Ο Θεοδωράκης συνδέθηκε με τις σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας της. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες μουσικοσυνθέτες. ‘Ηταν ο Μίκης της Τέχνης και των Αγώνων, που μας έμαθε να τραγουδάμε λόγια μεγάλων ποιητών. Είχε ασχοληθεί με όλα τα είδη της μουσικής, ενώ είχε συνθέσει τον ίσως πιο αναγνωρίσιμο ελληνικό ρυθμό διεθνώς, το συρτάκι «Ζορμπάς». Είχε ασχοληθεί με την κλασική μουσική γράφοντας συμφωνίες, ορατόρια, μπαλέτα, όπερες και μουσική δωματίου. Tο πλέον σημαντικό έργο του θεωρείται η μελοποιημένη ποίηση έργων του Γιάννη Ρίτσου, του Γιώργου Σεφέρη, του Οδυσσέα Ελύτη και του Πάμπλο Νερούδα.
Η Μελίνα Μερκούρη υπήρξε η απόλυτη ελληνίδα σταρ του κινηματογράφου με διεθνή ακτινοβολία. Χαρισματική καλλιτέχνιδα με ισχυρή προσωπικότητα απέκτησε μεγάλη φήμη όχι μόνο ως ηθοποιός αλλά και ως πολιτικός με τον αγώνα της κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών, αλλά και με τις παρεμβάσεις της σε παγκόσμιο επίπεδο ως υπουργός Πολιτισμού.
Η συνάντηση Μίκη – Μελίνας
Η Μελίνα Μερκούρη άφησε την τελευταία της πνοή, στις 6 Μαρτίου 1994, στη Νέα Υόρκη.
Η μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός και ερμηνεύτρια συνεργάστηκε αρχικά με το Μίκη Θεοδωράκη και ερμήνευσε τα τραγούδια του στην ταινία “Φαίδρα” του Ζυλ Ντασέν όπου πρωταγωνιστούσε. 
Η «Φαίδρα» είναι δραματική ταινία παραγωγής 1962. Εκτός από την Μελίνα Μερκούρη πρωταγωνιστούσε ο Άντονι Πέρκινς. Η ταινία βασίζεται στην τραγωδία του Ευριπίδη Ιππόλυτος. Τη μουσική έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης και τους στίχους στα τραγούδια ο Γιάννης Θεοδωράκης. 
Αργότερα στην περίοδο της χούντας, στο εξωτερικό η Μελίνα δραστηριοποιήθηκε στον αντιδικτατορικό αγώνα και στάθηκε στο πλευρό του Θεοδωράκη, όταν εκείνος απελευθερώθηκε και πήγε στο Παρίσι το 1970.
Συνεργάστηκαν και στον αγώνα και στη μουσική
Συνεργάστηκαν και στον αγώνα και στη μουσική.
Χαρκακτηριστικό είναι το αντιδικτατορικό τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη για το ΠΑΜ σε ηχογράφηση που έγινε στη Ν. Υόρκη το 1972. Τραγουδάει η Μελίνα Μερκούρη. 
Οι δυο τους συνεργάστηκαν και στην ταινία «Η δοκιμή» (The Rehearsal). Μια ταινία ντοκουμέντο, αναπαράστασης των γεγονότων πριν, κατά και μετά το Πολυτεχνείο σκηνοθετημένη από τον Jules Dassin. Γυρίστηκε στη Νέα Υόρκη το 1974. Εμφανίζονται η Μελίνα Μερκούρη, ο Ντασέν, ο Μίκης Θεοδωράκης, κ.α.
Δείτε ένα απόσπασμα: 
Όταν τραγούδησαν μαζί το δικαστή
Τον Μάρτη του 1967, έναν μήνα πριν ξεσπάσει η στρατιωτική Δικτατορία, ο Θεοδωράκης δέχεται την επίσκεψη ενός νεαρού ποιητή, του Μάνου Ελευθερίου, ο οποίος του δίνει ένα κύκλο δώδεκα ποιημάτων που ο συνθέτης θα βαφτίσει, αργότερα, «Τα λαϊκά». Η σύνθεσή τους έγινε επί χούντας, από τον Μάρτιο έως τον Αύγουστο του 1968, σε Αθήνα και Βραχάτι.
‘Ενα από αυτά: Το δικαστή, ο Θεοδωράκης αρχικά ήθελε να το ερμηνεύσει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Οι συνθήκες όμως θα υποχρεώσουν τον συνθέτη να αναζητήσει άλλο ερμηνευτή, που τελικά βρήκε στις φωνές του Αντώνη Καλογιάννη και της Μαρίας Δημητριάδη.
Ηχογραφήθηκε στο Παρίσι, το 1971. Το ίδιο τραγούδι θα ερμηνεύσει στη συνέχεια η Μελίνα Μερκούρη.
Το παρακάτω είναι ένα σπάνιο βίντεο της ΕΡΤ, που το τραγούδι ερμηνεύουν οι Μίκης Θεοδωράκης και Μελίνα Μερκούρη: 
