Πώς επηρεάζουν την καρδιά μας οι καλοκαιρινές θερμοκρασίες;

Γράφει ο Θανάσης Δρίτσας*

Ο ανθρώπινος οργανισμός μέσω της θερμορρύθμισης μπορεί να κρατάει σταθερή τη θερμοκρασία του σώματος, ανεξάρτητα από τη  θερμοκρασία περιβάλλοντος. Στη διαδικασία της θερμορρύθμισης συμμετέχει το καρδιαγγειακό σύστημα, το δέρμα, το αναπνευστικό και όλες οι πολύπλοκες νευρο-ενδοκρινικές διεργασίες που σχετίζονται με τον μεταβολισμό.

Η φυσιολογική καρδιά έχει μεγάλες δυνατότητες προσαρμογής, αυξάνοντας το «καρδιακό έργο» το καλοκαίρι. Με την αύξηση της εξωτερικής θερμοκρασίας αυξάνεται η καρδιακή συχνότητα (καρδιακοί παλμοί ανά λεπτό) και η καρδιακή παροχή (λίτρα αίματος ανά λεπτό). Ετσι η καρδιακή αντλία, με τη διαστολή των περιφερικών αρτηριών που συμβαίνει στη ζέστη, μπορεί να διοχετεύει περισσότερο αίμα στην περιφέρεια του σώματος και στο δέρμα από όπου απάγεται η θερμότητα μέσω εφίδρωσης. Ομως όταν πάσχει ο καρδιακός μυς τότε η καρδιά (ως αντλία) αδυνατεί να αυξήσει σημαντικά την παροχή αίματος που απαιτείται για την προσαρμογή στην αυξημένη θερμοκρασία. Ανάλογα λοιπόν με την υποκείμενη καρδιακή πάθηση, μπορεί να προκύψουν διάφορα προβλήματα υγείας το καλοκαίρι εάν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.

Συστάσεις διατροφής και άσκησης

Στις γενικές οδηγίες για τους καρδιοπαθείς περιλαμβάνεται η αποφυγή μεγάλων γευμάτων με αυξημένη περιεκτικότητα σε λίπη. Επίσης πρέπει να αποφεύγονται γενικά τα αλκοολούχα ποτά. Αντιθέτως, ενδείκνυται να καταναλώνονται μικρά, συχνά και ελαφρά γεύματα και άφθονο δροσερό νερό ή φυσικοί χυμοί. Η πρόσληψη υγρών πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή σε ασθενείς που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια, διότι σε περίπτωση υπερβολής υπάρχει κίνδυνος κατακράτησης υγρών στους πνεύμονες με ενδεχόμενη εμφάνιση δύσπνοιας ή/και πνευμονικού οιδήματος. Απαραίτητο είναι, ακόμα, να αποφεύγεται η σωματική καταπόνηση στην έντονη ζέστη. Προσοχή απαιτείται και στο ντύσιμο, προτείνονται ελαφρά, ανοικτόχρωμα ρούχα και οπωσδήποτε καπέλο στον ήλιο.

Διακοπές και θαλασσινά μπάνια

Σχετικά με το θαλασσινό μπάνιο σε άτομα που έχουν καρδιαγγειακό πρόβλημα, η θερμοκρασία του νερού συνιστάται να είναι μεγαλύτερη από 25 βαθμούς. H επαφή με το νερό να γίνεται σταδιακά και να έχουν περάσει πάνω από τρεις ώρες μετά το τελευταίο γεύμα. Η ένταση της κολύμβησης πρέπει να είναι ήπια. Συμπτώματα που οφείλουν να οδηγήσουν έναν καρδιολογικό ασθενή άμεσα στον γιατρό του το καλοκαίρι είναι: δύσπνοια, πόνος στο στήθος, ζάλη, λιποθυμία. Χρειάζεται ιδανικά ένας τυπικός καρδιολογικός έλεγχος πριν από τις διακοπές έτσι ώστε να δώσει και ο θεράπων καρδιολόγος «το ελεύθερο», εφόσον βέβαια του εξηγήσει ο ασθενής πού σκέπτεται να περάσει τις διακοπές του και τι είδους δραστηριότητες πρόκειται να έχει κατά τη διάρκεια των διακοπών.

Ασθενείς που πάσχουν από σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια ή ασθενείς που παρουσιάζουν επικίνδυνες αρρυθμίες ή ασθενείς στους οποίους έχει εμφυτευθεί απινιδωτής είναι ασφαλέστερο να μην ταξιδέψουν σε μικρά νησιά ή πολύ απομακρυσμένες περιοχές όπου δεν υπάρχει γρήγορη πρόσβαση σε νοσοκομείο με πλήρη καρδιολογική φροντίδα.

Ηπια αερόβια άσκηση

Ασθενείς που έχουν πρόσφατα υποβληθεί σε επέμβαση στεφανιαίας παράκαμψης (by-pass) θα πρέπει να γνωρίζουν ότι χρειάζονται 6-8 εβδομάδες μετά την επέμβαση πριν μπορέσουν να ενταχθούν πλήρως σε απόλυτα φυσιολογικές δραστηριότητες, με την προϋπόθεση ότι η ανάρρωση μετά την επέμβαση ήταν χωρίς επιπλοκές. Σε παιδιά με ιστορικό καρδιολογικών προβλημάτων είναι καλό να δώσει ο παιδο-καρδιολόγος την έγκρισή του για συμμετοχή σε άσκηση ή ανταγωνιστικές αθλητικές δραστηριότητες κατά την περίοδο των διακοπών.

Πρέπει να γίνει απόλυτα σαφές ότι η αερόβια άσκηση (τρέξιμο, βάδισμα, ποδήλατο, κολύμβηση) είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη για τον καρδιοπαθή ασθενή ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται σπορ που απαιτούν υπερβολική κατανάλωση μυϊκής ενέργειας (extreme sports). Το καθημερινό γρήγορο βάδισμα (30-45 λεπτά ημερησίως) είναι πολύ ωφέλιμη δραστηριότητα για το καρδιαγγειακό σύστημα. Επίσης ιδανική άσκηση για την καρδιά (και το σώμα γενικά) αποτελεί η κολύμβηση διότι η κίνηση μέσα στο νερό είναι ελαστική και δεν καταπονεί τις αρθρώσεις.

Θα συνιστούσα σε όσους έχουν ιστορικό καρδιολογικών παθήσεων να κολυμπούν λογικά, χωρίς να απομακρύνονται ιδιαίτερα από τις ακτές και χωρίς να επιδίδονται συστηματικά σε καταδύσεις. Προτιμότερες ώρες για κολύμπι είναι νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα έτσι ώστε να μην υπάρξει μεγάλη έκθεση στον ήλιο (αποφυγή μεταξύ 11 π.μ. – 4 μ.μ.).

Συνεννόηση με τον γιατρό

Οι ασθενείς που παίρνουν φάρμακα θα πρέπει να επικοινωνήσουν με τον καρδιολόγο τους διότι τους θερινούς μήνες η ζέστη έχει συνδεθεί με αφυδάτωση, αγγειοδιαστολή και υπόταση. Ετσι σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί μείωση της δόσης γενικά των αντι-υπερτασικών ή ειδικά των διουρητικών φαρμάκων.

Σε περιόδους διακοπών που υπάρχει μεγαλύτερη τάση για κοινωνική κατανάλωση «μεζέδων» χρειάζεται προσοχή στην υπερβολική πρόσληψη αλατιού, ζάχαρης, θερμίδων και αλκοόλ ιδιαίτερα για όσους πάσχουν από υπέρταση ή σακχαρώδη διαβήτη. Υπάρχει πάντα η πιθανότητα να αυξηθεί σημαντικά και το σωματικό βάρος σε χαλαρές περιόδους διακοπών.

Πνευματική ελαφράδα

Στον αιθέριο κόσμο της Μεσογείου, που ζούμε, το άπλετο φως κάνει τα πάντα διάφανα, καταργεί τη βαρύτητα και χαρίζει μια αίσθηση ελαφράδας. Δεν είναι μόνο το ελαιόλαδο, η μεσογειακή κουζίνα, η φαρμακευτική αγωγή, οι οδηγίες των καρδιολόγων και η φυσική άσκηση που μπορεί να χαρίσουν ιδανικό σωματικό βάρος και μια υγιή καρδιά. Είναι πάνω απ’ όλα οι καθαρές σκέψεις και το ελεύθερο πνεύμα που χάρισε η γη που ζούμε στους παππούδες μας και χαρίζει ακόμη και σήμερα σε όσους διακριτικούς μπορούν πλέον να το αντιληφθούν. Γιατί το πιο σημαντικό είναι να μη γίνει κανείς πνευματικά βαρύς και να παραμένει διάφανος. Για αυτή την εσωτερική διαφάνεια έχει γράψει ο Οδυσσέας Ελύτης: «Θα σου δώσω εγώ ένα δέρμα που να κοιτάν οι άνθρωποι από μέσα. Και να μην έχεις ούτε ένα μυστικό. Σε όλους εσύ θα ανήκεις. Ολος φως».

*Ο κ. Θανάσης Δρίτσας είναι καρδιολόγος, αναπληρωτής διευθυντής, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο.

Έντυπη έκδοση Το Βήμα