Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που δείχνουν το πώς επηρεάζουν το σώμα μας τα όσα νιώθουμε ή σκεφτόμαστε. Κάποια τα γνωρίζουμε όλοι. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι τα δάκρυα: η αντίδραση του σώματός μας σε ένα έντονο, συνήθως λυπηρό, συναισθηματικό ερέθισμα.
Μια άλλη σωματική έκφραση της συναισθηματικής μας κατάστασης είναι το κοκκίνισμα στα μάγουλα που προκύπτει επειδή οι φλέβες του προσώπου και του λαιμού μας διαστέλλονται όταν νιώθουμε ντροπή ή ενθουσιασμό.
Ετσι, η λέξη «ψυχοσωματικός», όπως καταλαβαίνουμε από την ετυμολογία της, αφορά συμπτώματα που εμφανίζονται στο σώμα αλλά ξεκινούν από τα όσα νιώθουμε και αισθανόμαστε. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι τόσο τα δάκρυα όσο και το κοκκίνισμα του προσώπου είναι φυσιολογικές ψυχοσωματικές αντιδράσεις του οργανισμού μας.
Πότε υπάρχει πρόβλημα; Οταν τα ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι τόσο έντονα, ώστε να επηρεάζουν την καθημερινότητά μας, την ποιότητα της ζωής μας, κάνοντάς μας να πιστεύουμε ότι πάσχουμε τελικά από κάποια ασθένεια.
Εχουμε ακούσει πολλές φορές, όταν δεν νιώθουμε καλά ή όταν αντιμετωπίζουμε μια ασθένεια, ότι αν έχουμε θετική ψυχολογία είναι πιο πιθανό να αισθανθούμε καλύτερα γρηγορότερα. Και βέβαια υπάρχει μεγάλη αλήθεια σε όλο αυτό.
Εχουμε άραγε σκεφθεί πόση αλήθεια υπάρχει και στο ακριβώς αντίθετο; Στην αρνητική σκέψη και ψυχολογία που μπορεί να μας κάνει να αρρωστήσουμε χωρίς να το θέλουμε ή να το συνειδητοποιούμε;
Ενοχλητικά συμπτώματα που όμως δεν οφείλονται σε κάποια ασθένεια
Ενα ψυχοσωματικό σύμπτωμα είναι αυτό που δημιουργεί στο άτομο που υποφέρει μεγάλο πρόβλημα, μέχρι και αναπηρία, και επηρεάζει πολύ την ποιότητα της ζωής του, αλλά δεν μπορεί να βρεθεί η αιτία που το προκαλεί, παρά τις ιατρικές εξετάσεις που διενεργούνται.
Βέβαια θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, καθώς αυτό δεν σημαίνει ότι όποιο σύμπτωμα δεν μπορεί να εξηγήσει η ιατρική είναι απαραίτητα και ψυχοσωματικό.
Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν παροδικές ασθένειες που μένουν αδιάγνωστες ή υποφέρουν από περίεργους ιούς που οι γιατροί δεν καταφέρνουν να ταυτοποιήσουν ή ακόμα και εκείνοι οι ασθενείς που υποφέρουν για χρόνια από κάτι που ακόμα δεν έχει ανακαλυφθεί / εξηγηθεί / περιγραφεί από την επιστήμη.
Υπάρχουν όμως και κάποιοι ασθενείς που οι επιστήμονες αδυνατούν να εξηγήσουν τι τους συμβαίνει και οι γιατροί δεν μπορούν να περιγράψουν την ασθένειά τους, ακριβώς επειδή δεν υπάρχει καμία ασθένεια για να βρεθεί. Γιατί; Επειδή τα συμπτώματά τους οφείλονται αποκλειστικά και μόνο σε ψυχολογικές αιτίες.
Πίσω από τα ψυχοσωματικά συμπτώματα κρύβεται το στρες
Τα ψυχοσωματικά νοσήματα είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Σύμφωνα με μια έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) σε 15 πόλεις ανά τον κόσμο βρέθηκε ότι το 20% των ανθρώπων που επισκέπτονταν τον γιατρό τους είχαν τουλάχιστον έξι συμπτώματα που δεν μπορούσαν να εξηγηθούν ιατρικά, αλλά παρ’ όλα αυτά επιβάρυναν την ποιότητα της ζωής τους.
Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα κρύβουν από πίσω τους ψυχολογική πίεση, στρες ή και κατάθλιψη, που επειδή όμως εμφανίζονται ως σωματικά συμπτώματα κουκουλώνουν αμέσως την ψυχολογική τους αιτία και κάνουν τόσο τους γιατρούς όσο και τους ασθενείς να ψάχνουν για κάποια ασθένεια και στη διάρκεια όλης αυτής της διαδικασίας να ταλαιπωρούνται αφάνταστα.
Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι η ψυχοσωματική ασθένεια δεν διαγιγνώσκεται παρά μόνο με την εις άτοπον απαγωγή. Ο ασθενής εξετάζεται κλινικά, όλες οι εξετάσεις του είναι φυσιολογικές και αφού ο γιατρός δεν βρίσκει ότι υποφέρει από κάτι συγκεκριμένο, τότε αποφαίνεται ότι πρόκειται για ένα ψυχοσωματικό σύμπτωμα.
Ομως και ο γιατρός εκείνη τη στιγμή μπαίνει σε μια πολύ δύσκολη θέση. Καλείται να δηλώσει 100% βέβαιος για κάτι που δεν μπορεί να αποδείξει παρά μόνο αποκλείοντας οτιδήποτε το σωματικό και παράλληλα πρέπει να συστήσει στον ασθενή του να δει έναν γιατρό, που δεν είναι όμως άλλος από τον ψυχίατρο.
Το πρόβλημα με τον δρα Google
Το γεγονός ότι στις ημέρες μας μπορούμε πλέον όλοι να ψάξουμε στο Internet και να καταλήξουμε σε μια διάγνωση, προσποιούμενοι ότι είμαστε γιατροί, κρύβει έναν τεράστιο κίνδυνο ειδικά σε σχέση με τις ψυχοσωματικές ασθένειες.
Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που αρχίζει να νιώθει μουδιάσματα, στην αρχή στο πόδι του όταν κάθεται για πολλή ώρα, μετά στο χέρι του, μετά και πάλι στο πόδι του ακόμα και όταν δεν είναι καθιστός, μετά στο κάτω χείλος του, στο πίσω μέρος του λαιμού του, στο κεφάλι του κ.λπ., είναι πολύ πιθανό, ακόμη και αν ο γιατρός του τον εξετάσει και τον διαβεβαιώσει ότι δεν φαίνεται να έχει τίποτε ανησυχητικό, να αρχίσει να ψάχνει στο Internet για να βρει τι έχει.
Στην αρχή θα σκεφθεί ότι έχει διαβήτη γιατί θα διαβάσει ότι το υψηλό σάκχαρο μπορεί να προκαλέσει τέτοια συμπτώματα. Οταν οι εξετάσεις του δείξουν ότι το σάκχαρό του είναι φυσιολογικό, θα διερωτηθεί μήπως έχει κάτι ορθοπεδικό, όταν ο γιατρός τού πει ότι δεν τίθεται τέτοιο ζήτημα, θα δοκιμάσει το μασάζ, και αυτό όμως θα τον ανακουφίσει μόνο παροδικά. Μετά θα προσπαθήσει να αλλάξει τον τρόπο ζωής του, να κάνει γυμναστική, να αγοράσει εργονομική καρέκλα γραφείου, να ξεκουράζεται, να μην πίνει αλκοόλ…
Οταν τίποτε δεν θα αποδώσει και τα συμπτώματα θα γίνουν ακόμη πιο έντονα, περιορίζοντάς τον στην καθημερινότητά του, θα συνεχίσει να ψάχνει ακόμη πιο εντατικά στο Internet και θα καταλήξει στο ότι υποφέρει από σκλήρυνση κατά πλάκας.
Οταν καταφέρει να κλείσει ραντεβού με νευρολόγο, τα συμπτώματα θα ενταθούν, θα έχει αστάθεια, φοβερή κούραση και θα ζαλίζεται συνεχώς. Οι εξετάσεις, λεπτομερείς, επώδυνες, ακριβές, δεν θα επιβεβαιώσουν τη διάγνωση του ασθενούς, αλλά εκείνος θα συνεχίσει να νιώθει αδυναμία και δυσκολία στη βάδιση, μπορεί ακόμα και να παραλύσει.
Οταν ο γιατρός του επιβεβαιώσει ότι δεν έχει σκλήρυνση κατά πλάκας, θα απογοητευτεί. Θα αναρωτηθεί πώς γίνεται να υποφέρει και απλώς οι γιατροί να του λένε ότι δεν έχει τίποτε. Τον θεωρούν τρελό;
Εκείνη τη στιγμή ο γιατρός θα πρέπει να επιμείνει και να του εξηγήσει ότι μπορεί να έχει συμπτώματα, που όμως δεν ξεκινούν από μια σωματική αλλά από μια ψυχολογική αιτία, να τον διαβεβαιώσει ότι είναι 100% σίγουρος για τη διάγνωσή του, να τον στηρίξει σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή νιώθει άγχος και ανασφάλεια και βέβαια να του συστήσει να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας που θα τον βοηθήσει να βρει και να αντιμετωπίσει την αιτία πίσω από όλα αυτά τα ψυχοσωματικά συμπτώματα που τον ταλαιπωρούν και επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής του.
Βιβλιογραφία
Susan O’ Sullivan MD, «It’s all in your head. True stories of imaginary illness», Vintage Publishing.
