Αν θέλουμε να ορίσουμε την ψυχοσυναισθηματική ωριμότητα, θα μπορούσε να οριστεί ως «η ικανότητα ανοχής της αμφιθυμίας». Αμφιθυμία σημαίνει ότι κάτι μπορεί να μας προκαλεί αντίθετα συναισθήματα. Σημαίνει π.χ. ότι το παιδί μου, ο/η σύντροφός μου, οι φίλοι μου που τόσο αγαπάω είναι παράλληλα αυτοί που ενίοτε μπορεί να με εκνευρίζουν. Και αυτό είναι απολύτως ρεαλιστικό. Ενας άνθρωπος σχετικά ώριμος μπορεί να κρατήσει, να αποδεχθεί και να επεξεργαστεί μέσα του διαφορετικές ποιότητες χωρίς να αισθάνεται ότι απειλείται. Μπορεί να συνάψει αυθεντικές σχέσεις, βασισμένες σε μια πραγματική εκτίμηση του άλλου και όχι στην εξιδανίκευση ή στη μη υπαρκτή τελειότητα. Με άλλα λόγια, όσο απομακρυνόμαστε από το δίπολο του απόλυτα καλού – κακού, από τη διπολική σκέψη του άσπρου ή μαύρου, όλα ή τίποτα, τόσο τα επίπεδα της ψυχοσυναισθηματικής μας ωριμότητας αυξάνονται και εμείς ως προσωπικότητες εξελισσόμαστε υγιέστερα και αυθεντικότερα.
Πώς ξεκίνησαν όλα…
Στους πρώτους μήνες της ζωής το βρέφος μπορεί να αυτοαντιληφθεί μόνο δύο είδη πολύ βασικής και πρώιμης συναισθηματικής εμπειρίας: πολύ ευχάριστα και πολύ δυσάρεστα συναισθήματα. Πάνω σε αυτά τα δύο είδη συναισθηματικής εμπειρίας δομείται η πρώιμη/πρωταρχική ψυχική του ανάπτυξη. Οταν η μητέρα καλύπτει τις ανάγκες του, γίνεται ιδανική. Οταν τις ματαιώνει, γίνεται κακή. Σε αυτό το στάδιο το ψυχικό σύστημα του βρέφους είναι πολύ ανώριμο και δεν μπορεί να συλλάβει ότι η μητέρα που ικανοποιεί και η μητέρα που ματαιώνει τις ανάγκες του είναι το ίδιο πρόσωπο, και έτσι τη διαιρεί και την απομονώνει αντίστοιχα σε καλή και κακή. Αργότερα, περίπου μετά τον 6ο-8ο μήνα, το βρέφος αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι η μητέρα που το φροντίζει και η μητέρα που ενίοτε μπορεί αυτο-αντιληπτικά ή μη να «ματαιώνει» τις ανάγκες του είναι στην πραγματικότητα το ίδιο πρόσωπο. Το καλό αναπτυξιακό σενάριο είναι το βρέφος με τη συνεχόμενη συναισθηματική υποστήριξη της μητέρας να «κατανοήσει» γνωστικά και να μπορεί να ενσωματώσει και να αποδεχθεί τις όποιες «ματαιώσεις».
Αυτή λοιπόν η «ανοχή» της όποιας δυσφορίας, αρχής γενομένης από τους πρώτους μήνες ζωής, που οδηγεί στην αμφιθυμία, αποτελεί τον προθάλαμο της αγάπης και της αποδοχής πρώτα για τον ίδιο μας τον εαυτό και για τα δικά μας αρνητικά συναισθήματα, ποιότητες/χαρακτηριστικά! Και φυσικά κατ’ επέκταση και για τους άλλους.
Πόσο όμως αντέχουμε τη «σκιά» μας; Πόσο μπορούμε να χωρέσουμε τις ποιότητες εκείνες που θεωρούμε όχι τόσο γυαλιστερές και κολακευτικές, τις σκέψεις, τις επιθυμίες, τους φόβους, τις ανασφάλειες που μας φέρνουν δυσφορία και είναι όχληση στην ψευδεπίγραφη επιφανειακή μας ψυχική ισορροπία;
Πώς θα αναγνωρίσω έναν ψυχοσυναισθηματικά ώριμο άνθρωπο;
* Ξέρω ότι έχω ωριμάσει όταν πλέον δεν χρειάζεται να κρίνω ή να κατηγορώ οποιονδήποτε άλλο για οτιδήποτε μου συμβαίνει. Με άλλα λόγια, όταν μπορώ να αναλάβω την ευθύνη των επιλογών μου και των συνεπειών που τις συνοδεύουν!
* Οταν μπορώ να αποδώσω στα συναισθήματά μου την «έγκυρη» επεξήγηση-αιτιολογία και να αισθάνομαι ότι μπορώ να τα διαχειριστώ αναλόγως.
Οι ψυχοσυναισθηματικά ώριμοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι η ζωή είναι πολύ καλύτερη όταν τη ζούμε ελεύθερα, αυτόβουλα και απρόσκοπτα. Ξέρουν πότε πρέπει να αφήσουν κάτι πίσω τους επειδή καταλαβαίνουν ότι αν κοιτάμε πίσω στο παρελθόν δεν μπορούμε να κλείσουμε ορισμένα κεφάλαια της ζωής μας και να θεραπεύσουμε συναισθηματικά τραύματα.
* Οταν αποφεύγετε την εσωτερική αναζήτηση, επιτρέπετε σε όλα τα αρνητικά συναισθήματα/γεγονότα του παρελθόντος να διεισδύσουν στο παρόν. Αυτό δεν σας αφήνει πολλά περιθώρια για οτιδήποτε θετικό και σας πληγώνει.
Μην τιμωρείτε τον εαυτό σας για λάθη που έχουν γίνει. Τα λάθη είναι ο καλύτερος τρόπος για να μαθαίνουμε, επειδή μας βοηθούν να κατανοήσουμε τις αδυναμίες μας. Οι ώριμοι άνθρωποι δεν τιμωρούν τον εαυτό τους λόγω των περιορισμών τους, αλλά αναζητούν τρόπους για να τους βελτιώσουν.
Καθώς εξελίσσεστε προς την ψυχοσυναισθηματική ωριμότητα, αυξάνεται η συναισθηματική ειλικρίνεια και αρχίζετε να συνειδητοποιείτε ότι τα συναισθηματικά μπλοκαρίσματά σας σάς εμποδίζουν να αναπτυχθείτε.
Χαρακτηριστικά που έχουν οι ψυχοσυναισθηματικά ώριμοι άνθρωποι
1. Δεν αποζητούν – με όποιο κόστος και αδιάκριτα – την αποδοχή των άλλων.
2. Δεν κρατούν μνησικακία.
3. Δεν σταματούν να κάνουν αυτό που τους αρέσει.
4. Δεν σταματούν να εξελίσσονται.
5. Δεν φέρονται επιθετικά προς στους άλλους.
6. Δεν αφήνουν τον καθένα να μπαίνει στη ζωή τους.
7. Δεν φοβούνται να αγαπήσουν πραγματικά.
8. Δεν φοβούνται την ηρεμία-χαλάρωση – τον χρόνο που δεν έχουν δουλειές/υποχρεώσεις κ.τ.λ.
9. Δεν φοβούνται τη μοναξιά.
10. Δεν έχουν πρόβλημα να πουν «όχι».
11. Δεν «αμελούν» να δίνουν ένα χέρι βοήθειας.
12. Δεν αισθάνονται την ανάγκη να «ταιριάξουν».
13. Δεν ξεχνούν ότι η «ευτυχία» είναι «στάση ζωής» και επιλογή.
Τι πρέπει να αναρωτηθούμε
Ποιον εαυτό επιθυμώ να έχω και πώς θα τον δημιουργήσω;
Τι χρειάζεται να αλλάξω;
Τι είναι χρήσιμο και τι άχρηστο;
Τι είναι ωφέλιμο και τι βλαβερό;
Τι θέλω να αυξήσω;
Τι θέλω να μειώσω;
Τι θέλω να εγκαταλείψω;
Βήματα προς την ψυχική ωριμότητα
* Ξεκινώ βραχυπρόθεσμα από ό,τι μου φαίνεται ευκολότερο και προχωράω μακροπρόθεσμα σε ό,τι νομίζω πως θα δυσκολευθώ περισσότερο.
* Ακόμα κι αν δεν τα καταφέρω με την πρώτη, δεν εγκαταλείπω και δεν παραιτούμαι από την προσπάθεια!
Ωριμάζουμε ψυχοσυναισθηματικά όταν…
* Αποδεχόμαστε τη ζωή και θεραπεύουμε τον συναισθηματικό πόνο κατάλληλα και επαρκώς.
* Οταν μαθαίνουμε από τον πόνο μας, όταν δουλεύουμε τον φόβο και θεραπεύουμε συναισθηματικές πληγές του παρελθόντος και τελικά κάνουμε ένα βήμα μπροστά στη ζωή.
* Οι ώριμοι άνθρωποι έχουν μάθει να αποδέχονται καταστάσεις και να αλλάζουν. Τα παράπονα δεν ωφελούν σε τίποτα απολύτως.
Ευχαριστούμε τη Βάσω Μακαρώνη, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια
