Σύμφωνα με την εξελικτική ψυχολογία, η πίστη των ανθρώπων στον Θεό ξεκινά μαζί με τη δημιουργία εργαλείων που τους βοηθά να αντιληφθούν την έννοια της δημιουργίας και έτσι αναζητούν με τη σειρά τους κι εκείνοι τον Δημιουργό τους. Αν και έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε και έχουν αναπτυχθεί και παρουσιαστεί πάρα πολλές επιστημονικές θεωρίες και εξηγήσεις σχετικά με τη δημιουργία του Σύμπαντος, η πίστη στον Θεό δίνει – για πολλούς – νόημα στον κόσμο και στην ύπαρξη. Οπως χαρακτηριστικά εξηγεί ο Ιρβιν Γιάλομ στο δοκίμιό του «Θρησκεία και ψυχιατρική», «η θρησκεία μπορεί να λειτουργήσει για τους πιστούς ως μία διέξοδος, να δημιουργήσουν μαζί της μία σχέση ανακούφισης και αναζωογόνησης, περίπου όπως η ψυχοθεραπεία για τους “αναλυόμενους”».
Πώς μας ευνοεί η πίστη;
Πολλές έρευνες δείχνουν ότι τόσο η συμμετοχή σε μία οργανωμένη θρησκεία και στις πρακτικές της όσο και η βαθιά πίστη ή η πνευματικότητα που κάποιοι άνθρωποι επιλέγουν να βιώνουν σε ατομικό επίπεδο χωρίς να συμμετέχουν στις θρησκευτικές τελετές κ.λπ., βοηθούν τους πιστούς να διαχειριστούν το στρες, να νοηματοδοτήσουν τη ζωή, να διαχειριστούν το πένθος, την απώλεια, την αρρώστια, να νιώσουν ανακούφιση, να έχουν την αίσθηση ότι ανήκουν, ότι κάποιος τους προσέχει, τους καθοδηγεί και έχει φτιάξει ένα σχέδιο του οποίου οι ίδιοι είναι μέρος…
Φυσικά πολύ μεγάλη σημασία παίζει και η κοινωνική υποστήριξη που βιώνουν οι άνθρωποι που ακολουθούν κάποια θρησκεία. Αυτό που παρατηρούν οι ερευνητές είναι ότι γενικά οι θρήσκοι άνθρωποι είναι πιο αισιόδοξοι, πιο προσαρμοστικοί, πιο γενναιόδωροι, πιο εμπλεγμένοι με την κοινότητα και την προσφορά, πιο στωικοί και επιπλέον έχουν μικρότερη ροπή σε κατάχρηση ουσιών, στην κατάθλιψη και στην αυτοκτονία.
Μάλιστα φαίνεται ότι πολύ συχνά οι θρήσκοι έχουν καλύτερη υγεία γιατί πολλές θρησκείες προωθούν την υγιεινή διατροφή, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη νηστεία της ορθόδοξης θρησκείας, και αποτρέπουν του πιστούς από διάφορες καταχρήσεις.
Επίσης, έρευνες έχουν δείξει ότι οι θρησκευόμενοι έχουν συνήθως χαμηλότερη αρτηριακή πίεση, καλύτερο ύπνο και χαμηλότερα επίπεδα άγχους γενικότερα.
Πιο συγκεκριμένα, έρευνα μελέτησε 75.000 πιστές για περισσότερα από 20 χρόνια και βρήκε ότι οι γυναίκες που πηγαίνουν μία φορά την εβδομάδα στην εκκλησία μειώνουν την πιθανότητα να πεθάνουν νέες κατά 25%, ενώ άλλη έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Harvard, που παρακολούθησε και εκτίμησε τις συνήθειες και την κατάσταση της υγείας γυναικών που πήγαιναν στην εκκλησία μία φορά την εβδομάδα για 20 χρόνια, από το 1992 ως το 2012, βρήκε ότι οι γυναίκες που πήγαιναν στην εκκλησία περισσότερες από μία φορά την εβδομάδα έχουν 27% λιγότερο κίνδυνο να πεθάνουν από καρδιαγγειακά και 21% λιγότερο κίνδυνο να πεθάνουν από καρκίνο από ό,τι όσες δεν πηγαίνουν.
Γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι πιο θρήσκοι από άλλους;
Η πιο συχνή εκτίμηση είναι ότι οι άθεοι είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίζουν και να αναλύουν τα πράγματα με βάση τη λογική ενώ οι θρήσκοι συνήθως βασίζονται στο συναίσθημα και στο ένστικτο. Σύμφωνα με έρευνες, όσον αφορά τη θρησκευτικότητα των ανθρώπων παίζουν ρόλο και γενετικοί παράγοντες καθώς έχει βρεθεί ότι τα μονοζυγωτικά δίδυμα (ακόμα κι αν μεγαλώσουν χωριστά) είναι πολύ πιο πιθανό να έχουν παρόμοια θρησκευτικά πιστεύω από ό,τι τα διζυγωτικά δίδυμα.
Μάλιστα οι ερευνητές θεωρούν ότι το 30% με 50% των ατομικών διαφορών στη θρησκευτικότητα σχετίζεται με γενετικούς παράγοντες. Δεν σημαίνει αυτό ότι αυτή καθαυτή η θρησκευτικότητα κληρονομείται αλλά ότι χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας μπορεί να μας επηρεάζουν προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.
Χαρακτηριστικά όπως η εξωστρέφεια, η κοινωνικότητα, η ταπεινότητα, η δυσπιστία, το πόσο θέλουμε να έχουμε τον έλεγχο, η τάση να ψάχνουμε τα πάντα μέχρι να αποφασίσουμε τι μπορεί να είναι αλήθεια και τι όχι, παίζουν ρόλο στο αν θα είμαστε τελικά πιστοί ή άθεοι.
Φυσικά αν ένας άνθρωπος θα είναι θρησκευόμενος ή όχι έχει να κάνει και με την κουλτούρα, τη χώρα και την παράδοση από την οποία προέρχεται. Για παράδειγμα, όταν ερωτώνται οι Αιγύπτιοι πόση σημασία παίζει στην καθημερινή τους ζωή η θρησκεία η απάντηση είναι 99%, για τους Αμερικανούς είναι 66%, ενώ για τους Σουηδούς το νούμερο πέφτει στο 16%.
Επιπλέον, μεγάλο ρόλο στο πόσο θρησκευόμενοι θα είμαστε παίζουν και η οικογένειά μας, τα πρότυπά μας, οι άνθρωποι που θαυμάζουμε και μας επηρεάζουν. Η θρησκευτικότητα και η πίστη, όπως και πάρα πολλά άλλα πράγματα είναι ένας συνδυασμός ανατροφής και κληρονομικότητας.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρα Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγο με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική.
