Όποια κι αν είναι η ηλικία του παιδιού, η επιβράβευση και η ενθάρρυνση το κάνουν να νιώθει καλά με τον εαυτό του. Οι ανταμοιβές μπορούν επίσης να ενισχύσουν την καλή του συμπεριφορά. Όταν επιβραβεύουμε το παιδί, του δείχνουμε πώς να σκέφτεται και να μιλά θετικά για τον εαυτό του. Έτσι, η επιβράβευση και η ανταμοιβή αναμφισβήτητα αποτελούν ένα κίνητρο για το παιδί να νιώσει καλά, να πάρει θάρρος, να συνεχίσει, να βελτιωθεί. Μάλιστα, η ενθάρρυνση δίνει κίνητρο και βοηθά ακόμη περισσότερο ένα παιδί που δεν έχει τόση αυτοπεποίθηση.

Εσωτερικά κίνητρα και παιδιά

Παραδοσιακά, το κίνητρο σαν ιδέα στα παιδιά λειτουργεί με εξωτερικές ανταμοιβές (π.χ. με δώρα, γλυκά, φαγητά, εξόδους, ακόμη και χρήματα) – αν κάνεις ή δεν κάνεις αυτό… τότε θα έχεις εκείνο… – και, ναι, φυσικά όταν κάνουμε μια «δουλειά» θα αμειφθούμε για αυτήν (αυτό είναι και το μάθημα για την ενήλικη ζωή), αλλά αν κάνουμε κάτι θετικό, καλό, χρήσιμο ή ίσως και υποχρεωτικό για τον εαυτό μας ή για κάποιον άλλο, θα πρέπει να υπάρχει ανταμοιβή και για αυτό;

Τα εσωτερικά κίνητρα είναι εκείνα που πηγάζουν από μέσα μας, για κάποιον λόγο το να κάνουμε ή να μην κάνουμε κάτι έχει αυθύπαρκτη αξία ή σημασία για εμάς ανεξαρτήτως αμοιβής/ανταμοιβής ή αποφυγής τιμωρίας. Τα εξωτερικά κίνητρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με ένα παραγόμενο αποτέλεσμα, συνήθως ανταμοιβή ή τιμωρία ή αποφυγή τιμωρίας. Τα εξωτερικά κίνητρα λειτουργούν τις περισσότερες φορές μέχρι να επιτευχθεί ο στόχος…

Τα εσωτερικά κίνητρα από την άλλη έχουν πολύ μεγαλύτερη διάρκεια και συνεχίζουν να «δουλεύουν» ακόμη κι όταν ο στόχος έχει ολοκληρωθεί. Μας κινητοποιούν, με άλλα λόγια, αδιάλειπτα και αντανακλαστικά.

Η παγίδα λοιπόν είναι να δημιουργούμε αποκλειστικά εξωτερικά κίνητρα στα παιδιά και να τους μαθαίνουμε να λειτουργούν μόνο με αμοιβές, ανταμοιβές και τιμωρίες. Εναλλακτικά σε μικρότερες ηλικίες απλά χρειάζεται να τα βοηθήσουμε να δουν τις συνέπειες των πράξεών τους και να αναλάβουν την ευθύνη για αυτό που κάνουν. Με άλλα λόγια να συναισθανθούν ότι εκείνα μπορούν να αλλάξουν τα αποτελέσματα μέσω της συμπεριφοράς τους, π.χ. αν πετάξω κάτω με δύναμη το παιχνίδι μου, αυτό θα σπάσει.

Στα μεγαλύτερα παιδιά μπορούμε να εξηγήσουμε την αξία του να φέρεσαι καλά του, να προσπαθείς να βελτιώσεις π.χ. την επίδοσή σου στο σχολείο, του να είσαι ευγενικός, του να διατηρείς τον χώρο σου καθαρό και ως κάτι φυσιολογικό και αυταπόδεικτα θετικό εξ ορισμού για τον ίδιο ή την ίδια και όχι γιατί θα «ανταμειφθεί» γι’ αυτό. Η «αμοιβή/ανταμοιβή» οφείλει να είναι αυτό καθαυτό το αποτέλεσμα, καθώς και τα θετικά συναισθήματα που το συνοδεύουν.

Πώς θα δώσουμε κίνητρα στα παιδιά μας;

Τα παιδιά δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία σε αυτά που τους λέμε. Ωστόσο, προσέχουν και μιμούνται αυτά που κάνουμε. Αν λοιπόν μας βλέπουν κατ’ εξακολούθηση να κάνουμε «το σωστό» και το ωφέλιμο για εμάς χωρίς αυτό να συνεπάγεται άμεση, τουλάχιστον, ανταμοιβή, τότε αυξάνουμε κατά πολύ τις πιθανότητες να το μιμηθούν και έπειτα να κατανοήσουν την αυθύπαρκη εν γένει αξία του, ενεργοποιώντας έτσι τα εσωτερικά τους κίνητρα.

Αντί λοιπόν να μαθαίνουμε στα παιδιά μας να αναζητούν αποκλειστικά εξωτερικά κίνητρα, ας τους διδάξουμε την αξία του «καλού» και ωφελίμου που έχει από μόνο του.