Τα τελευταία χρόνια οι επιβλαβείς επιδράσεις του ήλιου έχουν έρθει στο προσκήνιο. Ολοι – και κυρίως οι δερματολόγοι – μιλούν για τη σημασία της αποφυγής του, ειδικά τις επικίνδυνες ώρες, για την αξία του αντηλιακού, για τον κίνδυνο από το μαύρισμα… Ας μην ξεχνάμε ότι ο ήλιος είναι η βασική αιτία για τον καρκίνο του δέρματος και για τη φωτογήρανση. Επίσης, ο ήλιος, αν και ευεργετικός για κάποιους ανθρώπους, όπως για παράδειγμα για όσους πάσχουν από ψωρίαση ή για τις γυναίκες που θέλουν να ενισχύσουν τη γονιμότητά τους, μπορεί δυστυχώς να επιδεινώσει ήδη υπάρχουσες καταστάσεις, κυρίως δερματικές.
Βέβαια, δεν κινδυνεύουμε όλοι το ίδιο από τον ήλιο καθώς τα μωρά και τα παιδιά, οι πιο ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι, οι ηλικιωμένοι, άτομα που πάσχουν από συγκεκριμένες ασθένειες ή δερματικές παθήσεις ή παίρνουν κάποια φάρμακα, έχουν αλλεργία στον ήλιο κ.ά. είναι σε δυσμενέστερη θέση από τους υπόλοιπους.
Η σημασία του φωτοτύπου
Υπάρχουν 6 φωτότυποι και καθορίζονται από το χρώμα του δέρματος, των μαλλιών και των ματιών του κάθε ανθρώπου. Οταν κάποιος είναι ανοιχτόχρωμος (με ξανθά ή κόκκινα μαλλιά), συχνά έχει και φακίδες και μαυρίζει δυσκολότερα, έχει πιθανώς φωτότυπο 1 ή 2. Οι Ελληνες ανήκουμε συνήθως στους φωτοτύπους 3 ή 4. Οπως είναι προφανές, όσοι έχουν φωτοτύπους πιο κοντά στο 1 κινδυνεύουν περισσότερο από τον ήλιο, τη φωτογήρανση και τα ηλιακά εγκαύματα.
Προσοχή στα ηλιακά εγκαύματα
Αυτό που θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι τα εγκαύματα δεν συμβαίνουν μόνο στην παραλία και όταν κολυμπάμε στη θάλασσα, αλλά και όταν περπατάμε στην πόλη, κάνουμε βόλτα στο πάρκο ή παίζουμε με τα παιδιά μας στην παιδική χαρά.
Ο πιο συνηθισμένος τύπος εγκαύματος είναι το έγκαυμα 1ου βαθμού, που χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα και πόνο. Οταν δημιουργούνται φουσκάλες με νερό το έγκαυμα είναι 2ου βαθμού και όταν υπάρχουν και πληγές είναι 3ου βαθμού.
Τα εγκαύματα 2ου και 3ου βαθμού χρειάζονται κατά κανόνα εκτίμηση από γιατρό.
Οι πιο επιρρεπείς στα εγκαύματα είναι οι ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι, όσοι παίρνουν φάρμακα που προκαλούν φωτοευαισθησία (οπότε και έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν έγκαυμα, έστω και μετά από μικρή έκθεση στον ήλιο), οι ηλικιωμένοι, οι άνθρωποι με προβλήματα υγείας και κυρίως τα μωρά και τα παιδιά. Θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τα παιδιά και τον ήλιο, κρατώντας τα πάντα σε σκιερό μέρος, ανανεώνοντας το υψηλής προστασίας αντηλιακό τους, φορώντας τους ρούχα στα εκτεθειμένα στον ήλιο μέρη και καπέλο.
Ισως για να πειστούμε για τη σημασία τού να προστατεύουμε τα παιδιά από τον ήλιο, να αρκεί να μάθουμε ότι έρευνες έχουν αποδείξει πως ένα σοβαρό ηλιακό έγκαυμα (2ου βαθμού) σε παιδιά κάτω των 18 ετών διπλασιάζει τον κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του δέρματος στην ενήλικη ζωή τους.
Tips για να είμαστε ασφαλείς στον ήλιο
* Θα πρέπει να είμαστε σε σκιερό μέρος και προστατευμένοι από τον ήλιο τουλάχιστον μεταξύ των επικίνδυνων ωρών που είναι από τις 10 ως τις 4 το μεσημέρι. Ειδικά τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι ή οι άνθρωποι που παίρνουν φάρμακα ή υποφέρουν από καταστάσεις που επιδεινώνονται από τον ήλιο, θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί.
* Χρειάζεται να πίνουμε πολύ νερό ώστε να είμαστε ενυδατωμένοι και να αποφεύγουμε το αλκοόλ. Στην ενυδάτωσή μας θα βοηθήσουν και οι χυμοί από φρέσκα φρούτα.
* Οταν κυκλοφορούμε στον ήλιο, θα πρέπει να φοράμε γυαλιά, καπέλο και να καλύπτουμε όσο μεγαλύτερο μέρος του σώματός μας γίνεται με ρούχα.
* Η πιο σημαντική προστασία από τον ήλιο είναι το αντηλιακό. Τα αντηλιακά φέρουν την ένδειξη SPF (sun protection factor), που είναι ο δείκτης προστασίας από την υπεριώδη ακτινοβολία τύπου Β. Οσο πιο υψηλός είναι ο δείκτης προστασίας, που ξεκινά από το 2 και φτάνει στο 50+, τόσο πιο πολύ μας προστατεύει το αντηλιακό.
Επίσης θα πρέπει να υπάρχει και η ένδειξη UVA (μέσα σε κύκλο) στην ετικέτα των αντηλιακών και σε αυτή την περίπτωση σημαίνει ότι η προστασία έναντι της υπεριώδους ακτινοβολίας τύπου Α είναι το 1/3 από εκείνη για την οποία το εν λόγω αντηλιακό προστατεύει από την υπεριώδη ακτινοβολία τύπου Β (σύμφωνα με τον δείκτη του), και ότι ως εκ τούτου είναι και εγκεκριμένο από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Το αντηλιακό θα πρέπει να απλώνεται σε όλα τα εκτεθειμένα στον ήλιο μέρη, σε ικανή ποσότητα να καλύψει καλά το δέρμα.
Για να το καταλάβουμε μπορούμε να πούμε ότι χρειαζόμαστε ποσότητα ίση με 2 κουταλάκια του γλυκού όταν θέλουμε να καλύψουμε το κεφάλι, τον λαιμό και τα χέρια μας και ποσότητα ίση με δύο κουταλιές της σούπας όταν θέλουμε να καλύψουμε και ολόκληρο το σώμα μας, φορώντας μαγιό.
Η γενική οδηγία είναι ότι θα πρέπει να ανανεώνουμε το αντηλιακό μας κάθε δύο με τρεις ώρες περίπου ή κάθε φορά που θα βγούμε από τη θάλασσα ή θα σκουπιστούμε με την πετσέτα.
Γυναίκες και ήλιος
Οταν οι γυναίκες παίρνουν αντισυλληπτικά χάπια ή είναι σε κατάσταση εγκυμοσύνης θα πρέπει να χρησιμοποιούν αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας, να το ανανεώνουν συχνά και να αποφεύγουν τον ήλιο τις επικίνδυνες ώρες (10.00-16.00) γιατί μπορεί ο ήλιος να πυροδοτήσει την εμφάνιση πανάδων, που κατά κανόνα εμφανίζονται στο πρόσωπο και μπορεί να εξαφανιστούν άμεσα αλλά δυστυχώς πολλές φορές μπορεί να παραμείνουν.
Ο ήλιος είναι όμως ευεργετικός όσον αφορά την οστεοπόρωση – που είναι κατά κανόνα γυναικεία ασθένεια – καθώς βοηθά στη σύνθεση της βιταμίνης D, που είναι καταλυτική για την απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό. Ας σημειώσουμε εδώ ότι η βιταμίνη D σε ποσοστό 90% συντίθεται από τον οργανισμό με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας.
Γι’ αυτό, οι ειδικοί συστήνουν 20 λεπτά καθημερινής έκθεσης στον ήλιο (των άνω άκρων και του προσώπου χωρίς αντηλιακό ή με κάποιο με χαμηλό δείκτη).
Επίσης η έκθεση στον ήλιο φαίνεται να βοηθά στην ενίσχυση της γυναικείας (λόγω βελτίωσης της αγγείωσης) αλλά και της ανδρικής γονιμότητας (βελτιώνοντας την ποιότητα του σπέρματος).
Ποιοι λένε όχι και ποιοι ναι στον ήλιο
Στον ήλιο λέμε ναι όταν:
* Υποφέρουμε από ψωρίαση
Η ψωρίαση είναι ένα αυτοάνοσο δερματικό νόσημα που γίνεται αντιληπτό επειδή στο δέρμα δημιουργούνται κόκκινες πλάκες που καλύπτονται από κάτι που μοιάζει με λέπι. Αυτό συμβαίνει επειδή τα δερματικά κύτταρα των ανθρώπων με ψωρίαση τείνουν να αποβάλλονται περίπου κάθε εβδομάδα, αντίθετα με το διάστημα των 28 ημερών που χρειάζονται τα επιφανειακά κύτταρα του δέρματος των υπολοίπων ανθρώπων για να ξεκινήσουν να αποβάλλονται ώστε να ανανεωθούν.
Καθώς δεν προλαβαίνουν να αποβληθούν τα κύτταρα, δημιουργούνται οι πλάκες που είναι κόκκινες λόγω της ύπαρξης τοπικής φλεγμονής. Η έκθεση στον ήλιο βοηθά τους ανθρώπους που πάσχουν από ψωρίαση κατ’ αρχάς επειδή ο ήλιος επιβραδύνει τη διαδικασία της ανανέωσης των κυττάρων και επίσης επειδή έχει μία ήπια αντιφλεγμονώδη δράση.
* Εχουμε ξηροδερμία
Στην πραγματικότητα πρόκειται για τη σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, ένα είδος εκζέματος που εμφανίζεται με ένα λιπαρό λέπι στα μαλλιά, στο πρόσωπο και στο στήθος. Οι ειδικοί θεωρούν ότι η πάθηση οφείλεται σε έναν μύκητα, τον πιτυρόσπορο, που φαίνεται να παρουσιάζει έξαρση όταν υπάρχει κρύο και υγρασία, ενώ αντίθετα το καλοκαίρι χάρη στη ζέστη και στον ξηρό καιρό βρίσκεται σε ύφεση.
Στον ήλιο λέμε όχι όταν:
* Υποφέρουμε από λεύκη
Στην περίπτωση της λεύκης ο ίδιος ο οργανισμός καταστρέφει ορισμένα μελανοκύτταρα και δεν παράγεται μελανίνη στα σημεία εκείνα του σώματος, οπότε και το δέρμα ασπρίζει. Συνήθως η λεύκη εμφανίζει προοδευτικότητα (τα λευκά σημάδια έχουν την τάση να μεγαλώνουν και να πολλαπλασιάζονται) αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο ότι θα συμβεί σε όλες τις περιπτώσεις. Οπως και στα περισσότερα άλλα αυτοάνοσα νοσήματα οι ειδικοί δεν γνωρίζουν γιατί προκύπτει αλλά ξέρουν ότι σίγουρα δεν ευνοείται από τον ήλιο.
Μάλιστα, οι δερματολόγοι εξηγούν ότι – όπως όλα τα αυτοάνοσα – σχετίζεται με το στρες αλλά ότι έχουν παρατηρήσει και ότι άλλοι παράγοντες θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν τη λεύκη, όπως ένας τραυματισμός ή ένα σοβαρό ηλιακό έγκαυμα.
Ετσι, τόσο αν υποφέρουμε από λεύκη αλλά και για να μειώσουμε τις πιθανότητες να μας απασχολήσει κάποια στιγμή, θα πρέπει να φοράμε πάντα αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας, ειδικά στις περιοχές που υπάρχει η λεύκη για να μην πάθουμε έγκαυμα.
* Εχουμε επιχείλιο έρπητα
Εμφανίζεται στα χείλη με τη μορφή φυσαλίδων και οφείλεται στον γνωστό ιό του έρπητα. Ο ιός, που είναι μεταδοτικός, «κοιμάται» στον οργανισμό και είναι πιο πιθανό να μας απασχολήσει όταν είμαστε κουρασμένοι, στενοχωρημένοι, έχουμε πυρετό, στρες αλλά και όταν εκτιθέμεθα στην ηλιακή ακτινοβολία. Οσοι έχουμε εμφανίσει επιχείλιο έρπητα στο παρελθόν θα πρέπει να χρησιμοποιούμε αντηλιακό στο πρόσωπο και αντηλιακό στικ στα χείλη με υψηλό δείκτη προστασίας.
* Είμαστε αλλεργικοί στον ήλιο
Η αλλεργία στον ήλιο συγκαταλέγεται στις φυσικές αλλεργίες, που προκαλούνται δηλαδή από φυσικά αίτια όπως ο ήλιος στην προκειμένη περίπτωση.
Η αλλεργία στον ήλιο απασχολεί κυρίως γυναίκες και εκδηλώνεται με ερυθρότητα, οίδημα και φυσαλίδες στα σημεία του δέρματος που είναι εκτεθειμένα στον ήλιο, κατά κανόνα στο ντεκολτέ, στους ώμους, στα μπράτσα, στον λαιμό, κάποιες φορές στα πόδια και σπάνια στο πρόσωπο.
Ολα αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται λίγες ώρες μετά την έκθεσή μας στον ήλιο. Η λύση είναι να φοράμε πάντα αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας, να το ανανεώνουμε συχνά και βέβαια να προσπαθούμε να αποφεύγουμε την απευθείας έκθεση στον ήλιο όσο είναι δυνατόν.
* Παίρνουμε συγκεκριμένα φάρμακα
Υπάρχουν κάποια φάρμακα, αρώματα και καλλυντικά που μπορεί να μας προκαλέσουν φωτοευαισθησία επειδή περιέχουν συστατικά που κάνουν το δέρμα μας πιο ευαίσθητο στις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου, ακόμα και μετά από περιορισμένη έκθεση (π.χ. περπατώντας στην πόλη). Σε τέτοια περίπτωση θα παρατηρήσουμε ότι το δέρμα, στα εκτεθειμένα στον ήλιο σημεία, θα κοκκινίσει, θα πρηστεί, θα εμφανίσει φουσκάλες και θα έχουμε φαγούρα.
Η έκταση και η διάρκεια των αντιδράσεων αυτών ποικίλλει ανάλογα με τη διάρκεια της έκθεσης στον ήλιο, την ποσότητα του φαρμάκου αλλά και την ευαισθησία του κάθε ανθρώπου (οι ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι είναι ακόμα πιο επιρρεπείς).
Τα φάρμακα και τα προϊόντα αυτά κανονικά φέρουν τη σχετική προειδοποίηση στις οδηγίες χρήσης τους. Συνήθως πρόκειται για τοπικά ρετινοειδή που περιέχονται σε αντιρυτιδικές κρέμες και φάρμακα για τη θεραπεία της ακμής, καλλυντικά με άρωμα, κολόνιες, αντιβιοτικά, διουρητικά, αντιμυκητιασικά, ορισμένα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (σε δόσεις για τη θεραπεία της αρθρίτιδας), κάποια αντιυπερτασικά και αντιαρυθμικά, ορισμένα φάρμακα για διαβητικούς, ψωραλένια (για τη θεραπεία της ψωρίασης), αντιψυχωσικά, φάρμακα κατά του καρκίνου.
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να συμβουλευτούμε τον γιατρό μας και να ακολουθήσουμε τις οδηγίες του σε περίπτωση που υποψιαζόμαστε ότι τα φάρμακά μας μπορεί να μας προκαλέσουν ή να μας προκάλεσαν φωτοευαισθησία.
