Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια ο ρυθμός προόδου στα πεδία της πρόληψης, της διάγνωσης και της θεραπείας σε όλους τους τομείς της υγείας είναι πολύ εντατικός και έχει προσφέρει αισιόδοξα αποτελέσματα. Οι καινοτομίες και οι ιατρικές εξελίξεις που αναμένονται θα αλλάξουν ριζικά τον τρόπο αντιμετώπισης πολλών νοσημάτων.

Θάνο Δημόπουλος, καθηγητής Αιματολογίας / Ογκολογίας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, πρύτανης του ΕΚΠΑ.

Επιστροφή στην καθημερινότητα, η μεγαλύτερη πρόκληση

«Πρόσφατα, οι ρυθμιστικές αρχές σε ΗΠΑ και Ευρώπη προχώρησαν σε έγκριση των εμβολίων για επείγουσα χορήγηση υπό το πρίσμα της εξελισσόμενης πανδημίας και οι εμβολιασμοί του υγειονομικού προσωπικού και των διαβιούντων σε οίκους ευγηρίας έχουν ήδη ξεκινήσει.

Είναι πολύ πιθανό εντός του 2021 να έχουμε περισσότερες εγκρίσεις εμβολίων που βρίσκονται υπό αξιολόγηση σε κλινικές δοκιμές, το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό ώστε να εξασφαλιστεί η πληθυσμιακή κάλυψη σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ομως, ακόμα και μετά τη λήψη του εμβολίου η ζωή δεν θα επιστρέψει αμέσως στους φυσιολογικούς της ρυθμούς, καθώς θα χρειαστούν μήνες για τον εμβολιασμό του πληθυσμού σε τόσο μεγάλη κλίμακα και επιπλέον θα χρειαστεί ακόμα περισσότερος χρόνος για να δημιουργηθεί και να εξασφαλιστεί η ανάπτυξη ικανοποιητικής “ανοσίας της αγέλης” καθώς και η διάρκειά της στον χρόνο.

* Υπολογίζεται ότι εφόσον εξασφαλιστεί εμβολιαστική κάλυψη σε τουλάχιστον 70% του πληθυσμού, θα επιτευχθεί ικανού βαθμού συλλογική ανοσία.

* Εν τω μεταξύ, θα πρέπει να συνεχιστεί η λήψη μέτρων προφύλαξης όπως η αποφυγή συνωστισμού, η χρήση μάσκας, το πλύσιμο χεριών. Είναι σαφές ότι η μεγαλύτερη πρόκληση για το 2021 είναι η επιστροφή στην καθημερινότητα. Ωστόσο, η πορεία είναι μακρά και θα πρέπει να συνεχίσουμε να τηρούμε τα μέτρα με ακρίβεια και αίσθημα κοινωνικής ευθύνης».

Γεώργιος Π. Χρούσος, MD, MACP, MACE, FRCP, ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας, διευθυντής, Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Υγείας Μητέρας, Παιδιού και Ιατρικής Ακριβείας, επικεφαλής, Εδρα UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής, Μονάδα Κλινικής και Μεταφραστικής Ερευνας στην Ενδοκρινολογία, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Επαναστατικές θεραπείες και ιατρικές συσκευές θα αλλάξουν το μέλλον της υγείας

«Εν μέσω πανδημίας, η επιστήμη και η τεχνολογία προχωρούν ραγδαία και η Ενδοκρινολογία μάς παρέχει σήμερα, αλλά και μας επιφυλάσσει για το εγγύς μέλλον, γνωστικές και τεχνολογικές καινοτομίες που θα αλλάξουν το μέλλον στον τομέα της υγείας.

Μεγάλα και πολύ κοινά προβλήματα υγείας που βασανίζουν πολλούς ανθρώπους και βραχύνουν τα καλά χρόνια της ζωής τους, που φυσικά εκτός από το ανθρώπινο άγχος που προκαλούν, επιβαρύνουν και τα συστήματα υγείας των χωρών, θα προλαμβάνονται, θα αντιμετωπίζονται όλο και καλύτερα, και θα θεραπεύονται πλήρως ή θα απαλύνονται μέσα από τα συνεχή και επιταχυνόμενα επιτεύγματα της επιστήμης και τεχνολογίας.

* Νέες γνώσεις στην ενδοκρινική φυσιολογία της ομοιόστασης και του στρες προάγουν τον υγιεινό τρόπο ζωής και τη διαχείριση του στρες, ελαττώνοντας το άγχος και τα καταθλιπτικά συναισθήματα.

* Καινοτόμα ενδοκρινικά στοχευμένα φάρμακα, βιολογικά προϊόντα και ιατρικές συσκευές που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη, ανακαλύπτονται ή επινοούνται καθημερινά και εφαρμόζονται στον έλεγχο της παχυσαρκίας και των φοβερών συν-νοσηροτήτων και επιπτώσεών της, στη θεραπεία της οστεοπόρωσης και στον έλεγχο του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Εμμέσως, αυτές οι πρόοδοι συμβάλλουν και στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων, διαφόρων καρκίνων, και ορισμένων λοιμωδών νοσημάτων, όπως η νόσος COVID-19.

* Συνεπώς, πρόσφατα διανοητικά επιτεύγματα προάγουν την υγιεινή ζωή, ενώ τεχνολογικά επιτεύγματα, όπως η χρήση της ορμόνης σετμελανοτίδης στη θεραπεία ορισμένων μορφών παχυσαρκίας, του μονοκλωνικού αντισώματος δενοσουμάμπης στη θεραπεία της οστεοπόρωσης και των νέων μορφών ινσουλίνης στη θεραπεία του διαβήτη, δεν είναι παρά μικρά παραδείγματα για το τι έρχεται.

* Στον διαβήτη, νέες συσκευές μετρούν τη γλυκόζη συνεχώς, χωρίς φλεβοκέντηση, ενώ έξυπνες αντλίες παρέχουν αυτόματα τις αναγκαίες δόσεις ινσουλίνης.

* Αλλά και πιο οριστικές θεραπείες είναι καθ’ οδόν. Προβλέπονται γονιδιακές θεραπείες για ενδοκρινικά γενετικά νοσήματα, κυτταρικές θεραπείες για ενδοκρινικούς καρκίνους, και αναγέννηση βήτα κυττάρων παραγωγής ινσουλίνης στο πάγκρεας ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1».

Κωνσταντίνος Τσιούφης, καθηγητής Καρδιολογίας και διευθυντής Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής ΕΚΠΑ, Ιπποκράτειο Γ. Ν. Αθηνών.

Ερχονται θεαματικές αλλαγές στην καρδιολογία

«Αν και τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραμένουν παγκοσμίως η πρώτη αιτία θνητότητας, έχουμε ενθαρρυντικά δεδομένα για την ανάπτυξη καινοτόμων φαρμακευτικών και επεμβατικών θεραπειών σε πολλά πεδία της Καρδιολογίας.

* Στο πεδίο των αρρυθμιών, η πρώιμη υιοθέτηση της ευρύτερης εφαρμογής της διακαθετηριακής κατάλυσης (ablation) της κολπικής μαρμαρυγής θα βελτιώσει την πρόγνωση των ασθενών αυτών μειώνοντας κατά 20% και πλέον το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και την καρδιαγγειακή θνητότητα.

Στα ίδια πλαίσια οι συγχρονισμένοι κολποκοιλιακοί βηματοδότες χωρίς καλώδια (leadless pacemakers) αποτελούν μία καινοτόμο θεραπεία μειώνοντας σημαντικά τον κίνδυνο λοιμώξεων των ηλεκτροδίων.

* Στο πεδίο της καρδιακής ανεπάρκειας, οι αναστολείς των συμμεταφορέων γλυκόζης-νατρίου (SGLT2 αναστολείς) που ξεκίνησαν ως αντιδιαβητικά φάρμακα θεωρούνται σήμερα ως βασικά φάρμακα για τους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια ανεξάρτητα αν έχουν ή όχι σακχαρώδη διαβήτη αφού μειώνουν τις νοσηλείες κατά 30% και τους θανάτους κατά 10-18%.

Σε συνδυασμό με την υπάρχουσα φαρμακευτική αγωγή (αΜΕΑ, β αναστολείς, αναστολείς αλδοστερόνης και σακουμπιτρίλη-βαλσαρτάνη) οι SGLT2 αναστολείς θα μειώσουν το φορτίο της καρδιακής ανεπάρκειας που βαίνει αυξανόμενο σε όλες τις κοινωνίες.

* Στο πεδίο των βαλβιδοπαθειών, η διακαθετηριακή επιδιόρθωση της στένωσης της αορτικής βαλβίδας (TAVI) θα επεκταθεί και σε νεαρότερους ασθενείς με μέτριο εγχειρητικό κίνδυνο, περιορίζοντας αισθητά τις περιπτώσεις ανοικτής χειρουργικής αντικατάστασης της εστενωμένης βαλβίδας.

Αντίστοιχα, υπάρχουν ενθαρρυντικά δεδομένα για τη δυνατότητα επιτυχούς διακαθετηριακής εμφύτευσης βαλβίδας στην ανεπαρκούσα μιτροειδή βαλβίδα.

* Στους υπερτασικούς ασθενείς που έχουν δυσκολία να ρυθμίσουν την αρτηριακή πίεση παρά τη λήψη των φαρμάκων ή έχουν παρενέργειες από τη φαρμακευτική αγωγή η διακαθετηριακή νεφρική απονεύρωση με τη χρήση ραδιοκυμάτων ή υπερήχων μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη χαμηλότερων τιμών πίεσης.

* Σε καταστάσεις υπερλιπιδαιμίας, η ινκλισιράνη, ένα μικρό παρεμβαλλόμενο μόριo RNA με μία ένεση ανά 6μηνο, αναμένεται να μειώνει αποτελεσματικά την LDL χοληστερόλη σε ασθενείς με αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο .

Συμπερασματικά, η πρόοδος της Καρδιολογίας σε επιμέρους πεδία της αναμένεται ως μία από τις θεαματικότερες, δημιουργώντας παράλληλα νέες προκλήσεις για τους γιατρούς, τη βιομηχανία και τους παρόχους υπηρεσιών υγείας».

Μίνα Γκάγκα, MD, PhD, πνευμονολόγος και διευθύντρια της 7ης Πνευμονολογικής Κλινικής του νοσοκομείου «Σωτηρία».

Πρέπει να δυναμώσει η πρόληψη και η δημόσια υγεία

«Η ζωή και η ιατρική έχουν αλλάξει πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια και συνεχίζουν να αλλάζουν. Εχουμε νέες τεχνολογίες, ψηφιοποίηση, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, νέες θεραπείες, νέες απαιτήσεις. Με τα νέα δεδομένα, οι ανάγκες των ασθενών αλλάζουν, και τα συστήματα υγείας πρέπει να αλλάζουν.

* Για να εξελίξουμε το σύστημα υγείας, πρέπει να ξεκινήσουμε έναν διάλογο με όλους τους ενδιαφερόμενους, επαγγελματίες υγείας, ασφαλιστικά ταμεία/εταιρείες και φυσικά τον ΕΟΠΥΥ, φαρμακευτικές εταιρείες και εταιρείες τεχνολογίας αλλά και ασθενείς, προς τους οποίους απευθύνονται οι υπηρεσίες υγείας.

* Χρειάζεται να δυναμώσουμε την πρόληψη και τη δημόσια υγεία και να παρέχουμε άριστη φροντίδα υγείας σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Αυτό δεν σημαίνει πολλά νοσοκομεία με λίγα περιστατικά και λίγη εμπειρία: άριστη φροντίδα είναι η οργανωμένη, σωστή και άμεση επείγουσα αντιμετώπιση των περιστατικών οπουδήποτε συμβαίνουν, η καλή λειτουργία οργανωμένων δευτεροβάθμιων νοσοκομείων και η διακομιδή των δύσκολων περιστατικών σε κέντρα με μεγάλη εμπειρία και πολύ-επιστημονικές ομάδες.

* Χρειάζεται ενίσχυση της πρωτοβάθμιας φροντίδας σε όλη την Ελλάδα και σύνδεση και συνεργασία όλων των δομών και βαθμίδων υγείας με τηλεϊατρική και διακομιδές.

* Χρειαζόμαστε ακόμα ιδρύματα χρονίως πασχόντων και ιδρύματα αποκατάστασης, λιγότερη αναμονή για ακτινοθεραπεία και άλλες ειδικές θεραπείες ή επεμβάσεις και τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που στη χώρα μας καλύπτει μεγάλο μέρος των αναγκών της υγείας, αν υπολογίσουμε όλους τους ιδιώτες γιατρούς και εργαστήρια, τα διαγνωστικά κέντρα και τις κλινικές.

Χρειαζόμαστε επίσης μεγαλύτερη ελευθερία στη λειτουργία των μονάδων υγείας, έλεγχο και αξιολόγηση των υπηρεσιών και καλή συνεργασία.

Τέλος, για να έχουμε καλή ποιότητα υγείας, πρέπει να δώσουμε κίνητρα για να μείνουν ή και να γυρίσουν στην Ελλάδα οι νέοι γιατροί μας που ζουν σε μια ενωμένη Ευρώπη, όπου οι συνθήκες δουλειάς και οι αμοιβές είναι καλύτερες».

Αναστάσιος Σπαντιδέας, παθολόγος-κλινικός φαρμακολόγος.

Ιατρικές καινοτομίες καθ’ οδόν που θα αλλάξουν την αντιμετώπιση πολλών νοσημάτων

«Μερικές από τις σημαντικότερες ιατρικές εξελίξεις που αναμένονται να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο αντιμετώπισης πολλών νοσημάτων τις επόμενες 10ετίες είναι:

* Εξατομίκευση των θεραπειών για πολλές ασθένειες. Αυτό σημαίνει ότι προσαρμόζουμε το φάρμακο ή τη θεραπεία στις ανάγκες του συγκεκριμένου ατόμου μιας και κάθε άτομο διαφέρει από τα άλλα.

* Καθιέρωση των βλαστοκυττάρων στη θεραπευτική αντιμετώπιση πολλών παθήσεων όπως σακχαρώδους διαβήτη, μεσογειακής αναιμίας, εμφράγματος κ.λπ. Τα βλαστοκύτταρα είναι αρχέγονα κύτταρα που μπορούμε να διαφοροποιήσουμε ώστε να αντικαταστήσουν ελλείποντα ή υπολειτουργούντα κύτταρα του οργανισμού μας.

* Εξέλιξη φορητών συσκευών που θα μας ειδοποιούν για μεταβολές στον οργανισμό μας που είναι επικίνδυνες για την υγεία μας, όπως π.χ. πτώση ή άνοδος της πιέσεως, του σακχάρου, της ουρίας, ηλεκτρολυτών, άγχους/στρες κ.λπ.

* Εξέλιξη τηλεϊατρικής, με την οποία σε πραγματικό χρόνο θα αποστέλλονται εικόνες και πληροφορίες από τον ασθενή προς τον γιατρό και αντίστροφα για την αντιμετώπιση πολλών παθολογικών καταστάσεων.

* Χρήση drone για έκτακτες και επείγουσες καταστάσεις, π.χ. παράδοση φαρμάκων σε απομακρυσμένες ή/και αποκλεισμένες περιοχές, αποστολή αίματος ή συσκευών σε περιοχές ατυχημάτων κ.λπ.

* Εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης σε πολλά διαγνωστικά ή θεραπευτικά βήματα για την εξάλειψη ή ελαχιστοποίηση των ιατρικών λαθών.

* Χρήση 3D εκτυπωτών και ανάπτυξη κατάλληλων υλικών για την παραγωγή διαφόρων οργάνων του οργανισμού μας προς αποκατάσταση φθαρμένων ή υπολειτουργούντων οργάνων.

* Ανάπτυξη τεχνητού αίματος. Είναι μια προσπάθεια πολλών δεκαετιών για να ξεπεραστεί το πρόβλημα της έλλειψης του ανθρωπίνου αίματος απαραίτητου για μεταγγίσεις.

*Ανάλυση του ανθρωπίνου γονιδιώματος για τη μοριακή διάγνωση διαφόρων παθήσεων. Μέχρι σήμερα έχει ανιχνευθεί η μοριακή βάση 6.500 παθήσεων και έχουν αναπτυχθεί μοριακές θεραπείες για 500 από αυτές».

Χριστίνα Δάλλα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Φαρμακολογίας, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, President-elect Mediterranean Neuroscience Society, μέλος ΔΣ Ινστιτούτου Βιολογίας και Ιατρικής του Στρες και European Commission expert on Bioethics.

Προς λύση… τα μυστήρια του νου

«Τα συναρπαστικά μυστήρια του εγκεφάλου, αν και ιδιαίτερα περίπλοκα, έχουν αρχίσει και ξεδιπλώνονται χάρη στην έρευνα που έλαβε χώρα παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες.

Ηδη ως νευροεπιστήμονες γνωρίζουμε αρκετά για τον τρόπο που δημιουργείται η μνήμη, η όραση, η κίνηση, οι αισθήσεις, ο ύπνος, αλλά και για το πώς ο εγκέφαλός μας αλλάζει με βάση τις εμπειρίες, το στρες κ.ά.

Καινοτόμες τεχνολογίες απεικόνισης και χαρτογράφησης του εγκεφάλου, τεχνητής νοημοσύνης, νευροχειρουργικών, ψυχοθεραπευτικών και νευροβιολογικών παρεμβάσεων αναπτύσσονται καθημερινά χάρη στη χρηματοδότηση και στη συνεργασία ευρωπαϊκών και παγκόσμιων φορέων.

* Ωστόσο, σύμφωνα με προβλέψεις, τα επόμενα χρόνια αναμένεται να αυξηθεί ακόμα περισσότερο η εμφάνιση ψυχικών και νευρολογικών διαταραχών, εν μέρει και λόγω αύξησης του προσδόκιμου ηλικίας, αλλά και εξαιτίας του τρόπου ζωής μας.

Για παράδειγμα, ασθένειες για τις οποίες η προχωρημένη ηλικία αποτελούν βασικό παράγοντα κινδύνου, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, αναμένεται να πάρουν τη μορφή μιας νέας “πανδημίας”, την οποία καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.

* Σε αυτό το πλαίσιο καλούμαστε να αναπτύξουμε την Ιατρική Ακριβείας και να αναλύσουμε μεγάλο όγκο δεδομένων, ώστε να ανακαλύψουμε αξιόπιστους βιοδείκτες βασιζόμενους στο φύλο, στη γενετική και στην ηλικία, καθώς και να αναδείξουμε νέους φυλο-εξαρτώμενους στόχους φαρμάκων σε μοριακό και γενετικό επίπεδο.

Οι έως τώρα καινοτόμες ανακαλύψεις στον τομέα των νευροεπιστημών και της φαρμακολογίας είναι πάρα πολλές, αλλά για να περάσουν στην κλινική πράξη και να τις δούμε εφαρμοζόμενες με επιτυχία στον τομέα της υγείας χρειάζεται συντονισμένη και αξιόπιστη προκλινική και κλινική έρευνα βασιζόμενη σε διεθνείς συνεργασίες.

Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να ελπίζουμε σε ένα μέλλον με λιγότερες και καλύτερα αντιμετωπίσιμες διαταραχές του εγκεφάλου για όλους».