Ο σπίλος είναι ουσιαστικά ο πιο συνηθισμένος καλοήθης όγκος που υπάρχει πάνω στο ανθρώπινο δέρμα. Πρακτικά κάθε άνθρωπος – ιδιαίτερα οι λευκοί – έχει τουλάχιστον έναν σπίλο πάνω στο δέρμα του. Εχει επικρατήσει να περιγράφουμε τους σπίλους ως «ελιές» καθώς συχνά το σχήμα και το χρώμα τους μας τις θυμίζει. Τα χρώματα των σπίλων καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τα χρώματα του ίδιου του ατόμου (φωτότυπος).
Επομένως, ένας άνθρωπος με πολύ ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα θα έχει ελιές με ανοιχτό ξανθο-καφέ χρώμα, ενώ ένας πολύ μελαχρινός θα έχει αρκετά σκούρες καφέ ή/και μαύρες ελιές. Το σχήμα, το μέγεθος και ο συνολικός αριθμός σπίλων ανά άτομο επηρεάζεται από πληθώρα παραγόντων, που κατά βάση έχουν να κάνουν με τα γονίδια του καθενός και λιγότερο με τις συνήθειες έκθεσης στον ήλιο.
Πόσο επικίνδυνοι είναι οι σπίλοι και ποια η σχέση τους με το μελάνωμα;
Το μελάνωμα είναι μορφή δερματικού καρκίνου, η οποία είναι αρκετά επιθετική και απειλητική για τη ζωή όταν δεν αντιμετωπίζεται έγκαιρα. Ο σπίλος είναι μια καλοήθης συγκέντρωση ειδικής μορφής μελανοκυττάρων (σπιλοκύτταρα) στο δέρμα μας. Επομένως, έχουμε να κάνουμε με δύο εντελώς αντίθετες καταστάσεις. Οι ελιές κατά συνέπεια δεν απειλούν τη ζωή μας.
Οι δυσκολίες κρύβονται στο γεγονός πως το μελάνωμα στα αρχικά του στάδια μοιάζει με μια κοινή απλή ελιά και συχνά μας ξεγελάει. Επιπρόσθετα, η πιθανότητα ενός σπίλου να εξαλλαγεί σε κακόηθες μελάνωμα είναι εξαιρετικά μικρή.
Ωστόσο, όταν ένας άνθρωπος έχει μεγάλο αριθμό σπίλων (>50), τότε το δέρμα του εμφανίζει αυξημένη δυναμική να εκδηλώσει ένα μελάνωμα κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Πώς παρακολουθούμε τους σπίλους μας; Ποια άτομα, κάθε πότε και με ποιον τρόπο;
Ο έλεγχος των σπίλων γίνεται από το δερματολόγο με συνδυασμό της κλασικής κλινικής εξέτασης και της διαγνωστικής μεθόδου της δερματοσκόπησης που προσφέρει μεγαλύτερη ακρίβεια. Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις (π.χ. μεγάλος αριθμός σπίλων) πραγματοποιείται και ψηφιακή δερματοσκόπηση (χαρτογράφηση σπίλων).
Κάθε άτομο πρέπει να ελέγχει τους σπίλους του κάθε 1-2 χρόνια στον δερματολόγο, ανεξάρτητα από τους διάφορους παράγοντες κινδύνου.
Οταν συντρέχουν άλλοι παράγοντες, όπως π.χ.:
* ατομικό/οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή άλλων δερματικών καρκίνων,
* μεγάλος αριθμός σπίλων (>50),
* δυσπλαστικοί σπίλοι (μεγάλης διαμέτρου ελιές με σχετικά άτυπα χαρακτηριστικά σε σχήμα και χρώμα),
* ανοσοκαταστολή πάσης φύσεως (π.χ. φάρμακα),
τότε το άτομο πρέπει να ελέγχεται σε πολύ πιο τακτική βάση, σε χρονικά διαστήματα μεταξύ 3 – 6 – 12 μηνών.
Πότε πρέπει να ανησυχήσω για μια ελιά;
Κάθε σπίλος που αλλάζει σε σύντομο χρονικό διάστημα (π.χ. λίγες εβδομάδες – μήνες) και έξω από τα φυσιολογικά πλαίσια (χρώμα, σχήμα, μέγεθος) πρέπει να μας προβληματίσει.
Επίσης, κάθε καινούριος σπίλος με ταχεία αύξηση σε διάμετρο, αλλά και αλλοιώσεις με έντονη σκληρία και διόγκωση (οζίδια) οφείλουν να αξιολογηθούν άμεσα από τον δερματολόγο μας.
Υπάρχει ιδιαίτερος λόγος ανησυχίας για αλλαγές σπίλων στα παιδιά;
Οι σπίλοι αρχίζουν να εμφανίζονται από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Εδώ υπάρχει μια παράλληλη ανάπτυξη της ελιάς μαζί με το παιδί ή τον έφηβο. Παρακολουθούμε τους σπίλους στα παιδιά χωρίς να υπάρχει μεγάλη ανησυχία ή υπερβολή, εκτός από ειδικές και λιγότερο συνήθεις περιπτώσεις.
Ηλιος και σπίλοι. Πρέπει να καλύπτουμε με περισσότερη ποσότητα αντηλιακού τις ελιές μας;
Ξεκάθαρα όχι! Προστατεύουμε συνολικά το δέρμα μας από τον ήλιο με αντηλιακό και αναζήτηση της σκιάς, χωρίς να απαιτείται η υπερβολική κάλυψη των ελιών μας με αντηλιακό. Η επίδραση του ήλιου είναι συνολικά στο δέρμα και όχι μεμονωμένα πάνω στην κάθε ελιά.
Από τον Δημήτριο Κ. Σγούρο, δερματολόγο-αφροδισιολόγο, διδάκτορα της Ιατρικής Αθηνών, γενικό γραμματέα της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας, μέλος στο ΔΣ της Ελληνικής Εταιρείας Δερματοσκόπησης και Board Member στην International Dermoscopy Society.
