Πολλοί επιστήμονες μας είχαν προειδοποιήσει ότι ο χειμώνας με την πανδημία του COVID-19 θα ήταν δύσκολος και ότι το σύστημα υγείας θα πιεζόταν πολύ, πρόβλεψη που βγήκε αληθινή. Ο χειμώνας – πιθανότατα και η άνοιξη – ήταν και θα συνεχίσει να είναι δύσκολος μέχρι, σύμφωνα με τους ειδικούς, να κάνουν το εμβόλιο αρκετοί άνθρωποι ώστε να επιτευχθεί ένα ικανοποιητικό επίπεδο συλλογικής ανοσίας. Σε σχέση με το εμβόλιο αλλά και με τα όσα θέλουμε να μάθουμε ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τι συμβαίνει με την πανδημία, τη μετάδοση και την επικινδυνότητα του κοροναϊού, απευθυνθήκαμε στην καθηγήτρια Επιδημιολογίας κυρία Παγώνα Λάγιου, που είναι από τους πλέον ειδικούς στα εν λόγω ζητήματα, καθώς είναι επίσης μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας για την COVID-19.
Παγώνα Δ. Λάγιου, παθολόγος, καθηγήτρια Υγιεινής – Επιδημιολογίας και διευθύντρια Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας & Ιατρικής Στατιστικής, Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, πρόσεδρη καθηγήτρια Επιδημιολογίας Παν/μίου Harvard ΗΠΑ
Η προσοχή όλων είναι στραμμένη στο εμβόλιο. Μιλήστε μας για αυτό…
«Είναι αναμενόμενο να είναι όλα τα μάτια στραμμένα στο εμβόλιο, είναι άλλωστε η μεγάλη μας ελπίδα. Είναι σημαντικό να κατανοήσει ο κόσμος τη σημασία του εμβολίου για την προστασία της υγείας του σε ατομικό επίπεδο και τον έλεγχο της πανδημίας σε συλλογικό επίπεδο».
Οταν κάποιος κάνει το εμβόλιο μπορεί να γυρίσει στην «παλιά» του ζωή;
«Οχι ακριβώς και όχι άμεσα. Ο εμβολιασμένος σε ποσοστό άνω του 90% θα είναι προστατευμένος από σοβαρή νόσο αν έρθει σε επαφή με τον ιό, αλλά δεν είμαστε βέβαιοι ότι ως ασυμπτωματικός δεν θα μπορούσε να τον μεταδώσει. Οφείλει λοιπόν να εξακολουθήσει να τηρεί τα μέτρα υγιεινής, να φορά τη μάσκα του και να αποφεύγει τον συγχρωτισμό. Τα πράγματα θα είναι καλύτερα για όλους όταν εμβολιαστεί το 70% του πληθυσμού περίπου. Καθώς τα εμβόλια για τον κορωνοϊό έχουν μεγάλη αποτελεσματικότητα, θεωρούμε ότι τότε θα έχουμε επιτύχει ένα επίπεδο συλλογικής ανοσίας που θα μας επιτρέψει να ελέγξουμε την επιδημία. Σημειώνω επίσης ότι αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε το πόσο διαρκεί η ανοσία που καταλείπει το εμβόλιο. Ελπίζουμε ότι θα έχει μεγάλη διάρκεια, αλλά μένει να αποδειχθεί, και αυτή είναι μία ακόμη παράμετρος που πρέπει να λάβουμε υπόψη».
Πολύς κόσμος όμως φοβάται τα εμβόλια…
«Ολα τα εμβόλια για να κυκλοφορήσουν περνούν από αυστηρούς ελέγχους, ώστε να είναι καταρχήν ασφαλή και στη συνέχεια αποτελεσματικά. Αντιλαμβάνομαι ότι πολλοί ανησυχούν γιατί οι εξελίξεις στον χώρο των εμβολίων για τη νόσο COVID-19 ήταν ταχύτατες. Αυτό, όμως, δεν οφείλεται σε εκπτώσεις στους ελέγχους ασφάλειας και αποτελεσματικότητας, αλλά στη χωρίς άλλο προηγούμενο διεθνή κινητοποίηση και συνεργασία για την παραγωγή των εμβολίων αυτών. Προσωπικά θα κάνω το εμβόλιο χωρίς καμία επιφύλαξη, και το ίδιο θα συμβουλέψω τους φίλους και τους συγγενείς μου».
Γιατί τα πράγματα πήγαν τόσο άσχημα στη Βόρεια Ελλάδα;
«Πολλοί λόγοι συνέβαλαν. Η χαλαρότητα, ιδίως μεταξύ των νέων, που έφερε η κόπωση, υπήρξε σημαντικός παράγοντας. Επίσης, οι χαμηλότερες θερμοκρασίες που περιόρισαν τον κόσμο σε κλειστούς χώρους νωρίτερα από ό,τι στην υπόλοιπη Ελλάδα».
Μπορεί να «φταίνε» και τα γονίδια;
«Για την πορεία της επιδημίας στη Βόρεια Ελλάδα το θεωρώ απίθανο. Υπάρχουν ενδείξεις ότι εξαιτίας γενετικών παραγόντων κάποιοι άνθρωποι μπορεί να μολύνονται ευκολότερα ή /και να περνάνε τη νόσο πιο βαριά από άλλους, αλλά ακόμα δεν το γνωρίζουμε με βεβαιότητα. Ολα αυτά είναι αντικείμενο έρευνας, και μάλιστα πολύ ενδιαφέρουσας. Ενδιαφέρον είναι, για παράδειγμα, το ότι κάποιοι νέοι χωρίς υποκείμενα νοσήματα νοσούν βαριά, ενώ αντίθετα κάποιοι ηλικιωμένοι – που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες – όχι».
Πότε θα μπορέσουμε να πάρουμε μια ανάσα; Το Πάσχα, για παράδειγμα, θα είναι καλύτερα τα πράγματα;
«Δεν θα διακινδυνεύσω πρόβλεψη, γιατί αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Εξαρτάται από το πόσα εμβόλια θα έχουμε διαθέσιμα, πώς θα ανταποκριθεί ο πληθυσμός στην πρόσκληση για εμβολιασμό και πόσο πιστός θα μείνει το επόμενο διάστημα στην τήρηση των μέτρων. Ελπίζω και εύχομαι να περάσουμε το Πάσχα πιο χαλαρά από τα Χριστούγεννα».
Το καλοκαίρι θα ανοίξει ο τουρισμός;
«Πρέπει να καταλάβουμε ότι οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις για τις επιδημίες είναι ατυχείς. Οι επιδημίες είναι απρόβλεπτες. Οπως σας είπα, υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που πρέπει να συνεκτιμηθούν, και ένας πολύ σημαντικός παράγοντας είναι το πώς συμπεριφέρεται ο πληθυσμός. Το πόσο αντέχει να συνεργαστεί στα μέτρα. Γι’ αυτό και το εμβόλιο είναι από τις μεγάλες μας ελπίδες για την επιστροφή σε κάποια κανονικότητα. Δεν μπορούμε να κρατάμε τον κόσμο συνέχεια μέσα, υπάρχουν πολλές συνέπειες, και οικονομικές και ψυχολογικές και κοινωνικές. Το καλοκαίρι που πέρασε ο τουρισμός άνοιξε, και μάλιστα με μεγάλη ασφάλεια χάρη σε μια συντονισμένη προσπάθεια κατευθυνόμενου ελέγχου στις πύλες εισόδου. Ελπίζω να τα καταφέρουμε και το καλοκαίρι που μας έρχεται».
Περιμένατε ότι θα είχαμε μια τέτοια επιδημία;
«Ακόμη και εμείς οι επιδημιολόγοι, όταν είδαμε τις εικόνες στην Κίνα, δεν περιμέναμε να τις δούμε να φτάνουν με τέτοια ταχύτητα και στην Ευρώπη. Πόσω μάλλον ο κόσμος. Είναι ανθρώπινο, κάτι που είναι μακριά μας φαίνεται λιγότερο απειλητικό. Ομως πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι πλέον δεν υπάρχουν στεγανά. Με τα ταξίδια τα μεταδοτικά νοσήματα γίνονται άμεσα διεθνή. Η παρούσα πανδημία επανέφερε τη σημασία της τήρησης παραδοσιακών μέτρων δημόσιας υγείας. Υπό αυτή την έννοια, ακόμη και μετά το τέλος αυτής της περιπέτειας καλό θα ήταν να μην ξαναγυρίσουμε σε παλιές κακές συνήθειες και να εξακολουθήσουμε να είμαστε πιο προσεκτικοί, με την υγιεινή των χεριών, με τον συγχρωτισμό κ.λπ.».
Γιατί είναι τόσο επικίνδυνο να συναντάμε άλλους ανθρώπους; Εστω σε εξωτερικούς χώρους;
«Ο κίνδυνος μετάδοσης της νόσου COVID-19 είναι υπερπολλαπλάσιος σε εσωτερικό από ό,τι σε εξωτερικό χώρο. Αλλά και στον εξωτερικό χώρο υπάρχει κίνδυνος αν η επαφή διαρκέσει πολύ, δεν φοράμε τη μάσκα μας και αν δεν τηρούνται οι αποστάσεις. Ποτέ δεν είναι μηδενικός ο κίνδυνος, ειδικά όταν υπάρχει ευρεία διασπορά του ιού στην κοινότητα».
Τι συμβαίνει τελικά με τα παιδιά;
«Από τα δεδομένα που έχουμε μέχρι τώρα γνωρίζουμε ότι τα παιδιά κατά κανόνα δεν νοσούν σοβαρά. Οσον αφορά τη μετάδοση του ιού, φαίνεται ότι στα παιδιά είναι πολύ μικρότερη, ότι δηλαδή η επιδημία δεν κινείται ιδιαίτερα από τα παιδιά. Ο κίνδυνος αυξάνεται με την ηλικία, γι’ αυτό και προηγήθηκε ως μέτρο η εξ αποστάσεως εκπαίδευση στα λύκεια από αυτή στα δημοτικά».
Γιατί βλέπουμε τελευταία να πεθαίνουν όλο και περισσότεροι νέοι και στην Ελλάδα;
«Είναι θέμα αύξησης κρουσμάτων. Οταν έχουμε μεγάλο αριθμό κρουσμάτων είναι επόμενο να έχουμε και νεότερους ανθρώπους μεταξύ αυτών. Οι περισσότεροι όμως από αυτούς τους νέους ανθρώπους είχαν και υποκείμενα νοσήματα. Η ηλικία είναι ισχυρότατος παράγοντας κινδύνου, αλλά οι νέοι δεν είναι άτρωτοι».
