Αραγε γεννιόμαστε ή γινόμαστε άνθρωποι με κουράγιο; Πρόκειται για μία ερώτηση που έχει εφαρμογή σε όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του ατόμου, σε όλα τα ταλέντα του, στις ακαδημαϊκές του επιδόσεις, ίσως ακόμα και στο IQ του. Και η απάντηση, ειδικά για το κουράγιο, πιθανότατα και για όλα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά που αναφέραμε παραπάνω, έχει – από ό,τι φαίνεται – να κάνει τόσο με τη γενετική μας προδιάθεση όσο και με την ανατροφή μας. Ειδικά όμως όσον αφορά το κουράγιο οι επιστήμονες, και πιο συγκεκριμένα οι νευροεπιστήμονες, μας διαβεβαιώνουν ότι σχετίζεται και με τη διαφορετική δομή του εγκεφάλου κάποιων ανθρώπων. Υπάρχουν δηλαδή άνθρωποι που έχουν μία φυσική ροπή προς την περιπέτεια και τα ρίσκα και που ο φόβος δεν τους κυριεύει τόσο πολύ όσο εμάς τους υπόλοιπους. Πιθανώς, επειδή έχουν ανάγκη από μεγαλύτερες συγκινήσεις για να νιώσουν καλά. Οι ειδικοί εικάζουν λοιπόν ότι αυτού του τύπου οι προσωπικότητες είναι πιο πιθανό να βρουν το κουράγιο όταν παραστεί ανάγκη. Ομως ας μην ξεχνάμε τον ρόλο που παίζει στο να βρίσκει κάποιος κουράγιο όταν χρειάζεται και ο τρόπος που έχει μεγαλώσει. Τα πρότυπα, ο τρόπος που φέρονται οι γονείς και οι κοντινοί μας άνθρωποι, οι αρχές, οι αξίες, η ηθική μας. Ισως ο εγκέφαλός μας να είναι γενετικά προδιατεθειμένος στο να παίρνουμε ευκολότερα ρίσκα, να αγαπάμε την περιπέτεια και να μη φοβόμαστε τόσο, αλλά το να έχουμε μεγαλώσει για παράδειγμα και με έναν παππού που ήταν μέλος της Αντίστασης στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σίγουρα παίζει ρόλο σε σχέση με τα πρότυπα που έχουμε και τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τον κόσμο.
Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όσων βρίσκουν το κουράγιο…
Οι ειδικοί έχουν παρατηρήσει ότι όσοι νιώθουν υψηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση και πιστεύουν στον εαυτό τους έχοντας την πεποίθηση ότι όταν χρειαστεί θα τα καταφέρουν είναι πιο πιθανό να βρουν το κουράγιο όταν έρθουν αντιμέτωποι με μία δυνητικά δύσκολη και προκλητική κατάσταση. Το ίδιο συμβαίνει και με όσους έχουν αδυναμία στην περιπέτεια. Αυτοί οι άνθρωποι δεν θα κάνουν εύκολα πίσω. Οταν προκύψει η πρόκληση, θα «μπουν μπροστά», θα πάρουν αποφάσεις και θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων όταν χρειαστεί. Σημασία όμως έχουν και οι συνθήκες: Πώς βλέπουν οι γύρω μας, η οικογένειά μας, οι φίλοι μας, ο σύντροφός μας, οι άνθρωποι που εκτιμούμε αυτό απέναντι στο οποίο καλούμαστε να δείξουμε το κουράγιο μας; Μας υποστηρίζουν; Συμφωνούν; Θα μας θαυμάσουν αν τα καταφέρουμε; Θα μας δώσουν συγχαρητήρια; Σίγουρα η υποστήριξη και η ψήφος εμπιστοσύνης από τον περίγυρό μας θα παίξουν ρόλο στο να βρούμε το κουράγιο όταν χρειαστεί.
Το κουράγιο καλλιεργείται
Θα μπορούσαμε να δούμε το κουράγιο και την «καλλιέργειά» του σαν έναν μυ που χρειάζεται να τον δουλεύουμε για να παραμένει ενεργός. Το κουράγιο είναι κάτι που μπορεί να αυξηθεί με τη βοήθεια της εμπειρίας. Σίγουρα η ψυχοθεραπεία μπορεί να συμβάλει σε αυτό καθώς θα μας δείξει τον δρόμο ώστε να καταφέρουμε να περιορίσουμε τον φόβο, τις αναστολές μας και το άγχος μας και να αυξήσουμε την αυτοπεποίθησή μας και την αυτοεκτίμησή μας, που θα μας βοηθήσουν στο να επιδείξουμε κουράγιο. Εκτός όμως από τον ψυχοθεραπευτή μας θα βοηθήσει ο σύντροφός μας, οι φίλοι μας, το περιβάλλον μας γενικότερα, στο να βρούμε τη δύναμη, να ξεπεράσουμε τον φόβο μας και να βγούμε μπροστά.
Τι άλλο μπορεί να μας βοηθήσει
Ξέρουμε όλοι ότι τη δύσκολη στιγμή μάς φαίνεται συχνά αδύνατο να βρούμε το κουράγιο που χρειαζόμαστε. Γιατί; Επειδή φοβόμαστε. Οσο πιο πολύ όμως αντιμετωπίζουμε τους φόβους μας τόσο πιο πολύ θα βρίσκουμε το κουράγιο μας. Ο στόχος μας λοιπόν θα πρέπει να είναι να αναγνωρίσουμε και να διώξουμε μακριά τους φόβους μας. Ετσι, αν σκεφτούμε όλα τα πιθανά σενάρια και προσπαθήσουμε να εστιάσουμε στο χειρότερο ενδεχόμενο και να φανταστούμε τι ακριβώς θα μας φόβιζε, θα μπορέσουμε πιθανώς να αναπτύξουμε κάποιους μηχανισμούς αντίστασης στους φόβους μας, πράγμα που ίσως μας κάνει να τους εκλογικεύσουμε λίγο. Αλλωστε, οι φόβοι μας πολλές φορές γίνονται τεράστιοι επειδή δεν τους εκφράζουμε και δεν τους ονοματίζουμε. Αν τους ονομάσουμε είναι πιο πιθανό να μπορέσουμε τελικά να τους αντιμετωπίσουμε καθώς επίσης και αν προσπαθήσουμε να πάρουμε παράδειγμα από άλλους που τα κατάφεραν. Ας λάβουμε υπόψη μας ότι έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι έχουμε την τάση να εστιάζουμε περισσότερο στις αρνητικές παρά στις θετικές πιθανές εκδοχές και σενάρια. Ισως αν έχουμε υπόψη μας αυτή τη φυσική μας τάση να προσπαθήσουμε να μείνουμε ανεπηρέαστοι από τα πιθανά απαισιόδοξα σενάρια αλλά και πιο αισιόδοξοι στην επόμενή μας απόφαση που θα χρειαστεί να επιδείξουμε κουράγιο.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρα Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγο με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και στη Συμβουλευτική.
