Ο όρος «κίνητρο» αναδεικνύεται περίπου το 1930 και τον συναντάμε σχεδόν σε όλες τις εκφορές της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Κίνητρο είναι οτιδήποτε μας υποκινεί, κινεί και μας ωθεί σε δράση. Ως κίνητρα ορίζονται εσωτερικοί ή εξωτερικοί μηχανισμοί και ερεθίσματα που επηρεάζουν το επίπεδο δραστηριοποίησης του ανθρώπου ωθώντας τον να πραγματώσει κάποιον σκοπό ή λειτουργία.
Ετσι, κίνητρα είναι τόσο οι εσωτερικές αιτίες συμπεριφοράς, όπως ένστικτα, ανάγκες, ορμές, προθέσεις, επιθυμίες, όσο και οι εξωτερικές αιτίες όπως αμοιβές, επιβραβεύσεις, ή απωθητικοί παράγοντες.
Μεταξύ λοιπόν αναγκών, κινήτρων και στόχων δημιουργείται μια αλληλεξάρτηση και μια αλυσιδωτή αντίδραση, με αφετηρία μια κατάσταση στέρησης που δημιουργεί επιθυμία και προτρέπει το άτομο σε ενέργεια για την εκπλήρωση της επιθυμίας – ανάγκης, ή την αποφυγή πόνου και απώλειας.
Η θεωρία του αυτοπροσδιορισμού εξηγεί ότι οι άνθρωποι αναζητούν προκλήσεις και νέες εμπειρίες εσωτερικά και εξωτερικά σε μια διαδικασία αυτογνωσίας και αυτοεξέλιξης αντίστοιχα.
Το εσωτερικό κίνητρο εμπλέκεται σε διαδικασίες που αφορούν προσωπικούς λόγους, π.χ. το συναίσθημα ευχαρίστησης και ικανοποίησης, σε δραστηριότητες που έχουν ενδιαφέρον και παράγουν μια αίσθηση της αυτόβουλης δράσης, και λειτουργούν χωρίς τη βοήθεια εξωτερικών ανταμοιβών.
Με απλά λόγια τα εσωτερικά κίνητρα είναι από μόνα τους ισχυρά και αρκετά και έχουν νόημα, αξία και σημασία για τον καθένα χωρίς να επηρεάζονται από εξωγενείς παράγοντες.
Τα εσωτερικά μας κίνητρα
Προέρχονται μέσα από τον ίδιο τον άνθρωπο. Με άλλα λόγια από μέσα μας.
* Η έμφυτη τάση για μάθηση-βιωματική εμπειρία.
* Η επιθυμία για γνώση-εξέλιξη.
* Η προδιάθεση για διερεύνηση.
* Η εσωτερική ικανοποίηση.
* Το ενδιαφέρον.
* Η περιέργεια.
Τα εξωτερικά κίνητρα
Αφορούν την ενεργοποίηση της συμπεριφοράς μας από εξωγενείς παράγοντες όπως:
* Η αμοιβή.
* Η ποινή.
* Η ενθάρρυνση.
* Η επιδοκιμασία.
* Η επιβράβευση.
* Η ενίσχυση (η συνέπεια μιας ενέργειας που αυξάνει ή μειώνει τις πιθανότητες επανάληψης της ενέργειας αυτής, θετική ενίσχυση π.χ. η αμοιβή και αρνητική ενίσχυση π.χ. η επίπληξη, η τιμωρία κ.λπ., που στόχο έχουν την αποφυγή μια δράσης ή συμπεριφοράς).
Πώς θα τα ενεργοποιήσουμε
Τρία κλειδιά για να ενεργοποιήσουμε τα εσωτερικά μας κίνητρα προς όποια κατεύθυνση εμείς επιλέξουμε και επιθυμούμε…
1. Είτε πρόκειται για κοινωνικό, επαγγελματικό ή προσωπικό/οικογενειακό περιβάλλον, η αίσθηση ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε αμοιβαία ικανοποιητικούς, σημαντικούς δεσμούς συναισθηματικής-κοινωνικής-οικονομικής ασφάλειας και συνεχούς ανάπτυξης και ψυχικής ευεξίας που μας δίνουν νόημα και σκοπό είναι ίσως το πιο ισχυρό εσωτερικό κίνητρο.
Στο άλλο άκρο βρίσκεται η μοναξιά και η αποξένωση, η φοβικότητα και η ανασφάλεια, καθώς και η έλλειψη νοήματος και σκοπού, άρα μηδενική κινητοποίηση…
2. Η έμφυτη ανάγκη της αυτοπραγμάτωσης. Τι είναι σημαντικό για τον καθένα να κατακτήσει; Πώς θέλει να χρεώνεται τον εαυτό του/της; Ποια αίσθηση αυτοαντίληψης θέλει να μετουσιώσει σε πραγματικότητα;
Λειτουργεί μέσα από διαδικασίες προσωπικών επιτευγμάτων, της ολοκλήρωσης ενός στόχου στο σύνολό του, καθώς και από την αναγνώριση για την εκτέλεση. Ενισχύεται από τη λήψη πρωτοβουλίας και την ανάληψη ευθυνών.
Αυτή η αυτο/ετερο-αναγνώριση επανατροφοδοτεί το άτομο με την ικανοποίηση και την αυτοενίσχυση της αυτοεκτίμησης/αυτοπεποίθησής του για περαιτέρω μελλοντικές δράσεις.
3. Αυτοαποτελεσματικότητα – Αυτονομία. Η προαναφερθείσα αυτο/ετερο-αναγνώριση επανατροφοδοτεί το άτομο με την ικανοποίηση και την αυτοενίσχυση της αυτοεκτίμησης /αυτοπεποίθησής του για περαιτέρω μελλοντικές δράσεις.
Οι πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας οδηγούν σε επιλογές ανάλογες με την πεποίθηση αυτή. Με άλλα λόγια, αν κάποιος πιστεύει ότι έχει τις ικανότητες-δυνάμεις θα επιλέξει να προσπαθήσει/δοκιμάσει, αν κάποιος έχει την πεποίθηση ότι δεν είναι ικανός δεν θα μπει στη διαδικασία δοκιμής και λάθους για να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Στην πράξη
* Να καταφέρω να συνειδητοποιήσω και να αποδεχθώ τι είναι αυτό που αληθινά επιθυμώ, τότε θα το επιτύχω.
* Να εντοπίσω την ασυμφωνία στο «πού βρίσκομαι» και στο «πού θέλω να είμαι», τότε ο στόχος λειτουργεί ως εσωτερικό κίνητρο για να ελαττώσει την ασυμφωνία αυτή. Ετσι θα προσπαθήσω ανάλογα, θα επιμείνω περισσότερο και θα αναπτύξω νέες στρατηγικές αν οι παλαιότερες είχαν αποτύχει.
* Θέτω στόχους που είναι συγκεκριμένοι (να μπορούν να γίνουν εύκολα αντιληπτοί), ρεαλιστικοί (να έχουν βάσιμες προοπτικές εφαρμογής) και μετρήσιμοι (να μπορεί να αποτυπωθεί με κάποιον τρόπο η υλοποίησή τους), είναι πολύ πιθανότερο να επιτευχθούν και μάλιστα σε «σύντομο» χρονικό διάστημα.
ΜΟΤΟ
Αυτό που είναι κρίσιμης σημασίας για την εσωτερική μας κινητοποίηση είναι η αξία του στόχου και του σκοπού που έχουμε καθώς και η προσδοκία μας για την ικανότητα επίτευξής του
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Βάσω Μακαρώνη, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια.
