Σε μια περίοδο πανδημίας όπως αυτή που διανύουμε τον τελευταίο χρόνο όπου ο φόβος, το άγχος η αγωνία και η ανασφάλεια κυριαρχούν, φαινόμενα ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών γίνονται ολοένα και συχνότερα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πάσχουμε απαραιτήτως από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ).

Η έγκυρη γνώση και η έγκαιρη αντιμετώπιση είναι η «ασφάλειά» μας. Ας ορίσουμε λοιπόν τι ακριβώς είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μία ψυχική διαταραχή που περιλαμβάνεται στην ομάδα των αγχωδών διαταραχών και χαρακτηρίζεται από έντονο άγχος και αγωνιώδεις καταστροφικές, αρνητικές σκέψεις που συνοδεύονται από «τελετουργικά» και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές οι οποίες στοχεύουν στην προσωρινή ανακούφιση από το άγχος και τα συναισθήματα έντονης δυσφορίας που κατακλύζουν το άτομο που πάσχει.

Συγκεκριμένα, ιδεοληψίες είναι οι παράλογες πεποιθήσεις, νοητικές εικόνες, επαναλαμβανόμενες σκέψεις και ιδέες καταστροφής, που κυριαρχούν στη σκέψη, επιμένουν και προκαλούν δυσφορία στο άτομο που τις βιώνει.

· Φοβικές ιδεοληψίες. Αφορούν ανησυχία και φόβο απέναντι σε κάποιο αντικείμενο ή κατάσταση, π.χ. ο κίνδυνος μόλυνσης, οι ασθένειες ο θάνατος, τα ατυχήματα
· Ιδεακές ιδεοληψίες. Πρόκειται για έντονες αμφιβολίες για διάφορα ζητήματα ή σχετικά με την καθημερινότητα, π.χ. για το αν κλείδωσε την πόρτα, αν έκλεισε το θερμοσίφωνο, αν ανταποκρίθηκε επαρκώς στις απαιτήσεις της σχέσης, της οικογένειας, της δουλειάς. Συχνά το άτομο με ΙΨΔ πιστεύει πως και μόνο η ιδεοληπτική σκέψη είναι «ικανή» να φέρει το αρνητικό αποτέλεσμα.

Και κάπου εκεί προκύπτουν οι ψυχαναγκασμοί, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές που έχουν τη μορφή εξωτερικών ή εσωτερικών πράξεων, τελετουργικών που το άτομο εισάγει στην καθημερινότητά του, με σκοπό να μειωθεί το άγχος που είχε προκύψει, π.χ. επαναλαμβανόμενο πλύσιμο των χεριών, μέτρημα, επανάληψη κάποιας φράσης, λέξης, τσεκάρισμα.

Είναι κατανοητό ότι το άτομο βιώνει μια ενδοψυχική σύγκρουση που δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί αποτελεσματικά και αυτό έχει επιπτώσεις τόσο σε προσωπικό όσο και σε διαπροσωπικό επίπεδο.

Μια επιπλέον επιπλοκή της ΙΨΔ είναι και η κατάθλιψη.

Η λογική λοιπόν λέει ότι δεν χρειάζεται να τσεκάρω 10 φορές αν έβγαλα το σίδερο από την πρίζα –γνωρίζω ότι το έχω κάνει – αλλά η παρόρμηση να το ξανατσεκάρω υπερισχύει και προκαλεί στιγμιαία ανακούφιση, η οποία δυστυχώς δεν είναι αρκετή και ικανή να αποτρέψει το επόμενο τσεκάρισμα.

Αντιμετωπίζοντας τους ψυχαναγκασμούς

Σε ένα πρώτο επίπεδο διαχείρισης αυτό που εν δυνάμει είναι βοηθητικό είναι η αντιμετώπιση και η αμφισβήτηση των ιδεοληπτικών σκέψεων σε ένα λογικό επίπεδο και η συνειδητή προσπάθεια καταστολής των ψυχαναγκασμών.

Με άλλα λόγια, η παραίτηση από τις παράλογες σκέψεις και η εκλογικευμένη αποδοχή τους καθώς και η συνειδητή δέσμευση ότι οι ψυχαναγκασμοί δεν εξυπηρετούν σε τίποτα παρά δημιουργούν τόσο πρωτογενή όσο και δευτερογενή προβλήματα στην ποιότητα ζωής του ατόμου.

Η γνωσιακή και συμπεριφοριστική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση καθώς και η φαρμακευτική αγωγή έχουν τα βέλτιστα αποτελέσματα.

Δεν σημαίνει ότι υποφέρουμε από ΙΨΔ

Ολοι μας λίγο-πολύ κάποια στιγμή έχουμε συλλάβει τον εαυτό μας να «παραλογίζεται» ή να σκέφτεται εμμονικά κάτι αγχωτικό ή και δυσάρεστο προσπαθώντας να βρει τρόπο να το «ξορκίσει» ή να το προλάβει, ή να το αποφύγει.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κάποιες συγκεκριμένες ιδέες και τρόπους να κάνουμε κάποια πράγματα ή να εκτελούμε εργασίες στην καθημερινή μας ζωή, αυτό φυσικά διαφέρει πολύ από ό,τι αναλύεται παραπάνω και δεν καθιστά κάποιον απαραίτητα με διάγνωση ΙΨΔ.

ΜΟΤΟ

Αν για οποιονδήποτε λόγο κάποιος αισθάνεται ότι δεν έχει τον έλεγχο των σκέψεών του και των συμπεριφορών του και χρειάζεται βοήθεια, καλό θα ήταν να την αναζητήσει και να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό