Αν ξυπνήσαμε με πονοκέφαλο σήμερα το πρωί σίγουρα δεν είμαστε οι μόνοι. Πρόσφατη έρευνα στο ιατρικό περιοδικό για τους πονοκεφάλους («Journal of Headache and Pain») σχετικά με τη συχνότητα των πονοκεφάλων στον γενικό πληθυσμό αποκαλύπτει ότι περίπου 1 στους 6 ανθρώπους παγκοσμίως θα βιώσει κάποιο είδος πονοκεφάλου σήμερα. Πιο συγκεκριμένα, οι επιστήμονες βρήκαν ότι το 7% των ανθρώπων πάσχει από ημικρανία και ότι το 9% εμφανίζει κεφαλαλγία τάσης.
Μάλιστα, οι ημικρανίες είναι η πιο συχνή αιτία πονοκεφάλου που αναγκάζει τους πάσχοντες να απέχουν από τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Και ο ΠΟΥ περιγράφει την ημικρανία ως την πιο συχνή μορφή «αναπηρίας» για τους ανθρώπους κάτω των 50 ετών.
Υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 100 είδη πονοκεφάλων και η σοβαρότητά τους κυμαίνεται από εκείνους που προκαλούν πολύ ελαφριά ενοχλήματα μέχρι πονοκεφάλους που μπορεί να υποκρύπτουν ακόμα και κίνδυνο για τη ζωή μας. Σε πρόσφατη μεγάλη επιδημιολογική μελέτη στην Ελλάδα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Cephalalgia», 12% των Ελλήνων ηλικίας 18-65 ετών αναφέρει πονοκεφάλους που μειώνουν τις δραστηριότητές τους.
Εξαιτίας των πονοκεφάλων, χάνονται περίπου 6 εκατομμύρια εργατοημέρες κάθε χρόνο στην Ελλάδα, ενώ σε 31 εκατομμύρια εργατοημέρες κάθε χρόνο η απόδοση είναι μειωμένη εξαιτίας πονοκεφάλων. Στα όσα ακολουθούν μαθαίνουμε για τους συχνότερους και σημαντικότερους από αυτούς καθώς επίσης και για το πώς μπορούμε να τους προλάβουμε αλλά και να τους αντιμετωπίσουμε.
Η ημικρανία
Πρόκειται για έναν χαρακτηριστικό τύπο πονοκεφάλου, όπου ο πόνος – συχνά έχοντας τα χαρακτηριστικά του σφυγμού – εντοπίζεται συνήθως στη μία πλευρά του προσώπου / κεφαλιού / κρανίου και συχνά συνοδεύεται από ναυτία (ή και εμετό) και ευαισθησία στο φως και στον ήχο.
Οι γυναίκες – αλλά και όσοι άνθρωποι έχουν σχετικό κληρονομικό ιστορικό – είναι πολύ πιο ευαίσθητες στις ημικρανίες για λόγους που σύμφωνα με τους επιστήμονες έχουν να κάνουν με τις διακυμάνσεις των γυναικείων ορμονών στη διάρκεια του κύκλου.
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι το 17% των γυναικών υποφέρει από ημικρανίες μέσα στο διάστημα ενός χρόνου, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους άνδρες είναι το 8,6%. Οι πιο συχνοί εκλυτικοί παράγοντες για τις ημικρανίες είναι το στρες, το να μείνουμε νηστικοί για πολλές ώρες και η έλλειψη ύπνου. Γι’ αυτό και η τήρηση μιας ρουτίνας – με τακτικές ώρες ύπνου, γευμάτων και άσκησης – μπορεί να μας βοηθήσει να θέσουμε τις ημικρανίες υπό έλεγχο.
Επίσης, οι ημικρανίες μπορεί να ενταθούν από κάποια συστατικά της διατροφής μας όπως τα γλυκαντικά, τα επεξεργασμένα κρέατα, τα ώριμα τυριά και το αλκοόλ. Η ημικρανία συχνά (1 στις 5 περιπτώσεις) συνοδεύεται από την ημικρανική αύρα που προηγείται του πονοκεφάλου. Η αύρα εμφανίζεται με γραμμές, θάμπωμα ή χρώματα, που πάλλονται στη μια πλευρά του οπτικού πεδίου και των δύο ματιών και διαρκούν το πολύ 1 ώρα.
Αυτά τα σχήματα φαίνονται ακόμη και με κλειστά μάτια. Η διάρκεια της κρίσης της ημικρανίας (πονοκέφαλος μαζί με ενοχλητικά συμπτώματα) είναι κατά κανόνα 4 ως 32 ώρες, προκύπτει λίγες φορές τον μήνα και ο ασθενής βοηθιέται από το να βρίσκεται σε ένα ήσυχο και σκοτεινό περιβάλλον. Η θεραπεία που συστήνουν οι ειδικοί είναι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, όταν ο πόνος δεν είναι πολύ έντονος. Διαφορετικά, η λύση είναι οι τριπτάνες, που είναι ειδικά φάρμακα για την ημικρανία.
Οταν οι ημικρανίες είναι συχνές, δηλαδή περισσότερες από 2 κρίσεις τον μήνα ή πολύ έντονες που κινητοποιούν τον ασθενή, τότε χρειάζεται προφυλακτική αγωγή (με τις οδηγίες του γιατρού).
Η κεφαλαλγία τάσης
Είναι το πιο συχνό είδος πονοκεφάλου. Αντίθετα από την ημικρανία προκαλεί έναν σταθερό, μέτριας έντασης πόνο, που συνήθως περιγράφεται σαν ένα στεφάνι που σφίγγει και τις δύο πλευρές του κεφαλιού ή «χτυπάει» στον αυχένα (γι’ αυτό και συχνά συγχέεται με την αυχεναλγία) ενώ συνοδεύεται μερικές φορές από ζάλη και ηχοφοβία. Εμφανίζεται συχνότερα το απόγευμα και το βράδυ και μπορεί να δυσκολεύει τον ύπνο ή/και τη συγκέντρωση.
Διαρκεί από μισή ως λίγες ώρες, αφορά περισσότερο τις γυναίκες από ό,τι τους άνδρες, δεν παρουσιάζει τόση κληρονομικότητα όσο η ημικρανία και προκύπτει συνήθως 1-2 φορές την εβδομάδα. Ο πονοκέφαλος αυτός επηρεάζεται από τις εξωτερικές συνθήκες όπως είναι το στρες, ο καιρός (όταν είναι κρύος και υγρός) καθώς και από την κακή στάση του σώματος. Η θεραπεία είναι συμπτωματική (με παρακεταμόλη, ασπιρίνη ή κάποιο μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες).
Αν όμως οι πονοκέφαλοι είναι πολύ συχνοί τότε χρειάζεται να δοθεί προφυλακτική αγωγή, πράγμα που σημαίνει ότι ο άνθρωπος που υποφέρει από αυτούς τους πονοκεφάλους θα πρέπει να παίρνει κάθε ημέρα ένα ή περισσότερα φάρμακα «προφυλακτικά» (προληπτικά), είτε πονάει είτε όχι (συνήθως πρόκειται για αντικαταθλιπτικά), πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες του νευρολόγου του.
Ο πονοκέφαλος του κορωνοϊού
Ο πονοκέφαλος – συνήθως είναι έντονος σε αυτή την περίπτωση – μπορεί να είναι σύμπτωμα της λοίμωξης από κορωνοϊό και μάλιστα μπορεί να φτάσει να διαρκέσει ακόμα και 5 ημέρες, όπως πλέον έχουν παρατηρήσει οι ειδικοί. Μάλιστα, ο κορωνοϊός δεν είναι η μόνη ίωση που προκαλεί πονοκέφαλο, το ίδιο μπορεί να συμβεί με τη γρίπη για παράδειγμα.
Η αθροιστική κεφαλαλγία
Πρόκειται για έναν πιο σπάνιο – κατά κανόνα ανδρικό – πονοκέφαλο που εκδηλώνεται με πολύ έντονο πόνο που εντοπίζεται στο ένα μάτι το οποίο δακρύζει, κοκκινίζει, το βλέφαρο «πέφτει» κ.λπ.
Διαρκεί από μισή ώρα έως 2 ώρες και μπορεί να φτάσει να προκαλεί ακόμη και 7 κρίσεις την ημέρα. Συνήθως, ξυπνά τον ασθενή μέσα στη νύχτα. Συμβαίνει για μια περίοδο 2 ή 3 μηνών για 2 ή 3 φορές κάθε ημέρα και το εντυπωσιακό είναι ότι μπορεί μετά να μην εμφανιστεί για 1-2 χρόνια και στη συνέχεια να επανακάμψει με την αρχική της συχνότητα. Επιδεινώνεται ή και προκαλείται από το κάπνισμα και το ποτό. Η θεραπεία χρειάζεται να είναι ειδική ώστε να αντιμετωπιστεί ο έντονος αυτός πόνος.
Πονοκέφαλος από τα παυσίπονα
Δυστυχώς από τους ανθρώπους που πάσχουν από πονοκεφάλους πολύ λίγοι απευθύνονται στους ειδικούς. Οι περισσότεροι προσπαθούν να τους αντιμετωπίσουν μόνοι τους, με αποτέλεσμα να φτάνουν να κάνουν κατάχρηση φαρμάκων – παυσίπονων και αυτή να προκαλεί με τη σειρά της περισσότερους πονοκεφάλους.
Πρωινός πονοκέφαλος
Μερικές φορές ο πονοκέφαλος προκύπτει όταν ξυπνάμε και μπορεί να σχετίζεται με διάφορους παράγοντες, από την κακή στάση στον ύπνο μέχρι την έλλειψη καφέ (η συστηματική κατανάλωση καφεΐνης λειτουργεί με δύο τρόπους, μπορεί να μας κάνει ευάλωτους στην εμφάνιση πονοκεφάλου ή και να μας προκαλέσει αντισταθμιστικό πονοκέφαλο αν τη στερηθούμε), την αϋπνία, το γεγονός ότι τρίζουμε τα δόντια μας στον ύπνο αλλά και την υπνική άπνοια.
Οταν ο πρωινός πονοκέφαλος συμβαίνει συχνά τότε χρειάζεται διερεύνηση για τον αποκλεισμό της υπνικής άπνοιας ή τη θεραπεία της.
Μπορεί να φταίνε τα μάτια;
Οταν κουράζουμε τα μάτια μας δουλεύοντας στον υπολογιστή, παραμένοντας για μεγάλα διαστήματα σε χώρους με φωτισμό φθορίου, καταπονούνται οι μύες που ελέγχουν την οφθαλμική κίνηση και έτσι προκαλείται πονοκέφαλος. Επιπλέον, όταν δουλεύουμε στον υπολογιστή, πολλές φορές δεν έχουμε την κατάλληλη στάση και καταπονούνται οι μύες του αυχένα και των ώμων μας, επιδεινώνοντας τους πονοκεφάλους.
Το να φταίνε τα μάτια ή / και η ποιότητα της όρασής μας για τους πονοκεφάλους είναι σπάνιο ωστόσο. Η μόνη οφθαλμολογική αιτία που προκαλεί έντονο πονοκέφαλο στο μάτι είναι το οξύ γλαύκωμα.
Πόσο συχνά είναι ο πονοκέφαλος επικίνδυνος;
Ακόμα κι αν φοβόμαστε ότι ο πονοκέφαλός μας μπορεί να είναι δευτεροπαθής και να κρύβει κάποια άλλη αιτία από πίσω του (π.χ. ιγμορίτιδα ή άλλη παραρινοκολπίτιδα στην οξεία φάση της, κάποιο πρόβλημα στα δόντια, στα μάτια, ακόμη και κάποιον όγκο στον εγκέφαλο κ.λπ.) θα πρέπει να μάθουμε ότι αυτό είναι σπάνιο και αφορά μόνο το 1% των περιπτώσεων κεφαλαλγίας.
Ενας πονοκέφαλος για τον οποίο θα πρέπει να πάμε στο νοσοκομείο θα είναι πολύ οξύς, ξαφνικός, θα εμφανίζεται πρώτη φορά και θα έχει και άλλα συμπτώματα όπως τάση προς εμετό, εμετό, πυρετό, κακουχία, φωτοφοβία, ηχοφοβία, δυσκαμψία, διαταραχή του επιπέδου συνείδησης, λιποθυμία κ.ά. Γενικά ένας έντονος και καινούργιος πονοκέφαλος, που δεν περνά με απλά αναλγητικά και είναι συχνός, απαιτεί ιατρική εξέταση.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Δήμο-Δημήτριο Μητσικώστα, MD, PhD, FEAN, καθηγητή Νευρολογίας, Α’ Νευρολογική Κλινική, Αιγινήτειο Νοσοκομείο, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας.
