«Μην τρως γλυκά, θα χαλάσουν τα δόντια σου» μας έλεγε η μαμά μας, και η αλήθεια είναι πως δεν είχε άδικο. Ομως μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι ποτέ δεν ανέφερε κάτι για… τις ντομάτες και τα πορτοκάλια. Κι όμως, φαίνεται πως πολλές υγιεινές τροφές είναι εξίσου ικανές να βλάψουν την υγεία των δοντιών μας εξαιτίας της οξύτητάς τους. Πρέπει, λοιπόν, να διαλέξουμε μεταξύ των πολύτιμων ιχνοστοιχείων και του λευκού μας χαμόγελου; Οχι, σίγουρα όμως πρέπει να λάβουμε τα μέτρα μας.
Τελικά τι προκαλεί την τερηδόνα;
Γνωρίζουμε ότι κάποιες τροφές αυξάνουν τον κίνδυνο που διατρέχουμε για τερηδόνα. Λίγοι όμως είναι εκείνοι που ξέρουν γιατί ή μέσα από ποιες διεργασίες αναπτύσσεται η πλέον συνηθισμένη οδοντική νόσος.
Όπως μας εξηγεί η κυρία Αικατερίνη Σταθοπούλου, χειρουργός-οδοντίατρος, η οδοντική τερηδόνα είναι «μια περίπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει την απομεταλλικοποίηση και επαναμεταλλικοποίηση της αδαμαντίνης», δηλαδή του σκληρού εξωτερικού περιβλήματος των δοντιών. Προκαλείται «από τη δράση των οργανικών οξέων, τα οποία με τη σειρά τους παράγονται από τους μικροοργανισμούς της οδοντικής πλάκας». Τι μας καθιστά ευάλωτους σε αυτή; «Η αλληλεπίδραση γενετικών, περιβαλλοντικών και σχετιζόμενων με τη συμπεριφορά του ατόμου παραγόντων» συνεχίζει η κυρία Σταθοπούλου. Μέσα στους τελευταίους, ανήκει φυσικά και η διατροφή μας.
Και πώς λειτουργεί;
Όλα ξεκινούν από την οδοντική πλάκα, η οποία έχει το δικό της μικροπεριβάλλον και δράσεις από τις οποίες επηρεάζεται η στοματική υγεία. Το σημαντικότερο βακτήριο για την έναρξη και την εξέλιξη της τερηδόνας είναι ο Streptococcus Mutans, όμως, όπως μας εξηγεί η γιατρός, τα βακτήρια της οδοντικής πλάκας που σχετίζονται με τη νόσο είναι πολλά. Καθώς η τερηδόνα συνεχίζει να εξελίσσεται, τα ηνία παίρνουν οι λακτοβάκιλλοι, ενώ η συχνή κατανάλωση ζυμώσιμων υδατανθράκων προκαλεί και αναλογική αύξηση και ανάπτυξη του S. Mutans, και την επακόλουθη παραγωγή οργανικών οξέων, την αύξηση του εξωκυττάριου πολυσακχαρίτη και την αλλαγή των συστατικών της μικροχλωρίδας. Ολες οι παραπάνω αλλαγές στη στοματική μας κοιλότητα μας καθιστούν ακόμη πιο ευάλωτους.
Τα βακτήρια που αναπτύσσονται στην οδοντική πλάκα καταναλώνουν υδατάνθρακες για ενέργεια και τα τελικά προϊόντα του μεταβολισμού τους είναι τα οξέα. Αλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της νόσου είναι τα ατομικά μας χαρακτηριστικά, τα οποία συμπεριλαμβάνουν την ποιότητα και την ποσότητα του σάλιου μας, αλλά και ο χρόνος που περνά χωρίς να διορθώσουμε το πρόβλημα, και ο οποίος διαφέρει σημαντικά από περίπτωση σε περίπτωση (από λίγους μήνες έως και αρκετά έτη).
Τι σχέση έχουν οι όξινες τροφές με όλα αυτά;
Τα βακτήρια χρειάζονται υδατάνθρακες για να τραφούν και να αναπαραχθούν και τα σάκχαρα είναι υδατάνθρακες. Επομένως, αυτός είναι και ο λόγος που τα γλυκά αποδεικνύονται διαχρονικά τεράστιοι εχθροί των δοντιών μας. Τι είναι όμως εκείνο που καθιστά και τις όξινες – και συχνά πολύτιμες για τον οργανισμό μας – τροφές επικίνδυνες για τη στοματική μας υγεία;
«Είναι γνωστό πως τα φρούτα είναι απαραίτητα στην καθημερινή μας διατροφή» σημειώνει η κυρία Σταθοπούλου. «Ταυτόχρονα, όμως, έχουν και αρνητικές συνέπειες, καθώς βοηθούν ή και επιταχύνουν τη διάβρωση της αδαμαντίνης. Εχει αποδειχθεί, για παράδειγμα, πως κάποια μήλα, όταν καταναλώνονται αργά, μπορούν να προκαλέσουν μεγαλύτερες βλάβες στα δόντια μας ακόμη και από την κατανάλωση χυμών».
Είναι, δηλαδή, δεδομένο ότι τα μήλα και τα υπόλοιπα φρούτα θα «κάνουν πέρα» τον γιατρό, αλλά θα… φέρουν πιο κοντά τον οδοντίατρο; Οχι, αν βάλουμε στην καθημερινότητά μας μια σειρά από τρικ: «Καταναλώνουμε τυριά (κυρίως κίτρινα) ή γαλακτοκομικά εν γένει ταυτόχρονα με τα φρούτα, καθώς το ασβέστιο επιβραδύνει ή και απομακρύνει τις βλαβερές επιπτώσεις των οξέων. Πίνουμε τους χυμούς με καλαμάκι και, αν έχουμε τη δυνατότητα, βουρτσίζουμε τα δόντια μας πριν την κατανάλωση φρούτων» συμβουλεύει η κυρία Σταθοπούλου. Προσοχή, όμως! «Είναι σημαντικό να μην πλένουμε τα δόντια μας αμέσως μετά την κατανάλωσή τους, αλλά να αφήνουμε να περνάει ένα διάστημα τουλάχιστον μισής – μιας ώρας».
Τι άλλο πρέπει να προσέξουμε;
Το ευαίσθητο περιβάλλον της στοματικής μας κοιλότητας έχει ανάγκη από την προσοχή μας για να παραμείνει υγιές. Παρά το γεγονός ότι παράγοντες όπως η κληρονομικότητα παίζουν επίσης τον ρόλο τους, υπάρχουν αρκετά πράγματα που είναι στον έλεγχό μας.
Η πρόληψη, η καθυστέρηση ή ακόμα και η καταπολέμηση της τερηδόνας μπορεί να γίνει με τους παρακάτω τρόπους:
1. Χορήγηση φθορίου, για παράδειγμα μέσα από οδοντόκρεμες, διαλύματα, γέλη και νερό με φθόριο.
2. Χορήγηση ασβεστίου και φωσφόρου, τα οποία περιέχονται ως συστατικά σε οδοντόκρεμες, τσίχλες και στοματικά διαλύματα.
3. Καλύψεις οπών και σχισμών με ειδικά υλικά, που εφαρμόζονται από τον οδοντίατρο στους πρώτους μόνιμους γομφίους των παιδιών και μπορούν να λειτουργήσουν ως αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης κατά της τερηδόνας.
4. Συχνό βούρτσισμα των δοντιών μετά από κάθε γεύμα και τουλάχιστον τρεις φορές την ημέρα.
5. Χρήση στοματικού διαλύματος ή και περιοδοντικής γέλης, ανάλογα με τις οδηγίες του οδοντιάτρου.
6. Χρήση οδοντικού νήματος, με την καθοδήγηση του οδοντιάτρου.
7. Τροποποίηση της διατροφής, με έμφασή όχι μόνο στον έλεγχο της συνολικής ποσότητας των «κρυφών» σακχάρων και υδατανθράκων που καταναλώνουμε, αλλά και στη συχνότητά τους – δηλαδή, μείωση του «τσιμπολογήματος» ανάμεσα στα γεύματα. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αποφεύγουμε τη συχνή κατανάλωση αναψυκτικών και αθλητικών ποτών και να περιορίζουμε την ποσότητα των γλυκών που καταναλώνουμε. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα φρούτα, τα λαχανικά και οι ξηροί καρποί είναι ωφέλιμα για τα δόντια μας.
8. Η μάσηση τσίχλας χωρίς ζάχαρη βοηθά στην αύξηση της ροής του σάλιου, το οποίο συμβάλλει στην ανθεκτικότητα των δοντιών απέναντι στην τερηδόνα.
9. Τέλος, μια καλή διατροφική συμβουλή είναι να «αφήνουμε τα δόντια να ξεκουράζονται» για τουλάχιστον δύο ώρες ανάμεσα σε κάθε γεύμα ή σνακ.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Αικατερίνη Σταθοπούλου, χειρουργό-οδοντίατρο, μετεκπεδευθείσα στη Νέα Υόρκη στα οδοντικά εμφυτεύματα
