Γιατί το junk food είναι τόσο εθιστικό;

Το να κάνει κανείς υγιεινή διατροφή δεν είναι τόσο δύσκολο, θα έλεγε κανείς: αρκεί να τρώει σπιτικό φαγητό, να κάνει πέντε γεύματα τη μέρα και να συμπεριλαμβάνει στη δίαιτά του όλες τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες. Κι όμως, στην πραγματικότητα το να αντισταθεί κανείς στους διατροφικούς πειρασμούς δεν είναι καθόλου απλό, αφού το junk food είναι κυριολεκτικά σχεδιασμένο για να σας κάνει να το τρώτε, να το παρατρώτε και να θέλετε περισσότερο από αυτό όλο και συχνότερα. Τι κάνει, όμως, το junk food τόσο εθιστικό;

Το junk food δεν είναι φαγητό

Το πρώτο πράγμα που είναι σημαντικό να καταλάβουμε είναι ότι ενώ το junk food αναφέρεται ως «τροφή», στην πραγματικότητα δεν έχουν καμία σχέση με την τροφή. Το πραγματικό φαγητό προέρχεται είτε από τα φυτά είτε από τα ζώα: φυτρώνει στη γη, βόσκει στο γρασίδι, πετά στους ουρανούς ή κολυμπά στα νερά. Το πραγματικό φαγητό δεν έχει barcode ούτε συστατικά, γιατί το πραγματικό φαγητό είναι συστατικά. Αντίθετα, το «junk food», όπως ακριβώς υποδηλώνει το όνομα, είναι σκουπίδι. Ορίζεται ως «προπαρασκευασμένα ή συσκευασμένα τρόφιμα που έχουν χαμηλή θρεπτική αξία» και αναφέρονται επίσης ως επεξεργασμένα τρόφιμα. Το κόλπο; Συχνά έχει υπέροχη γεύση.

Αντιμετωπίζετε κάτι περισσότερο από το φαγητό

Όταν τρώτε junk food, μπορεί να νομίζετε ότι τρώτε απλώς μια χούφτα πατατάκια, ένα μπισκότο ή μερικές καραμέλες, αλλά στην πραγματικότητα τρώτε πολύ περισσότερα απ’ αυτό: τρώτε κάτι που έχει κατασκευαστεί χημικά για να σας κάνει να θέλετε διαρκώς περισσότερο. Οι κατασκευαστές τροφίμων ξοδεύουν εκατομμύρια για να δημιουργήσουν προϊόντα που φτάνουν στο «σημείο ευδαιμονίας» – την ακριβή ισορροπία αλατιού, ζάχαρης, λίπους και γεύσεων που κάνει τον εγκέφαλό σας να λαχταράει ακόμη περισσότερο. Κι αυτό είναι μόνο ένα από τα πολλά εργαλεία που χρησιμοποιούν οι μηχανικοί τροφίμων για να δημιουργήσουν εξαιρετικά εθιστικές μορφές επεξεργασμένων τροφίμων. Άλλες είναι το σημείο τραγανότητας, η απόκριση του σάλιου, ο συνδυασμός διαφορετικών αισθήσεων στα τρόφιμα, καθώς και κάτι που ονομάζεται «εξαφανιζόμενη θερμιδική πυκνότητα» – δηλαδή την ικανότητα ενός τροφίμου να λιώνει στο στόμα σας ξεγελώντας έτσι τον εγκέφαλό σας που νομίζει ότι δεν καταναλώθηκαν θερμίδες – όπως συμβαίνει π.χ. με τα πατατάκια.

Junk Food εναντίον της διάθεσης, των συναισθημάτων και του εγκεφάλου σας

Το σώμα μας είναι φυσικά προγραμματισμένο με μηχανισμούς που μας λένε πότε πεινάμε, πότε δεν πεινάμε, πότε να τρώμε περισσότερο και πότε να σταματήσουμε να τρώμε. Ωστόσο, το junk food έχει σχεδιαστεί με τρόπο που υπερισχύει όλων αυτών των ενσωματωμένων συστημάτων. Πώς το κάνει αυτό; Ο εγκέφαλος είναι σχεδιασμένος να «σας» ανταμείβει όταν κάνετε πράγματα που ενθαρρύνουν την επιβίωση, συμπεριλαμβανομένου του φαγητού. Κι όταν συμβαίνει αυτό ο εγκέφαλός σας απελευθερώνει χημικές ουσίες που σας κάνουν να αισθάνεστε καλά, συμπεριλαμβανομένης της ντοπαμίνης.

Το junk food είναι έτσι σχεδιασμένο που μπορεί να φέρει μεγάλη ευχαρίστηση και να τονώσει το σύστημα ανταμοιβής του σώματός σας, με τρόπο πολύ πιο ισχυρό από αυτόν που θα ενεργοποιούσε η κατανάλωση μιας πραγματικής τροφής. Σκεφτείτε: η βραστή πατάτα και τα παπατάκια προέρχονται από την ίδια πρώτη ύλη. Τι είναι όμως πιο πιθανό να φάτε με μεγαλύτερη λαχτάρα και σε μεγαλύτερες ποσότητες; Το junk food μπορεί ταυτόχρονα να επηρεάσει την απόκρισή μας στην ινσουλίνη, τη λεπτίνη και τη γκρελίνη. Έτσι το σώμα δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να αναγνωρίσει πότε είστε πραγματικά πεινασμένοι ή πραγματικά χορτάτοι.

Η Δύναμη του μάρκετινγκ

Αν και οι περισσότεροι από εμάς πιστεύουμε ότι είμαστε πολύ έξυπνοι για να μας εξαπατήσει το μάρκετινγκ, αυτό συχνά δεν συμβαίνει. Διαφημίσεις χαρούμενων ανθρώπων που τρώνε νόστιμες λιχουδιές, συσκευασίες φαγητού με φωτεινά και ζωντανά χρώματα και ελκυστικές οθόνες στα καταστήματα στο ύψος των ματιών, είναι όλα τα πράγματα που παίζουν καταλυτικό ρόλο στην επιθυμία μας να τρώμε junk food. «Βομβαρδιζόμαστε» συνεχώς με βίντεο και εικόνες από νόστιμα φαγητά που μας υπενθυμίζουν να τρώμε, είτε πεινάμε είτε όχι. Συχνά αυτό συμβαίνει σε υποσυνείδητο επίπεδο και δεν αναγνωρίζουμε καν ότι συμβαίνει. Γι’ αυτό μπορείτε να παρακολουθείτε τηλεόραση, να βλέπετε μια διαφήμιση και ξαφνικά να αισθάνεστε πεινασμένοι. Γι’ αυτό μπορείτε να κάθεστε σε ένα meeting, χωρίς καν να σκέφτεστε το φαγητό, αλλά όταν εμφανίζονται τα ντόνατς, πρέπει απλώς να φάτε ένα.

Η επιρροή στις συνήθειες και τις τελετουργίες

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι εταιρείες junk food προσπαθούν να επηρεάσουν τις διατροφικές μας επιλογές είναι δημιουργώντας συνήθειες και τελετουργίες από την κατανάλωση των τροφών τους. Όχι μόνο παίζουν με τα γούστα μας αλλά παίζουν και με τα συναισθήματά μας. Πρέπει πραγματικά να τρώτε ποπ κορν στον κινηματογράφο, χοτ ντογκ στον αγώνα του μπέιζμπολ και πίτσα την Παρασκευή το βράδυ ή απλώς έχετε προετοιμαστεί να πιστεύετε ότι έτσι πρέπει; Οι κατασκευαστές τροφίμων εργάζονται για να δημιουργήσουν συσχετίσεις μεταξύ συγκεκριμένων τροφίμων και συγκεκριμένων δραστηριοτήτων, έτσι ώστε τελικά αυτές οι συσχετίσεις να εδραιωθούν τόσο πολύ που φαίνεται ότι ήταν εξαρχής η ιδέα μας και τελικά είναι ανόητο να μην τρώμε αυτά τα πράγματα εκείνη τη στιγμή. Μερικά από αυτά τα μοτίβα περνούν τόσο πολύ στο υποσυνείδητο, που όταν βλέπετε αυτές τις συγκεκριμένες τροφές ή ακόμα και όταν τις σκέφτεστε, ο εγκέφαλός σας αρχίζει να πυροδοτεί τις αναμνήσεις και τη συναισθηματική απόκριση που συνοδεύει την κατανάλωσή τους, ενθαρρύνοντάς σας να το ξανακάνετε. Αυτή είναι η ψυχολογία του junk food.