς νευρώνες πόνου, οι οποίοι ενεργοποιούνται από διατροφικά και μικροβιακά σήματα, καθώς και από μηχανική πίεση, χημικό ερεθισμό ή δραστικές αλλαγές στη θερμοκρασία. Τα πειράματα έδειξαν περαιτέρω ότι αυτοί οι υποδοχείς συνδέονται με μια χημική ουσία που ονομάζεται CGRP, που απελευθερώνεται από κοντινούς νευρώνες πόνου, όταν διεγείρονται οι νευρώνες. Αυτοί οι υποδοχείς RAMP1, βρήκαν οι ερευνητές, είναι επίσης παρόντες τόσο στα κύλικα του ανθρώπου όσο και στα ποντίκια, καθιστώντας τα έτσι ανταποκρινόμενα στα σήματα πόνου.

Ακόμα και μικροαλλαγές στο μικροβίωμα «πυροδοτούν» την έκκληση βλέννας

Πειράματα έδειξαν περαιτέρω ότι η παρουσία ορισμένων μόνο μικροβίων του εντέρου ενεργοποίησε την απελευθέρωση του CGRP για τη διατήρηση της ομοιόστασης του εντέρου. Αυτό το εύρημα μας λέει ότι αυτά τα νεύρα πυροδοτούνται όχι μόνο από οξεία φλεγμονή, αλλά και κατά την έναρξη. Δηλαδή, ακόμη και μία πολύ μικρή ποσότητα μικροβίων του εντέρου «γαργαλάει» τα νεύρα και κάνει τα κύλικα κύτταρα να απελευθερώνουν βλέννα. Αυτός ο βρόχος ανάδρασης διασφαλίζει ότι τα μικρόβια δίνουν σήμα στους νευρώνες, οι νευρώνες ρυθμίζουν τη βλέννα και η βλέννα διατηρεί τα μικρόβια του εντέρου υγιή.

Θα μπορούσε και η διατροφή να κάνει το ίδιο; 

Εκτός από τη μικροβιακή παρουσία, οι διατροφικοί παράγοντες έπαιξαν επίσης ρόλο στην ενεργοποίηση των υποδοχέων του πόνου, έδειξε η μελέτη. Όταν οι ερευνητές έδωσαν στα ποντίκια καψαϊκίνη, το κύριο συστατικό στις πιπεριές τσίλι, γνωστό για την ικανότητά της να προκαλεί έντονο, οξύ πόνο, οι νευρώνες του πόνου των ποντικών ενεργοποιήθηκαν γρήγορα, προκαλώντας τα κύλικα κύτταρα να απελευθερώσουν άφθονες ποσότητες προστατευτικής βλέννας. Αντίθετα, τα ποντίκια που δεν είχαν νευρώνες πόνου ή υποδοχείς κυττάρων για CGRP ήταν πιο ευαίσθητα στην κολίτιδα, μια μορφή φλεγμονής του εντέρου. Το εύρημα θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί τα άτομα με εντερική δυσβίωση μπορεί να είναι πιο επιρρεπή στην κολίτιδα.

Όταν οι ερευνητές έδωσαν CGRP σηματοδότησης πόνου σε ζώα που δεν είχαν νευρώνες πόνου, τα ποντίκια παρουσίασαν ταχεία βελτίωση στην παραγωγή βλέννας. Η θεραπεία προστάτευσε τα ποντίκια από την κολίτιδα ακόμη και απουσία νευρώνων πόνου. Το εύρημα καταδεικνύει ότι το CGRP είναι ένας βασικός υποκινητής του καταρράκτη σηματοδότησης που οδηγεί στην έκκριση προστατευτικής βλέννας.

Ένα πιθανό μειονέκτημα…

Τα πειράματα της ομάδας έδειξαν ότι τα ποντίκια που δεν είχαν υποδοχείς πόνου είχαν επίσης χειρότερη βλάβη από την κολίτιδα όταν εμφανίστηκε. Δεδομένου ότι τα παυσίπονα χρησιμοποιούνται συχνά για τη θεραπεία ασθενών με κολίτιδα, μπορεί να είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι πιθανές επιζήμιες συνέπειες του αποκλεισμού του πόνου, είπαν οι ερευνητές.

Επιπλέον, μια κατηγορία κοινών φαρμάκων για την ημικρανία που καταστέλλουν την έκκριση του CGRP μπορεί να βλάψει τους ιστούς του φραγμού του εντέρου παρεμποδίζοντας αυτό το προστατευτικό σήμα πόνου, είπαν οι ερευνητές.